به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسایل بازی های رایانه ای که امروز تقریباً در بیشتر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند هم چون دیگر ساخته های دست بشر ، دو روی سکه دارند که یک سوی آن بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی دقت در کارها و کمک به پیشرفت امور است و روی دیگر آن استفاده های نادرست و نابجاست که گاه، آسیب های فراوان را در پی دارد.
تقویت فرآیند یادگیری آسان، آموزش و تمرین مهارت های زندگی، صرفه جویی در وقت و هزینه، بازیابی سلامت جسمانی، اعتماد و ثبات فکر و ... برخی از محاسنی است که تعدادی از کارشناسان و روانشناسان برای بازی های رایانه ای می شمارند ولی نباید از یاد برد که این بازی ها در مقابل؛ مضراتی همچون آسیبهای جسمانی و آسیبهای روانی تربیتی نیز بر روی افراد به ویژه کودکان دارند که سبب بروز پرخاشگری، انزواطلبی، تنبل شدن ذهن، پی آمد منفی در روابط خانوادگی، افت اخلاقی و تحصیلی و از خود بیگانگی در فرد می شود.
در همین راستا گفت و گویی با حجت الاسلام وحیدپور استاد برجسته حوزه و مدیر ستاد ترویج احکام ترتیب داده شد. بخش اول و دوم این مصاحبه طی روزهای گذشته منتشر گردید و اکنون با نگاهی به اهم مباحث مطروحه سابقه، ادامه بحث تقدیم می گردد.
اهم مباحث مطروحه سابقه:
دین یک مجموعه سه بعدی است که ترکیبی از اعتقادات، اخلاق و احکام است و در هر سه بعد باید معرفت کامل باشد که طبیعی هم است.
همه می دانند که در فقه یک موضوع داریم و یک حکم، اگر موضوع روشن نشود حکم بی معنا است و متأسفانه در حوزه های علمیه هم یکی از نواقصی و خلأ هایی که وجود دارد این است که موضوعات خیلی برای فقهای ما شناخته شده نیست و مقصر هم نمی باشند زمان و تخصص آن را ندارند، به همین جهت در حال حاضر مرکز موضوع شناسی در حوزه با نظر مقام معظم رهبری و دستور ایشان تأسیس شده است، الحمدلله این مرکز بازوی توانمندی برای فقه می باشد.
این که می گویید نگاه اسلام نسبت به مقوله اینترنت و رایانه چیست اول باید معلوم شود کاربرد اینترنت، رایانه، ماهواره و فضای مجازی چیست؟ شبکه های اجتماعی چه می کنند و ماهیت آنها چیست؟
مجتهد می آید بر اساس نظر کارشناسان، مشاوران و متخصصین به این نتیجه می رسد که استفاده غالب این وسیله نابجا است یعنی نوعا استفاده نابجا می شود، یعنی ممکن است افرادی هم پیدا نمود که فقط استفاده مذهبی می کنند، استفاده خوب و علمی می کنند ولی افراد کمی هستند بنابر این وسیله ای می شود که نوعا آثار سوء خواهد داشت بر این اساس نوع اینجا ملاک می باشد و فقیه این فتوا را می دهد که استفاده از چنین وسیله ای جایز نیست.
ماهواره با اینترنت فرق می کند اینترنت مرتبط است به مجامع علمی، می توانید در کتابخانه فلان کشور بروید اما ماهواره این گونه نیست در آن شما قدرت انتخاب ندارید.
چرا ما اسلام را به گونه ای جلوه می دهیم که جوان های ما فکر می کنند اسلام ورزش، تفریح و بازی را ممنوع کرده؟ خیر این چنین نیست منتهی به این موارد جهت می دهد، اینکه تفریح که یکی از مصادیق آن هم بازی است باید چه ویژگی هایی داشته باشد محل بحث است.
در بازی های رایانه ای باید یک مقدار نگاهمان را وسیع تر بکنیم یعنی پشت پرده را ببینیم صرف اینکه بچه‌ی ما مشغول شده باشد کافی است؟ کار فرهنگی معمولا چه مثبت و چه منفی اثرش را به زودی نمی گذارد، اثر آن مانند اثر سم نیست، به مرور زمان یک نسل را می سازد، این بسیار مهم است یعنی ما نباید ساده اندیش باشیم باید پس پرده را ببینیم آسیب شناسی بکنیم و جایگزین نماییم.
شما وقتی به فقیه می گویید که در فلان زمینه کار فقهی نشده است، می گویند که اصلا این موضوع را نمی شناسیم، تبیین موضوع نشده، باید بازوی توانمند برای فقه وجود داشته باشد مانند این است که از رهبری توقع داشته باشیم تا در همه جهات دخالت بکند، آیا چنین چیزی امکان دارد؟ خیر
تلقی این می شود که می گویند دین با هر پدیده جدیدی مخالف است، این می شود همان تلقی تضاد بین دین و علم که در مسیحیت ایجاد شد، چرا ما این کار را می کنیم که تلقی تقابل علم و دین ایجاد بشود؟ آن هم دینی که این همه علم را تبلیغ و تشویق کرده.
ببینید نظام و حوزه بهم گره خورده است، نمی تواند جدا باشد، یعنی هم حوزه باید کار بکند هم نظام.
حقیقتش این است که هنوز در صدا و سیما دغدغه دینی آنچنانی وجود ندارد.
زمانی یادم است که اصول مارکسیست خیلی بازار داشت، خیلی هم اصول سختی بود، می گفتند در روسیه کتاب نوشتند، اصول دیالیکتیک را اصول مارکسیسم را برای بچه های کوچک به زبان آنها گفتند، الآن ما برای خوراک فکری بچه های دبستانی چه داریم؟ مثلا این شبکه کودک و نوجوان در زمینه دینی تابحال یک کار ماندگار مؤثر که واقعا زیر بنا درست بکند تولید کرده است؟
وسائل ـ گاهی والدین در مواجهه با مسایلی همچون مشکلات اساسی دراهداف ایدئولوژیک بازی های رایانه ای اشکالات مذهبی ، ایجاد اختلالات تربیتی و روانی برای کاربر و نیز کمک به جبهه دشمن با پرداخت هزینه برای خرید اینگونه بازی ها از توجیه "دفع افسد به فاسد" استفاده می کنند، آیا این استدلال از نظر شرعی صحیح است؟در صدا و سیمای خودمان هم گاهی چنین بحث هایی شنیده می شود.
تز غلطی است، متأسفانه این تز را بعضی از افرادی که در بدنه نظام هستند مطرح کردند، مثلا گفتند فلان فیلم و سریال را از باب دفع افسد به فاسد پخش می کنیم یعنی اگر این کار را نکنیم مردم می روند سراغ ماهواره، این عذر و بهانه از نظر شرعی آنجایی پذیرفته است که ما قاصریم نه مقصر، دفع افسد به فاسد تنها در بحث تزاحم است یعنی آنجایی که دوران امر بین دو مساله منفصله مانعه الخلو است، مانعه الخلو یعنی اینکه بین دو گزینه مجبور به انتخاب یکی باشد اما اگر این امکان وجود دارد که مورد سومی پای به میدان بگذارد و امر دایر بین دو گزینه نیست در اینجا دیگز تز دفع افسد به فاسد صحیح نیست.
وسایل ـ در شرایط کنونی بنظر شما آیا این تز درست است؟
خیر، الآن ما در موسیقی هم مشکل داریم ما نیامده ایم کار بکنیم، تبیین بکنیم، در مساله کنسرت ها ببینید چه بلوایی به پاشده که اینها درش افراط و تفریط است، اسلام منع کرده با جرأت بگوییم اسلام این را ممنوع کرده است ولی جایگزینش را هم درست بکنیم راه حل هم بدهیم یعنی اگر گفتیم این آب لجن است گرفتیم تشنه نماند چون آب لجن آدم میکشد تشنگی هم آدم می کشد شما تشنه اش نگذار آب زلال هم به او بده این کار را نکرده ایم متأسفانه.
دین جلوی مفسده غیر بالفعل را هم می گیرد
وسایل- در آسیب های بازیهای رایانه ای آیا یک حد خاصی شرعی ملاک است؟ به عنوان مثال برخی از این بازیها آرام آرام آموزه های اسلامی را تحت الشعاع قرار می دهد یعنی بچه را شرطی بار می آورند به اینکه با شنیدن الله اکبر باید شلیک کند یا به اماکنی که نمادهای اسلامی دارد شلیک کند، این ها اولا حرمت دارد یا خیر؟ ثانیا آیا مقدار ضرر در حرمت و حلیت بازی ها تاثیرگذار است؟
در فقه تعبیری با عنوان مفسده داریم، تعبیر مفسده یک تعبیر وسیع عام است و مصادیق مختلفی دارد، شما یک وقتی فیلم سکس ببینید چه می شود مگر؟ چه مفسده ای دارد؟ مفسده اخلاقی دارد، شخص یا جامعه را به فساد اخلاقی می کشاند، گاهی مفسده؛ مفسده اعتقادی است، مفاسد مختلف است. آنوقت می آید و تقسیم می کند می گوید مفسده گاهی بالفعل ایجاد می شود گاهی بالفعل ایجاد نمی شود و ممکن است تدریجی باشد مخصوصا در این کارها و بازی ها که مفسده بالفعل ممکن است کم باشد، دین جلوی مفسده غیر بالفعل را هم می گیرد یعنی انجایی را که منجر به مفسده خواهد شد، اگر این جا را رها کردیم همینطور مرحله به مرحله مجبوریم که حکم جواز بدهیم چراکه مفسده بالفعل ندارد تا میرسد به یک نقطه اوجی که نهایتا منجر به مفسده خواهد شد، اینها مقدمه است شما اینجا اگر ریشه را نخشکانید بعدا نخواهید توانست مبارزه کنید چون آنجا موفق نخواهید شد و دیگر کار از کار گذشته است و تمام شده است شما اگر بخواهید موفق باشید باید از ابتدا جلویش را بگیرید از نقطه صفر شروع بکنید لذا آقایان مراجع در استفتائاتشان هم میگویند اگر به تدریج ایجاد مفسده کند جایز نیست ولو الآن اینجا ایجاد مفسده نمی کند.
وسایل ـ در باب ضرر آقایان می گویند که ضرر معتنی به ملاک است آیا در باب مفسده هم اینگونه است یا نه؟
ببینید بحث ضرر با اینجا فرق می کند این بحث یک بحث مجزایی است ، بحث مفسده خیلی فراتر از این است ، در مفسده آقایان این را نمی گویند، در مفسده نمی گویند که معتنی به باشد یا نباشد، میگویند مفسده؛ یعنی اگر ببینی که به مفسده می افتی یا جامعه را به مفسده می کشاند این جایز نیست، دیگر حد و حدود ندارد، ما نمی توانیم بگوییم تا اینجایش اشکال ندارد.
مفسده اعتقادی یعنی اینکه من اگر این کار را انجام بدهم تزلزل اعتقادی نسبت به عقیده به خدا برایم ایجاد می شود کما اینکه همین شده است همین شک و تردید و تزلزل و ... مفسده اخلاقی چیست؟ اینست ابتذال اخلاقی که دیگر حد و حدود ندارد، چه بالفعل چه تدریجی چه کم چه زیاد فرقی نمیکند، چه مفسده اعتقادی باشد چه اخلاقی باشد، چه مفسده در ناحیه رفتاری باشد یعنی طوری می شود که من نسبت به رفتارم نسبت به نماز بی توجه می شوم، یا نسبت به مسجد، حلال و حرام بی توجه می شوم، این خودش مفسده است، چه مفسده اعتقادی چه مفسده اخلاقی و چه مفسده احکامی و چه مفسده ای که مربوط به مقررات رفتاری متزلزل می کند، چه بالفعلش، چه در آینده، هیچکدام از آقایان اینجا ترویج نمی کنند، تجویز نمی کنند.
وسایل ـ مفسده پزشکی چطور؟ یعنی بعضی ها به حدی پشت بازی ها می نشینند و بازی می کنند که از حیث جسمانی به مشکل میخورند آیا این هم می تواند ملاک حرمت باشد؟ کاربر روزی چهار ساعت پشت این بازی نشسته و خودش هم میداند که گردنش یا کمرش دچار درد می شود این هم ملاک حرمت است؟
خیر، این دیگر مفسده نیست، این را تعبیر مفسده نمی کنند، مفسده ای که می گویند یعنی فساد، این می رود در حوزه ضرر یعنی شما دارید کاری می کنید که به جسم خودت ضرر میزنی این را باید متخصص بیاید نظر بدهد، بگوید این در آینده اینگونه می شود، آنوقت مثل این می ماند که کسی معتاد به سیگار می شود اعتیاد به این چه مقدار ضرر ایجاد می کند؟ ضرر جانی دارد یا ندارد اینها همه قابل بررسی است و خوب هم است.
وسایل ـ بازیهایی که داخلشان خرید و فروش انجام میگیرد چگونه اند؟ یعنی شما بازی را به یک مرحله ای می رسانید که آنجا برای رشد مجبورید یک سری ابزار از شرکت اصلی بخرید، برای رشد د بازی مجبورید پول خرج می کنید و این پول هم یقینا برای یک موسسه داخل ایران نیست بلکه خارجی است ، آیا این مساله هم می تواند موجب حرمت شود؟
بله بخاطر اینکه شما در این بازی معامله می کنید و معامله خودش حد و حدود دارد ضوابط دارد، اگر این معامله کمک به یک شرکت یا یک نهاد ضد دینی باشد ـ به عنوان مثال فرض کنید پولش در جیب صهیونیست ها می رود ـ قطعا حرام است ، البته معامله با کفار فی نفسه جایز است ولی اگر ترویج و تبلیغ و نیز کمک به آنها باشد حرام است، این را هم باید اطلاع رسانی بکنیم، بگوییم این بازی که شما می کنید این پولی که شما می دهید در جیب فلان شرکت می رود و شرکت هم مثلا وابسته به صهیونیست هاست و پولش میرود اسلحه می شود و مسلمانها را می کشد./924/ص