vasael.ir

 به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، آیت الله محمد یزدی، در بیست و ششمین جلسه درس خارج فقه خود که در روز شنبه مورخه 21 فروردین 95 برگزار گردید به بررسی شرائط نشر حرمت توسط رضاع پرداخت و با بیان شرط حولین کامل که در قرآن بدان اشاره شده است این مساله را تشریح کرد و با بررسی روایت صحیح السند منصور بن یونس ابعاد مختلف مساله را مطرح کرد.

ایشان در ادامه فروعات مساله را مورد دقت قرار دارد و گفت: حولین مربوط به مرتضع است و نه ولد مرضعه؛ یعنی مادری که بچه خویش را شیر می دهد و دو سال فرزندش تمام شده است اما ولدی که مرتضعه است و می خواهد نشر حرمت باشد باید در حولین باشد و اگر تمام شده باشد ناشر حرمت نیست.

 این استاد حوزه در پایان گفت: ما با در نظر گرفتن آیه شریفه می گوییم فرزندی که 14 مرتبه از ارتضاعش صورت گرفته است و یک ارتضاع بیرون از حولین است با قاطعیت می گوییم شرایط رعایت نشده است و لذا ناشئ حرمت نیست و «لا رضاع بعد فطام» تحقق دارد اما در مساله مرگ مرضعه در رضعه پانزدهم باید دقت نمود و یا این فرع تفاوت دارد.

 اهم مباحث این جلسه به شرح ذیل می باشد:

خلاصه ای از مباحث گذشته

در رضاع مدرک اولیه همان جمله ای است که در آیه شریفه آمده است: (و أُمَّهَاتُکُمُ الَّتىِ أَرْضَعْنَکُمْ و أَخَوَاتُکُم مِّنَ الرَّضَاعَةِ ) روایات زیادی بود که در رضاع توسعه داده است و فرموده است ما یحرم من انسب یحرم من الرضاع؛ یعنی این حرمت و نشر آن اختصاص به «امهاتکم و أخواتکم من الرضاعه» ندارد بلکه همه طبقات نسب را شامل می شود.

مرضعه باید زن شوهر دار باشد و زنا خارج است و تاثیری در نشر حرمت ندارد. در وطی به شبهه نیز اظهار تردید کرده اند ولی فرموده اند که به نکاح صحیح ملحق است و در این مورد بیشتر به اصول تاکید کرده اند. به این معنا که وجهی برای این که بگوییم زناست وجود ندارد بنابراین وطی به شبهه نیز مانند نکاح صحیح است و اشتراط تولد مدرک ندارد.

این شیر مقدار معینی دارد و اشتراط کمیت شده است و از سه راه معین شده است: الف) از راه تأثیر؛ استخوان بندی و رویش گوشت در بدن بچه بیشتر شود.  ب) از راه زمان  ج) از راه عدد حرمت و نشر حرمت خلاف اصل است و باید به قدر متیقن اکتفا کرد، پس اگر یک مخبر معتمد مانند طبیب کودکان گفت که این مقدار ارتضاع سبب نبت لحم و محکمی استخوان است، طبق نظر اکثریت شهادت عدلین معتبر است اما در عرف به خبر معتد واحد اکتفا می کنند.

بعضی نیز فرموده اند که خود عدد موضوعیت دارد؛ یعنی اگر 15 رضع متحقق شده است موجب نشر حرمت می شود و یا 24 تمام از این مرتضعه اگر کودک ارتضاع کرد کفایت می کند ولو این که شد العظم و نبت لحم نیز محقق نشده باشد. در روایات به صراحت بحث زمان نیز مطرح شده است که ارتضاع کمتر از 24 ساعت تاثیری در نشر حرمت ندارد.

فقها فرموده اند مقصود روایاتی که کمتر از 24 ساعت یا 10 مرتبه را برای نشر حرمت کافی دانسته اند، مقید بر روایات ده تا می کنند و کمتر از آن را با روایات عشره تقیید کرده اند و دلیل اصل است که در ما دون عشره وقتی شک کردیم روایات را کنار می گذاریم و با روایات عشره فتوا می دهیم. بهترین جمع را مرحوم شهید ثانی درمسالک انجام داده اند و قدر متیقن را 15 رضعه دانسته اند که با این مورد مقطوع النشر است.

هر یک از این سه راه ملاک مستقلی است و هر کدام محقق شد برای ما کافی است. شارع مقدس در فروج و دماء با احتیاط برخورد کرده است و در صورت حلیت و حرمت باید دقت فراوان داشت. فقهایی که دو نظر دارند معلوم است که در نظر اول ده مرتبه رضعه را بیان کردند و در نظر دوم به 15 مرتبه فتوا داده اند. در این مساله نیز مانند سایر مسائل باید به قدر متیقن اکتفا کرد. پس به تعبیر صاحب جواهر، این معرکه ای که به وجود آمده است به خاطر اختلاف روایات است.

شرائط رضاع منجر به نشر حرمت

در مساله عدد اگر به 15 عدد رسیدیم شرائطی وجود دارد که باید مستقیم باشد و از پستان زن بنوشد و درهر رضعه طفل سیر شود و حتی باید شیر خالص باشد.

شرط جدید که امروز مطرح می کنیم این است که باید طفل در حولین باشد.

(وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَة) سوره مبارکه بقره آیه 233 رضاعی که می خواهد منشا نشر حرمت باشد باید در حولین باشد. حال سوال این است که باید بچه مرضعه یا بچه مرتضعه در حولین باشد؟ یعنی فرزند خود زن یا آن بچه ای که می خواهد شیر زن را بنوشد باید در حولین باشد؟

پاسخ: این حولین مربوط به مرتضع است و نه ولد مرضعه؛ یعنی مادری که بچه خویش را شیر می دهد و دو سال فرزندش تمام شده است اما ولدی که مرتضعه است و می خواهد نشر حرمت باشد باید در حولین باشد و اگر تمام شده باشد ناشر حرمت نیست.

روایت صحیح السند

ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ وَ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ لَا رَضَاعَ‏ بَعْدَ فِطَامٍ وَ لَا وِصَالَ فِی صِیَامٍ وَ لَا یُتْمَ بَعْدَ احْتِلَامٍ‏ وَ لَا صَمْتَ یَوْمٌ إِلَى اللَّیْلِ وَ لَا تَعَرُّبَ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ لَا هِجْرَةَ بَعْدَ الْفَتْحِ وَ لَا طَلَاقَ قَبْلَ النِّکَاحِ وَ لَا عِتْقَ قَبْلَ مِلْکٍ وَ لَا یَمِینَ لِوَلَدٍ مَعَ وَالِدِهِ وَ لَا لِمَمْلُوکٍ مَعَ مَوْلَاهُ وَ لَا لِلْمَرْأَةِ مَعَ زَوْجِهَا وَ لَا نَذْرَ فِی مَعْصِیَةٍ وَ لَا یَمِینَ فِی قَطِیعَةِ رَحِمٍ.

مرحوم صدوق بعد از ذکر روایت می فرماید تفصیل در این روایت نیست که اگر ولد مرتضعه دو سالش تمام شده باشد موجب تحریم نمی شود. پس در عدد نیز مقید است که 15 رضعه در بین دو سال باشد.

فرع: حال اگر از این 15 مرتبه که قدر متیقن ناشئ است، 14 مرتبه نوشید و برای آخرین ارتضاع اگر وارد سال بعد شد دیگر ناشئ حرمت نیست.

فرع دیگر: اگر با رضعه پانزدهم دو سال تمام می شود و در آخرین لحظات ارتضاع پانزدهم اختتام حولین انجام شد، این مورد شامل «لا رضاع بعد فطام » نمی شود بلکه شامل « أُحلَّ لکم ماوراء ذلک» است و لذا اظهار تردید کرده اند.

فرع دیگر: اگر این مرضعه (مادر) حیاً 15 رضعه انجام داد و بعد فوت شد و رضعه پانزدهم در حال موت انجام شد، گفته اند که رضعه در حال موت مانند ارتضاع از بهمیه است و زمانی که حیات شخص ختم شد آثار فقهی بر ارتضاعش ندارد؛ زیرا در حقیقت ارتضاع و رضاع نوعی فعل و انفعال است.

به عبارت دیگر حیات مرتضعه و مرضعه در تحقق رضاع نقش دارند و زمانی که حیات مرضعه منطقع شد ولو در یک رضعه آن شرط به هم خورده است  و مانند بهمیه است.

سخن ما

ما با درنظر گرفتن آیه شریفه می گوییم فرزندی که 14 مرتبه از ارتضاعش صورت گرفته است و یکی بیرون از حولین است با قاطعیت می گوییم شرایط رعایت نشده است و لذا ناشئ حرمت نیست و «لا رضاع بعد فطام» تحقق دارد. در فرض مرگ مرضعه اگر 14 رضعه کامل با همه شرائط انجام شد و یک رضعه بعد از مرگش انجام گرفت ما نمی توانیم این را ملحق به بهیمه مانند الاغ، شتر و غیره کنیم. مادری که 14 رضعه داده و برای رضعه آخر نفس نمی کشد نمی توان به بهیمه آن را شبیه کرد و این میته است و اطلاق بهمیه غلط است.

عرفاً اگر در حولین است و یکی در حال مرگ است باید احتیاط کرد و ناشئ حرمت است. حیات مرضعه امر عرفی است و ما نیز قبول داریم ولی سخن این است که ما قبول داریم که باید در حولین باشد اما این که اگر 14 رضعه در حال حیات است و یکی در حال ممات است و حیات نیز امر عرفی است و در روایات نیز با چنین مساله ای برخورد نکرده ایم، نمی توان به راحتی حکم داد.

اگر بعضی بگویند اراده نیز محقق است، در خواب نیز اراده ای وجود ندارد پس نمی توان این گونه قیاس کرد و باید در منابع دقت بیشتری کرد و اگر دلیلی در این مورد پیدا کردیم می پذیریم و گرنه نخواهیم پذیرفت./926/907/س

تقریر: محسن جوادی صدر