به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که روز شنبه مورخه یکم آبان سال 95 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بررسی اهداف جزئی تر رسانه دینی پرداخت و گفت: ارائه سبک زندگی دینی، جزئی از فرهنگ سازی و معروف است و با توجه به آیات قرآن و روایاتی که در این باب وجود دارد به ضرورت تأسیس رسانه دینی برای نیل به این اهداف پی می بریم.
وی در ادامه گفت: اگر معروف را در جامعه به فرهنگ عمومی تبدیل کنیم نوعی فرهنگ دینی شکل گرفته است و این کار رسانه است.
استاد در پایان با بررسی بعضی از روایات تصریح کرد: غایت و هدف دین امر به معروف، نهی از منکر و اقامه حدود است و پیام رسان باید این مهم را مدنظر داشته باشد.
اهم مباحث استاد رفعتی به شرح ذیل می باشد:
خلاصه ای از درس گذشته
در بحث گذشته عرض کردیم که هدف رسانه دینی هدف اساسی و بنیانی هدایت جامعه است و زیر جامعه این هدف اصلی اهداف خرد، اهداف جزئی تر بیان می شود.
هدف کلی را در جلسه قبل بیان کردیم و از آیات و روایات و حکم عقل استفاده کردیم.
بیان اهداف جزئی تر
در این جلسه اهداف جزئی تر که برای رسانه دینی زیر مجموعه اهداف کلان است را بیان خواهیم کرد.
فرهنگ سازی
اولین هدف جزئی که زیر مجموعه هدف اصلی و کلان است، «فرهنگ سازی» برای جامعه است.
فرهنگ آن چه را که در آموزه های دینی به عنوان معروف معرفی شده است؛ یعنی فرهنگ خوب و خوب بودن، دینی زندگی کردن، معنوی زندگی کردن.
اگر بگوییم ارائه سبک زندگی دینی، جزئی از فرهنگ سازی و معروف است.
به تعبیر دیگر اولین هدف جزئی تر که زیر مجموعه آن هدف کلان است « امر به معروف» است.
نهی از منکر مقوله دیگری است که در آینده بدان می پردازیم و می تواند جلوی آسیب های اجتماعی را بگیرد.
بحث ما در امر به معروف در مقابل آن هدف کلان است.
یکی از معروف ها این است که انسان در زندگی صادق باشد، یکی دیگر امر به عدالت است. در نهی از منکر نمی گوییم بحث صدق یا عدالت، بلکه می گوییم نهی از ظلم، نهی از کذب، امر به صلاة و لا تترک الصلاة است.
غیبت نکردن، زنا نکردن نیز از مصادیق نهی از منکر است.
یکی از اهداف جزئی تر در رابطه با رسانه دینی، امر به معروف و امر به تشکیل، سازماندهی و فرماندهی فرهنگ دینی است.
باید فرهنگ جامعه را به سمت خوبی ها و معروف پیش برد.
این مورد هم از آیات و هم از روایات استفاده می شود:
بررسی این هدف در آیات قرآن
خداوند متعال در آیه 104 سوره آل عمران می فرماید:
(وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ )
در این آیه تعبیر نمی کند که وظیفه همه امت است بلکه «مِن» بعضیه است و نشان دهنده این است که بخشی از مردم این وظیفه را به عهده دارند که در این عرصه بیشترین نقش را رسانه دینی می تواند ایفا کند.
سوال: این بحث ناظر به بحث پیام رسان نیست؟
پاسخ: خیر، پیام رسان در ناحیه شخص ناهی از منکر و آمر بحث می شود. در بحث پیام رسان روایات شرائط آمر به معروف بیان می شود، فعلاً سخن از خود پیام است.
این آیه را برای بحث وجوب بیان کردیم ولیکن آیات دیگری در مورد امر به معروف داریم که می توان از آن برتری را استفاده کرد.
در سوره آل عمران آیه 110 نیز می فرماید:
(کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ )
البته نمی توان از این آیه وجوب را استفاده کرد.
آیات دیگری نیز می تواند زمینه بشود:
(یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ) سوره لقمان آیه 17
(وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ) سوره توبه آیه71
معنای فرهنگ
فرهنگ یعنی نگرش فکری، فرهنگی انسان در جامعه.
لازم نیست که معروف مورد پسند جامعه باشد، بعضی موارد به خاطر سختی اقبال مردمی ندارد.
اگر معروف را در جامعه به فرهنگ عمومی تبدیل کنیم نوعی فرهنگ دینی شکل گرفته است و این کار رسانه است.
ساختن جامعه دینی از طریق امر به معروف محقق می شود و باید به عنوان فرهنگ زندگی شکل بگیرد.
رسانه باید به دنبال این باشد که این هنجارها در جامعه فرهنگ شود.
در قرآن تعبیر به معروف شده است و باید فرهنگ جامعه معروف باشد و تا این فرهنگ در جامعه نباشد نمی توان به آن فرهنگ گفت.
روایات
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَى عَنِ الْمُنْکَرِ فَهُوَ خَلِیفَةُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ وَ خَلِیفَةُ رَسُولِه (مستدرک ج 12)
هر کس امر بمعروف و نهى از منکر نماید، جانشین خدا در زمین و جانشین رسول اوست.
پیامبر در جامعه پیام رسان است و باید جامعه را به سوی معروف پیش ببرد و این شخص آمر، جانشین آنان در پیام رسانی است.
در تمام آیات و روایات رتبه امر به معروف قبل از نهی از منکر است.
امر یعنی ایجاد بعث و تحریک که شخص به انجام مأموربه وادار و سوق داده شود.
امیرمومنان علیه السلام: غَایَةُ الدِّینِ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِوَإِقَامَةُالْحُدُود. (غررالحکم،ص332)
غایت و هدف دین امر به معروف و نهی از منکر و اقامه حدود است.
در این بحث تاملی بفرمایید تا اهداف خرد و ریزتر را به ترتیب بیان کنیم./926/903/ص
تقریر: محسن جوادی صدر