به گزارش سرویس جامعه پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجتالاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، چهارشنبه 95/07/28 در نخستین جلسه درس خارج فقه الاجتماع، بحث شأن و منزلت اجتماعی را مطرح کرد؛ اما در ابتدا مفاهیم اصلی و پیشینی ارائه میشود که با مطالعه مباحث قبلی استاد و گفتوگو بین فضلای بزرگوار و هم چنین ارائه جلسات خاص با حضور کارشناسان تأمین میشود.
الف: تعریف علم الاجتماع
ب: تعریف فقه الاجتماع
2. محورهای بحث شأن و منزلت اجتماعی عبارتند از:
الف : موضوع شناسی
ب: نظریه کلامی
ج: نظریه فقهی
د: احکام فقهی
3. در این جلسه به موضوع شناسیِ شأن و منزلت پرداخته شد که اهم مطالب عبارتند از:
الف: وجه تمایز فقه الاجتماع از فقههای اجتماعی این است که موضوع فقهالاجتماع از علمالاجتماع (جامعه شناسی) گرفته میشود و دربارهاش استنباط فقهی صورت میگیرد، ولی موضوع فقههای اجتماعی از اجتماع (جامعه) گرفته می شود.
ب: چون فقه، علمی رفتاری است و احکام رفتارهای انسان را بیان میکند، لذا موضوعاتی از جامعهشناسی مد نظر است که این علم به آن می پردازد و اگر این علم نبود از این موضوعات تخصصی و علمی خبری نبود.
ج: علمی که متکفل شناخت موضوعات فقه الاجتماع است، علم جامعه شناسی است، روشن است که مطالعات جامعه شناختی در شناخت موضوعات به صورت فعالانه بوده و با رویکرد انتقادی و از خاستگاه معارف دینی صورت می گیرد.
د: در موضوع شناسی لازم است که به وضعیت موضوع در جامعه شناسی و وضعیت آن در فقه موجود که اکنون رایج است پرداخته شود.
فایدهاش این است که فقیه ِ فقهالاجتماع می تواند مقایسه کند فقه موجود را با جامعه شناسی و پی ببرد به اینکه فقه موجود چه ظرفیتهایی نسبت به فقهالاجتماع دارد و یا اینکه چه کاستیهایی دارد و از این طریق است که فقه موجود به سمت فقه مطلوب حرکت میکند؛ بدیهی است که فقه مطلوب، گذر کردن از فقه موجود و ساخت فقه جدید نیست، بلکه توسعه و گسترش فقه موجود است.
ه: اصلیترین مطلب در موضوع شناسی این است که باید حیثیت فقهی موضوع را بررسی کرد.
یعنی ابتدا باید حیثیت فقهی موضوع (شأن و منزلت اجتماعی) روشن شود و سپس حیثیت اجتماعی آن در جامعه شناسی معلوم گردد، آنگاه معلوم می شود که در فقه الاجتماع باید چگونه به شأن و منزلت اجتماعی پرداخت شود.
مراد از حیثت فقهی موضوع این است که: باید بحث شأن و منزلت اجتماعی از آن جهت که مورد نیاز فقیه است شناخته شود و لذا اطلاعاتی از جامعه شناسی برای فقیه مفید است که به نیازهای او پاسخ داده شود؛ نسبت موضوع شناسی اجتماعی و موضوع شناسی فقهی، عام و خاص مطلق است.
و: تعریف شأن و منزلت اجتماعی بر اساس ظرفیت های مطرح شده در فقه موجود عبارت است از:
جایگاه فرد در جامعه که نشأت گرفته از وضعیت خانوادگی، شغلی و گروهی و غیره است و دارای اقتضائات تعیین کننده در الف: «نوع و دامنه نیازهای مشروع فرد» و ب: «نوع و شیوه رفتاری فرد در جامعه» است./825/102/م