به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حکومت اسلامی در اداره جامعه با مسائل و مشکلات مختلفی از قبیل: مسائل مربوط به بانکداری، عقود و معاملات، مساله ربا، مسائل قضایی، بحث جهاد، امر به معروف، مساله آموزش و مسائل اقتصادی مواجه است که باید به حل و فصل آنها بپردازد. همه این موضوعات، مسائل کلان و حکومتی بوده و مربوط به حیطه اجتماع است بنابراین لازم است با نگاه حکومتی به آنها پاسخ داده شود و نظام های فقهی با رویکرد حکومتی برای آنها طراحی شود که این وظیفه حوزه علمیه و علما و فضلای آن است که با جدّیت در این عرصه ورود کرده و با قدرت اجتهاد خود به مسائل و نیازهای نظام اسلامی پاسخ گویند. در حال حاضر در این زمینه خلاءها و مشکلاتی وجود دارد که باید آسیبشناسی شود و در صدد رفع آن بود. در همین زمینه خبرنگار سرویس مبانی پایگاه اطلاع رسانی وسائل گفتوگویی با آیت الله سید مصطفی موسوی اصفهانی، نماینده خبرگان رهبری داشته است که متن آن در ذیل تقدیم میگردد.
بسم الله الرحمن الرحیم
وسائل_ به نظر شما مبانی فقه حکومتی چیست؟
یکی از مسائل مهمی که انبیاء از طرف خداوند مأموریت داشتند، اقامه عدل بود«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط»[2] و این اقامه عدل که در ادیان آسمانی پیش بینی شده است متوقف بر تشکیل حکومت الهی است و اگر حکومت الهی تشکیل نشد قطعا عدالت در سطح جامعه محقق نمیشود. فلذا اصل تشکیل حکومت در چارچوبهای ادیان الهی، برای پیاده شدن اهداف الهی و آن عدالت فراگیر است به همین منظور در جمهوری اسلامی ایران، حکومت اسلامی تشکیل شد که برای نگهداری این حکومت همانطور که برای اصل تشکیل حکومت اسلامی خونهایی عزیزان ایثار کردند، امام 14 سال تبعید شدند، سایر عزیزان شکنجه دیدند، باید برای ادامه این راه الهی آن میزان که از دستمان بر میآید ارکان نظام را محکم و مستحکم نگهداری کنیم.
یکی از این ارکان مرزهای عقیدتی مردم است تا عقیده مردم نسبت به انقلاب اسلامی که بخشی از مسائل اسلامی است صحیح نباشد قطعا حکومت تداوم پیدا نمیکند؛ لذا در قانون اساسی هم، ابتدائا روی مباحث اعتقادی و اسلامی مخصوصا مذهب شیعه که فقه ما بر او مبتنی است تأکید شده است که بعد از تحکیم مبانی اعتقادی، چون مردم وقتی معتقد هستند خون میدهند، وقتی اعتقاد دارند بچهشان را به جبهه می‌فرستند و در تظاهرات روز قدس شرکت میکنند با زبان روزه و با اینهمه مشکلات اقتصادی و سیاسی و بیکاری، لذا وقتی میبینند که باید احکام دینی محکم نگهداری شود با آن اعتقاد محکم، میبیبنیم روز قدس در سراسر کشور و 80 کشور اسلامی دیگر اینچنین مردم حضور پیدا میکنند، لذا یکی از مهمترین مبانی استحکام نظام مقدس جمهوری اسلامی تحکیم مبانی اعتقادی به خصوص سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است.
یکی دیگر از مبانی که باید خیلی روی آن حساس باشیم که از همان اصل اعتقاد به اسلام سرچشمه میگیرد، این است که مبنای حکومت اسلامی ولایت فقیه است که الحمد لله ما به لطف الهی و به برکت امام راحل و شهدای عزیز و مقام معظم رهبری، 37 سال است با انتخاب این رکن رکین و زیربنای محکم و مستحکم که ولایت فقیه است در مشکلترین مشکلات خدای متعال از این راه، مشکلات ما را حل کرد، در 8 سال جنگ ما به برکت ولایت فقیه، امام(ره) جبههها را توانستند پر کنند و دشمن تا بن دندان مسلح را به عقب برانند و در فتنه 88 مقام معظم رهبری و مردم به دنبال ولایت فقیه به صحنه آمدند و فتنه را خاموش کردند و در سایر مسائل مثل برجام باز رهنمودهای مقام معظم رهبری این مسأله را تا حدودی که میشد پیش برد، در تمام مسائل حساس مثل مسائل موشکی و امثال اینها ما میبینیم که زیر بنای استحکام جمهوری اسلامی در ظل عنایات الهی و تحت مبانی اسلام، مسأله ولایت فقیه است .
وسائل- آیا صرف پرداختن به مسأله ولایت فقیه که امام(ره) آن را برای کشور به ارمغان آورد کافی است یا ورود به عرصه فقه حکومتی بابی گسترده است که نیاز مبرم به آن دارد که حوزه با تمام وجود پا به این عرصه گذاشته و مبانی و مسائل حکومتی را تبیین کند؟
قطعا فقط این نیست که مسأله ولایت فقیه اثبات شود و بقیه نه، ما حکومت ولایت فقیه را مقدمه پیاده شدن همه احکام اسلام در سراسر کشور اسلامی میدانیم حال آن مقداری که اینها توانستند این مسأله را محقق کنند، پیش رفتیم و الا ما الآن در مسائل بسیاری مشکل داریم که البته یکی از راههای حل آن همانطور که جنابعالی اشاره فرمودید ورود حوزههای علمیه و در رأس قرار دادن این برنامهها است مثلا مسئله ربا و یا مثلا الآن این حقوق نجومی که در مملکت ما ایجاد شده است دیده میشود بیشترین منشأ آن از رؤسای عده ای از بانک ها است و اینکه ما هنوز اقتصاد اسلامی را آن طور که قرآن و روایات ترسیم کردهاند نتوانستیم محقق کنیم.
یک مقدار زیادی هم تقصیر ما حوزویان است، اگر ما هم مثل امام بزرگوار که اول مبانی فقهی ولایت فقیه را تدریس کرد و از نظر فکری و تحقیقی مسأله را به نتیجه رساند و در بین خواص که علمای بزرگ بودند این مسأله را تبیین کردند و به نتیجه رساند بعد در مقام اجرا توانستند اجرا کند، نشان دهنده آن است که تا زیربنای فکری درست نشود زیربنای عملی تحقق پیدا نمیکند، فلذا وظیفه ما حوزویان است که در مسائل حکومتی مثل مسأله ربا که در سراسر کشور نقش بسیار تعیین کننده ای در بخش اقتصاد دارد و یا همین اقتصاد مقاومتی که رهبر انقلاب میفرمایند ورود کنیم؛ اگر مسائل قضایی و جهاد و غیره را از کتاب های فقهی بیرون بیاوریم و در مقام عمل تدریس کنیم و به مجریان آن راهکار بدهیم انشاءالله روز به روز به آن جامعه آرمانی نزدیکتر خواهیم شد.
وسائل- چرا با وجود اهمیت فراوان هنوز حوزه به این رسالت خود عمل نکرده است؟
به نظر میرسد آن ضرورتی که امام(ره) و عده دیگری از عزیزان احساس میکردند شاید برخی از بزرگان و علماء به این احساس و ضرورت نرسیدند و از طرفی در کتاب طهارت و صلات و عبادات در حقیقت با نگاه فردی در فقه ما کار شده است و فقهای ما در این مسائل تخصصهای خوبی دارند البته این اثبات شیء نفی ما عدا نمیکند، ولی از نظر تدریسی بیشتر در آن قسمتها کار کردند و این مباحث دم دستشان است و راحتتر میتوانند بررسی کنند البته نمیخواهیم بگوئیم خدای ناکرده دنبال راحت طلبی هستند بلکه مجاهدتهای سنگین علمی در این زمینه را متحمل شدهاند ولی به هر تقدیر باید عزیزان جوان که در مباحث فقهی کار میکنند و مدرسین و مجتهدان جوان و عزیزانی که در درس خارج هستند یا در سطح عالی هستند وارد عرصه حکومتی شوند، ما میتوانیم در کنار مکاسب همین مباحث حکومتی را و حتی در خود مکاسب مباحثی وجود دارد که به درد حکومت میخورد مانند عقود لازمه، عقود جائزه و خود بحث ولایت فقیه که مرحوم شیخ در قسمتی بحث کرده است.
علی ایّ حال به نظر میرسد مجتهدین جوان و فعال اولویت تدریس و برنامهریزیشان را در این مسیر اجتماعی، سیاسی داشته باشند که آهسته آهسته کار انشاء الله به پیش برود.
کیفیت تدریس و حتی کتب سطح یک و دو یک مقداری مباحث حکومتی گنجانده شود مثلا کتاب قضاء در لمعه داریم، کتاب جهاد داریم، کتاب امر به معروف و نهی از منکر داریم که باید گسترده کنند و در سطح دو بیشتر بیاورند که در درس خارج تخصصی وارد شوند. خود این مسأله قضاوت که یکی از سه قوه مهم مملکت ما است هنوز ما بعد از 37 سال از انقلاب، روحانی به قدر کفایت حتی در حد تقلید در امور قضایی نداریم و باید از دانشگاه بیاوریم این برنامهریزان حوزه، شورای عالی، جامعه مدرسین و دلسوزان باید برنامه ریزی داشته باشند که اینهمه کمبود مباحث دینی که داریم طلبهها را ببرند به سمت بازدهی این نوع مسائل، ما صدها و هزارها طلبه داریم که اینها بعد از انقلاب به حوزه آمدند و باید سازماندهی کنیم و آنها را در مواردی که نیاز حکومت اسلامی است تربیت کنیم.
وسائل- برای آشنایی طلاب به مباحث فقه حکومتی بفرمایید شاخصههای فقه حکومتی چیست؟
شاخصه های فقه حکومتی آن مسائلی است که در فقه حکومتی بدان نیاز داریم، مثلا الآن آن چیزی که ما در فقه حکومتی بدان نیاز داریم مسأله قضاوت است که مسأله بسیار گسترده ای هم است که در سطح کشور فراگیر است و تطبیق آن با حکم اسلامی و حقوق اسلامی شیعی است.
مسأله دیگر بحث اقتصاد اسلامی است الآن حکومت ما یکی از مهمترین بخش مشکلاتش مسأله اقتصاد است که الآن این تحریم ها و این سر و صداها و پیامهای پیاپی مقام معظم رهبری هست و بیکاری که متأسفانه داریم که قسمتهای عمده اقتصادی ما که مشکل داریم بحث فقهی دارد مسأله بانک ها و حل مسأله ربا و اینکه بتوانیم این مسأله را آنگونه که نیاز های اجتماع اقتضاء میکند در عین اینکه چارچوب مسائل شرعی را رعایت کنیم و نیازهای اجتماعی را هم با او ببینیم، حل کنیم. یا مثلا انفال که اموال عمومی است که در درست دولت است که یک قسمت آن نفت است و سایر منابع زیر زمینی است که اینها جزو اموال عمومی است باید فقه حکومتی تکلیف این نفت و گاز و غیره را مشخص کند.
خود امر به معروف و نهی از منکر که الآن یکی از مشکلات اجتماع ما است که همه اینها زیر بنای فقهی دارد و باید ابتدائاً در فقه مسائلش را حل کنیم و بعدا هم در مقام اجرا بتوانیم آن را اجرا کنیم.
وسائل- از منظر شما نقش فقه حکومتی در ایجاد تمدن نوین اسلامی چیست؟
البته تمدن اسلامی همانطور که در طی چند قرن تحقق پیدا کرد که اسلام در قسمت عمده ای از زمین حکومت بسیار گسترده ای داشت و علمای بزرگی تربیت کرد که به عنوان نمونه کتابهای امثال بوعلی را هنوز در دانشگاههای خارج استفاده میکنند، علوم اسلامی قسمت مهمش به غرب رفته و استفاده میکنند ما اگر بتوانیم همان رهنمودهای مقام معظم رهبری را که نقاط قوتی که در بین ما است از جمله تقویت بنیه علمی کشور که به چه میزان در اسلام روی بحث علم و عالم، تعلم و قلم و غیره تأکید شده است ما اگر بتوانیم این رهنمودهای اسلام را در مقام عمل پیاده کنیم کما اینکه ایران اسلامی در این 37 سال به چه میزان اختراعات داشته، چه قدر از لحاظ رتبه علمی به لطف الهی با این همه مشکلات جنگ و مشکلات تحریم اقتصادی، مشکلات سیاسی و ترور این همه افراد، توانسته در رتبه های علمی به اقرار خود مخالفین در رتبه های بسیار بالایی نسبت به قبل از انقلاب قرار بگیرد و حتی در منطقه به لطف خدا دارای رتبه و جایگاهی شده که خود این، غرب را حساس کرده که در مسأله هسته ای ما اینچنین دارند فشار میآورند و میخواهند مانع از پیشرفت ما بشوند اگر همین مسائل پی گیری بشود و همین رهنمودهای امام (ره) و بعد از امام مقام معظم رهبری اجرا بشود انشاء الله ما روز به روز به سمت همان تمدن نوین اسلامی و پیشرفت اسلامی که نظر اسلام است برسیم تا زمینه ظهور حضرت حجت(عج) را فراهم کنیم.
وسائل- با تشکر فراوان از اینکه وقتتان را به ما اختصاص دادید. /403/229/ر