به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی حرکت به سمت کاهش وابستگی ها و تاکید بر روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خود اتکایی، ضروری است. بر همین اساس بهره گیری مناسب از ظرفیت های داخل کشور زمینه ساز موفقیت اهداف اقتصاد مقاومتی در سطح کشور خواهد شد.
بنابراین سوال اصلی که در پی پاسخ به آن هستیم این است که : "ظرفیت های کشور برای تحقق اقتصاد مقاومتی چیست؟" و در چند یادداشت به بررسی مهمترین ظرفیت های کشور برای تحقق اقتصاد مقاومتی خواهیم پرداخت. به طور کلی مهمترین ظرفیت های کشور در تحقق اقتصاد مقاومتی عبارت هستند از: رشد علمی، سرمایه های زیربنایی، سرمایه های معدنی، ظرفیت و مزیت جغرافیایی، تنوع اقلیمی و انرژی های پاک
مقدمه
اقلیم به شرایط آب و هوایی یک منطقه جغرافیایی نظیر دما، رطوبت، فشار اتمسفر، باد، بارش و سایر مشخصه‌های هواشناسی در مدت زمانی نسبتاً طولانی گفته میشود. هرگاه ازاقلیم یک ناحیه سخن گفته می شود منظور از آن، مجموعه شرایط جوی درمنطقه است که تغییرشرایط جوی مشخصه هرناحیه همراه با تغییرات زمانی، اقلیم آن ناحیه راتشکیل می دهد.
تنوع آب وهوا و اقلیم در ایران به دلیل ویژگیهای متنوعی است که از آن میان می توان به گستردگی عرض جغرافیایی امتداد کوهستان‌ها، تغییرات چشم‌گیر ارتفاعات و بالاخره موقعیت سرزمین نسبت به دریاها و گستره‌های آبی مجاور یا دور اشاره کرد. ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می شود که از نظر شرایط اقلیمی و آب و هوا به دو گروه عمده خشک و مرطوب قابل تقسیم بندی است و هر کدام از این دو گروه از چند اقلیم فرعی تشکیل شده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران کشوری است با 1648195 کیلومتر مربع وسعت، که از این جهت در گروه کشورهای خیلی بزرگ قرار میگیرد. این مقدار مساحت حدود 1600000کیلومتر مربع از فلات 2600000کیلومتر مربعی ایران را در بر گرفته است.ایران با این مساحت از هر یک از همسایگان زمینی کشور و نیز از مجموع شش کشور بزرگتر اروپای مرکزی و غربی بزرگتر است.
ایران کشور پهناوری ست که از نظر جغرافیایی ویژگی های خاصی دارد و از لحاظ اقلیمی بسیارمتفاوت و متغیر است. با نگاهی به اقلیم شهرهای مختلف ایران حتی شهرهای هم عرضی مثل طبس, نطنز, گلپایگان و خرم آباد به آسانی می توان این گوناگونی آب و هوا را تشخیص داد. به طوری که میزان متوسط بارندگی سالانه در برخی از شهرهای جنوب ایران از چهل میلی متر تجاوز نمی کند. در حالی که میزان بارش باران در نواحی غربی ایران بیش از 600 میلی متر گزارش شده است. در رابطه با بقیه عناصر آب و هوایی نظیر دما, رطوبت نیز این تفاوت ها را در نقاط مختلف کشور می توان مشاهده کرد.
کشور ایران سرزمینی نسبتاً مرتفع است. به طوری که ارتفاع آن از سطح دریا به طور متوسط بیش از 1000 متر است. این سرزمین مرتفع از طرف غرب و جنوب غرب به وسیله رشته کوه های موازی و مرتفعی از نواحی پست و خشک عراق جدا می شود و در شمال و شمال شرق نیز به وسیله یک سلسله از کوه های مرتفع تر, از قفقاز و حوزه دریای خزر و ریگزارهای خشک و بی آب و علف ترکمنستان جدا می شود. در شرق و جنوب شرقی نیز کوه های کم ارتفاع تری که پیوستگی آنها به یکدیگر به مراتب کمتر از کوه های شمال و غرب است, کشور ما را از همسایگان شرقی جدا می کند.
در امتداد سواحل دریای عمان و خلیج فارس نیز چندین رشته کوه موازی که به تدریج بر ارتفاع آنها افزوده می شود, وجود دارد که بلندی آنها در حوالی کرمان و شمال غرب استان فارس به حداکثر می رسد و به سلسله جبال زاگرس می پیوندد. سلسله جبال شمالی و غربی و رشته کوه های مرکزی و شرقی با جلگه ها و دره ها و دشت های کم عرض خود در مجموع کمتر از دوسوم مساحت کشور را تشکیل می دهد. بقیه مساحت کشور را مناطق کم ارتفاع و پست تشکیل داده اند که این مناطق را می توان به صورت مثلثی تصور کرد که رأس های آن در شهرهای بم, سبزوار و قم است.
وجود سه سلسله جبال در حاشیه های مرزی که ایران را از همسایگانش جدا می کند و همچنین وجود نواحی پست در مرکز ایران سبب شده که هر سیستم جوی که از هر طرف وارد کشور می شود, در مرکز کشور تحت تأثیر واگرایی قرار بگیرد و همین واگرایی نه تنها سبب کاهش بارندگی می شود, بلکه از دقت پیش بینی هوا نیز می کاهد (در مقیاس کوچک تر تهران نیز در چینن موقعیتی قرار دارد). چون توزیع ارتفاعات این رشته کوه ها از نظم خاصی برخوردار نیست, امکان دارد که در طول فصل سرد سال در یک منطقه بارش برف وجود داشته باشد در حالی که در منطقه مجاور که فاصله اش از ایستگاه هواشناسی قبلی به صد کیلومتر هم نمی رسد, بارش به صورت باران گزارش شود.
کلیه سیستم های جوی که بر روی ایران اثر می گذارد, از نظر بارش تحت تأثیر این ارتفاعات به ویژه کوه های غربی (زاگرس) و شمالی (البرز) ممکن است تقویت یا تضعیف شود. در عین حال این رشته کوه ها در تعیین مسیر حرکت سیستم های جوی نیز تأثیر زیادی دارد و یا به عبارتی همین ارتفاعات تفاوت اقلیمی متنوعی را در سطح ایران ایجاد می کند. این ارتفاعات حتی اقلیم کشورمان را از اقلیم مناطق مشابه و هم عرض بر روی کره زمین متمایز می کند.
بر اساس آمارهای منتشر شده، ایران جزو پنج کشور اول جهان به لحاظ تنوع اقلیمی و جانوری است که از ۱۳ اقلیم جهان ۱۱ اقلیم در ایران وجود دارد.
طبیعت و اقلیم متنوع ایران در خود گیاهان و جانوران فراوانی را جای داده است که هم از نظر تعداد و هم از نظر تنوع در مقایسه با سایر نقاط جهان شگفت انگیز است. به عنوان مثال تعداد گونه های پستانداران وحشی ایران با 168 گونه تقریباً با تعداد کل گونه های پستاندار در قاره اروپا برابر است.
همچنین در ایران 8000 گونه گیاهی، 174 گونه ماهی، 20 گونه دوزیست، خزنده و 514 گونه پرنده زیست می کنند. هر کدام از گیاهان و جانوران در منطقه خاصی یافت می شوند که زیستگاه نامیده می شود و محدوده پراکندگی آن ها، جغرافیای زیستی را تشکیل می دهد.
استفاده از ظرفیت های اقلیمی به عنوان یک مزیت بسیار بزرگ برای کشور می تواند یکی از اولویت های سیاستگذاری در اقتصاد مقاومتی باشد. این ظرفیت به گونه ای است که امروزه بالغ بر ۹۰ درصد از نیاز کشور به محصولات کشاورزی در داخل تامین می شود.
به عنوان نمونه غلات بخش مهم خوراک انسان را تشکیل میدهد که بیشترین سطح زیر کشت، بالاترین شاغلان بخش کشاورزی و بیشترین تعداد مصرف غذایی جمعیت کشور را به خود اختصاص میدهد. علاوه بر غلات، حبوبات، سبزیجات و محصولات جالیزی نباتات علوفه ای (یونجه وشبدر) و محصوالت صنعتی (چغندر قند، نیشکر، سویا، آفتاب گردان و کلزا ) از جمله محصولاتی هستند که در اقصی نقاط ایران کشت میشود.
درجه حرارت
اختلاف شدید درجه حرارت روزانه و سالانه در نواحی مختلف ایران سبب ایجاد تنوع فراوان در تولیدات باغی گردیده است، به طوری که انواع محصولات باغی نواحی معتدله نظیر سیب، گلابی، گیلاس و هلو همچنین محصولات باغی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری، نظیر خرما موز و خرمالو را در کشور پرورش داد. این بخش از کشاورزی از مهم ترین اقلام صادراتی کشور است که هر ساله ارز فراوانی را وارد کشور مینماید. گونه های بی نظیری مانند پسته، زعفران، زرشک و خرمای ایرانی در جهان بی نظیر است.
همچنین با توجه به اهمیت اقتصادی و به دنبال تاکیدات مقام معظم رهبری، مبنی بر ضرورت خودکفایی کشور در زمینه محصولات استراتژیک نظیر گندم، برنج و جو، حرکتهای قابل توجهی در راستای تولید این محصولات صورت گرفته است مثلا در زمینه گندم، با سرمایه گذاریهای مناسب انجام شده، میزان تولید آن نسبت به قبل از انقلاب اسلامی ۳ برابر شده و بالغ بر ۱۳ میلیون تن می باشد. تولید برنج، دومین محصول استراتژیک و پرمصرف کشور ( پس از گندم )، رشدی بالغ بر ۵۲ درصد نسبت به قبل از انقلاب اسلامی داشته است که تا حد بسیار قابل توجهی از واردات آن کاسته شده است.
آب وهوای متنوع از شمال ایران، تا کویر مرکزی، کوهستان ها، مناطق جنوب و غرب کشور به اضافه ظرفیت های بزرگ باستانی و تاریخی و رودخانه ها و دریاچه ها و... نیز می تواند در جذب گردشگران خارجی و درآمدزایی ارزی، بسیار موثر باشد.
حمزه معلی طلبه درس خارج حوزه علمیه قم و کارشناس ارشد موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره
323/702/ع