به گزارش سرویس جامعه پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت‌الله محسن اراکی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در نشست علمی فقه‌الاجتماع که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شده، به سه مفهوم فقه، جامعه(اجتماع) و فقه‌الاجتماع اشاره کرده است که خلاصه این نشست تقدیم خوانندگان می‌شود.
فقه همان تعریف رایج مورد نظر است؛ اما درباره مکلف فرمودند: مکلف بر دو گونه است، گاهی فرد است و گاهی جامعه و اجتماع؛ علاوه بر مکلف فردی، مکلفی به نام جامعه وجود دارد و تکالیفی متوجه «جامعه بما هو جامعه» قرار می‌گیرد، ما تکالیفی داریم که به اتیان فرد، تکلیف ساقط نمی‌شود، مثل تکلیف به اقامه عدل اجتماعی؛ اگر جامعه‌ای داشته باشیم که همه افراد جامعه عادل باشند ولی حکومت آنها غیر اسلامی باشد، در بعد تکلیف اجتماعی عاصی هستند.
ایشان در تعریف جامعه فرمودند: جامعه مجموعه‌ای از افراد که با یک پیوندی به آنها جامعه واحد می‌گوییم و ما دو نوع جامعه داریم، یکی جامعه فقهی و دیگری جامعه کلامی.
جامعه فقهی: جامعه‌ای که حاکمیت حاکم واحد را پذیرفته است را جامعه فقهی گویند، حاکمیت واحد یعنی قانون واحد و قوه مجریه واحد.
جامعه کلامی: جامعه‌ای که سرنوشت واحدی در عالم آخرت دارند و در عالم آخرت به عنوان جامعه واحد شناخته می‌شوند.
در فقه الاجتماع، جامعه نوع اول یعنی جامعه فقهی مراد است.
ایشان در ادامه فرمودند: ما دو نوع فقه الاجتماع داریم، یک نوع فقه الاجتماعی که از آن به فقه الاجتماع عام تعبیر می شود و نوع دوم، فقه الاجتماع خاص است.
فقه نظام سیاسی، فقه نظام اقتصادی، فقه نظام فرهنگی و فقه نظام تعلیم و تربیت اینها از مصادیق فقه الاجتماع عام هستند.
اما در فقه‌الاجتماع خاص: فقه من حیث هو اجتماع مورد نظر است، نه من حیث اقتصاد و سیاست و...
منظور از فقه «من حیث هو اجتماع»، یعنی فقه روابط اجتماعی جامعه، نه فقه روابط اقتصادی و سیاسی جامعه.
فقهی که مربوط به فعالیت‌های اجتماعی و جمعی باشد، نظیر تجمع مردم در استادیوم ورزشی یا تعامل مردم در بازار یا الزامات زندگی شهری و...به عهده فقه الاجتماع به معنای خاص است.
اینکه روابط انسان‌ها در زندگی شهری با یکدیگر چگونه باید باشد؟ اینکه مجموعه شهرها با یکدیگر و روابط همه شهرها با رهبری چگونه باید باشد؟ و... همه اینها جزء بحث فقه الاجتماع بمعنی الاخص است./102/825/م