به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، کتاب شرط وجود وارث در تحقق ارث در حقوق ایران و فقه اسلامی، تالیف محسن جعفری بهزاد کلایی می باشد؛ این کتاب توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در 152 صفحه به چاپ رسیده است.
این کتاب در شش فصل تالیف شده است که عناوین آن ها به این صورت می باشد: تعاریف، موجبات و شرایط ارث، شرط وجود وارث در حمل، شرط وجود وارث در غایب مفقود الاثر، تاریخ فوت یکی معلوم و دیگری مجهول، تاریخ و تقدم و تاخر فوت هر دو نامعلوم.
ارث از نهاد های اجتماعی است که قواعد آن از مقررات آمره بوده و به اراده اشخاص تغییر نمی کند، انتقال اموال بجا مانده از متوفی به خویشاوندان نزدیک تر او بصورت قهری و بدون اراده مورث و وارث به عمل می آید.
در تحقق ارث شرایطی مطرح است که در صورت تردید در تحقق هر یک از این امور، به حکم اصل، وراثت منتفی خواهد بود.
از جمله این شرایط وجود وارث است که در اکثر موارد بدون اشکال قابل اجرا است مگر در سه مورد که با ابهام همراه باشد و آن حمل، غایب مفقودالاثر و متوارثینی است که همگی فوت کرده و تاریخ فوت و تقدم و تاخر ایشان مشخص و معلوم نیست که این کتاب به شرح این مباحث و مسائل مستحدثه آن می پردازد.
در فصل نخست این کتاب به تعریف واژه های ارث، حمل و غایب مفقودالاثر پرداخته شده است و در فصل دوم با بیان موجبات ارث، به شرایط آن پرداخته است و در قسمتی از این فصل آمده: منظور از موجبات ارث، منشا انتقال قهری اموال متوفی به وارث است.
این انتقال قهری و در واقع تحقق ارث، نیاز به شرایطی دارد که وجود هرکدام برای ارث ضروری است و در صورت فقدان هر یک، ارث منتفی خواهد بود که در این فصل به طرح موجبات و شرایط پرداخته شده است.
پس از فصل سوم که به بیان شرط وجود وارث در حمل پرداخته است، در فصل چهارم شرط وجود وارث در غایب مفقودالاثر است که در قسمتی از این بخش می خوانیم: از طرفی از مرگ یا زندگی غایب اطلاعی در دست نیست و مشخص نیست که آیا شرط وجود وارث را داراست یا خیر و از طرف دیگر تقسیم نکردن ترکه و ادامه شرکت و اشاعه یقینا به ضرر سایر وراث است.
ماده 879 ق.م مقرر داشته است: اگر بین وراث غایب مفقودالاثری باشد، سهم او کنار گذارده می شود تا حال او معلوم گردد، در صورتی که محقق شود قبل از مورث مرده است، حصه او به سایر وراث بر می گردد و الا به خود او یا ورثه او می رسد.
در فصل بعدی گفته شده: در حالتی که تاریخ فوت یکی از دو شخص معلوم و تاریخ فوت دیگری مجهول است و احتمال دارد که شخص اخیر قبل از دیگری و یا بعد از او فوت کرده باشد، ماده 874 ق.م در باره این فرض مقرر کرده است: اگر اشخاصی که بین آن ها توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آن ها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد، فقط آن که تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث می برد.
در فصل پایانی این کتاب با موضوع تاریخ و تقدم و تاخر فوت هر دو نامعلوم، ماده 873 ق.م بیان شده که می گوید: اگر تاریخ اشخاصی که از یکدیگر ارث می برند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد، اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمیبرند؛ مگر آنکه فوت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث میبرند. /327/ 602/ قا