به گزارش سرویس جامعه پایگاه اطلاع رسانی وسائل، در بخشی از کتاب مفاتیح الحیاه تألیف حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی به سبک زندگی اسلامی و موضوع «وظایف مردم در برابر حاکم اسلامی» اشاره شده و این گونه آمده است؛ چنان که حاکمان و کارگزاران اسلامی در برابر مردم وظایفی دارند، مردم نیز در مقابل حکومت و حاکمان اسلامی وظایف و تکالیفی دارند که در سخنان معصومان(س) به آنها اشاره و بر آنها تأکیده شده است؛ در اینجا به چند نمونه از مهم ترین آنها اشاره می‌شود:
1ـ وفاداری به نظام اسلامی
یاری و وفاداری از جمله حقوق حاکم عادل بر توده مردم است؛ امیرمؤمنان(ع) در خطبه ای با بر شمردن و وظایف می فرماید : ای مردم ! اما حقی که من بر عهده شما دارم وفاداری به بیعتی است که با من داشته‌اید .(1)
2- یاری کردن حاکمان
از عناصر محوری و مهم حفظ نظام اسلامی، اطاعت از حاکم معصوم(ع) در عصر حضور و نصرت ولیّ فقیه در دوران غیبت است؛ امیرمؤمنان(ع) می فرمایند : .... از دیگر وظایف شما در برابر من این است که چون شما را برای کاری فراخوانم اجابت کرده،؛ از دستورهای من پیروی کنید . (2)
امام صادق (ع) فرمود: بنگرید به فردی از شما که حدیث ما را روایت می کند و د رفهم حلال و حرام و احکام و معارف ما صاحبنظر است و آن ها را خوب می فهمد ، پس حکم او نافذ است و به حاکمیت او راضی باشید ، چون من او را بر شما حاکم و داور قرار دادم ، پس هرگاه حکم کرد و پذیرفته نشد ، حکم خدا سبک شمرده شده و حکم ما ردّ شده است و هر کس حکم ما را رد کند ، خدا را رد کرده است و این ، شرک به خداست . (3)
نکته: مراد از شرک، شرک عملی است نه اعتقادی. توجه عملی به جکم قضایی و ولایی حاکم بر همگان واجب و نقض آن بر همه حرام است، اعم از خود حاکم و جامعه اسلامی .
3ـ نصیحت و مشارکت سیاسی
در فرهنگ اسلام مردم وظیفه دارند نسبت به حاکمان ، ضمن وفاداری ناصحانه و خالصانه نصیحت (خیرخواهی) داشته باشند و این کار عملی نیست مگر با حضور همه جانبۀ مردم در اداره امور که ثمرۀ آن رشد و تعالی حکومت اسلامی است، از این رو رسول خدا (ص) در حجۀ الوداع مردم را در مسجد خیف گرد آورد و برای آنان خطبه ای جامع خواند (4) و در آن فرمود: سه چیز است که مسلمان در آن ها خیانت نمی کند [ و با قلبش آن ها را می پذیرد ]:
امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: یکی از حقوق من بر شما این است که [ با حضور خالصانه و همه جانبۀ خود در اداره امور ] در آشکار و نهان خیرخواه و دلسوز من باشید .(6)
4ـ دعا برای سربلندی حاکمان
امام صادق (ع) فرمود: سه چیز از حقوق حاکمان است :
5ـ همکاری اطلاعاتی
هنگامی که قوم «بنی ناجیه» از حضرت امیرمومنان (ع) سرپیچی کردند آن گرامی شخصی به نام عبدالله بن قُعین را مامور تعقیب آنان کرد؛ او پس از تحقیق ، به امیرمومنان (ع) به صورت رمزی گزراش داد که آن ها را از کوفه کوچ کرده اند . سپس امیرمومنان (ع) به صورت رمزی گزارش داد که آن ها از کوفه کوچ کرده‌اند.
سپس امیرمؤمنان(ع) در بخشنامه‌ای به همۀ کارگزاران و فرمانداران چنین نوشت: این، نامه‌ای است از بندۀ خدا امیرمؤمنان(ع) به همه کارگزاران حکومتی که این نامه بر آن ها خوانده می شود : گروهی که با ما بیعت کرده و از کوفه گریخته اند . گمان می کنیم به سوی بصره رفته باشند؛ از مردم دربارۀ آن ها پرس وجو کنید و در همۀ اطراف و مناطق دیدبانانی قرار دهید و در نهایت اخبار رسیده را گزارش کنید. (8)
امام رضا(ع) فرمود: سیرۀ پیامبر (ص) چنین بود هرگاه سپاهی را به جایی می فرستاد و به فرمانده آن اعتماد نبود ، آن حضرت فردی مورد اعتماد را همراه سپاه می فرستاد تا اوضاع و احوال سپاه و فرمانده آن را زیر نظر داشته باشد وبه آن گرامی گزارش دهد . (9)
گفتنی است: برای این کار حساس، هر کسی گزینش نیم شود ، بکله کسان که صلاحیت لازم مانند صداقت و دینداری دارند می توانند این رسالت را بر عهده بگیرند . حضرت امیرمؤمنان(ع) خطاب به مالک اشتر می نویسد : برای کنترل کارگزاران خود دیده بانانی از اهل صدق و وفا تعیین کن .(10)
6ـ اعراض از حاکمان باطل
در فرهنگ اسلامی دوری از خدای سبحان تخطی از راه اهل بیت پیامبر (ص) انحراف از صراط مستقیم است و هرگونه حکومتی که به اجازه اهل بیت (ع) نباشدو به نیابت از آنان نینجامد ، طاغوت معرفی شده است ، بنا براین تبعیت از آن جکومت ، پیروی از طاغوت و مایۀ گمراهی است، از این‌رو امام باقر (ع) به یکی از اصحابش می فرماید : ای اباالصباح ! از دوستی با غیر ما اهل بیت و گرایش به آن ها بپرهیز ، زیرا هر دسوتی با غیر اهل بیت وگرایش به آنا به نوعی دوستی با طاغوت است. (11)
/102/825/م
پاورقی‌ها
ویرایش: بهمن پور