به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل بازی های رایانه ای که امروز تقریباً در بیشتر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند هم چون دیگر ساخته های دست بشر ، دو روی سکه دارند که یک سوی آن بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی دقت در کارها و کمک به پیشرفت امور است و روی دیگر آن استفاده های نادرست و نابجاست که گاه، آسیب های فراوان را در پی دارد.
تقویت فرآیند یادگیری آسان، آموزش و تمرین مهارت های زندگی، صرفه جویی در وقت و هزینه، بازیابی سلامت جسمانی، اعتماد و ثبات فکر و ... برخی از محاسنی است که تعدادی از کارشناسان و روانشناسان برای بازی های رایانه ای می شمارند ولی نباید از یاد برد که این بازی ها در مقابل؛ مضراتی همچون آسیبهای جسمانی و آسیبهای روانی تربیتی نیز بر روی افراد به ویژه کودکان دارند که سبب بروز پرخاشگری، انزواطلبی، تنبل شدن ذهن، پی آمد منفی در روابط خانوادگی، افت اخلاقی و تحصیلی و از خود بیگانگی در فرد می شود.
در همین راستا گفت و گویی با حجت الاسلام وحیدپور استاد برجسته حوزه و مدیر ستاد ترویج احکام ترتیب داده شد. بخش اول این مصاحبه طی روزهای گذشته منتشر گردید و اکنون با نگاهی به اهم مباحث مطروحه در قسمت اول، ادامه بحث تقدیم می گردد.
اهم مباحث مطرح شده در قسمت اول
دین یک مجموعه سه بعدی است که ترکیبی از اعتقادات، اخلاق و احکام است و در هر سه بعد باید معرفت کامل باشد که طبیعی هم است.
همه می دانند که در فقه یک موضوع داریم و یک حکم، اگر موضوع روشن نشود حکم بی معنا است و متأسفانه در حوزه های علمیه هم یکی از نواقصی و خلأ هایی که وجود دارد این است که موضوعات خیلی برای فقهای ما شناخته شده نیست و مقصر هم نمی باشند زمان و تخصص آن را ندارند، به همین جهت در حال حاضر مرکز موضوع شناسی در حوزه با نظر مقام معظم رهبری و دستور ایشان تأسیس شده است، الحمدلله این مرکز بازوی توانمندی برای فقه می باشد.
این که می گویید نگاه اسلام نسبت به مقوله اینترنت و رایانه چیست اول باید معلوم شود کاربرد اینترنت، رایانه، ماهواره و فضای مجازی چیست؟ شبکه های اجتماعی چه می کنند و ماهیت آنها چیست؟
مجتهد می آید بر اساس نظر کارشناسان، مشاوران و متخصصین به این نتیجه می رسد که استفاده غالب این وسیله نابجا است یعنی نوعا استفاده نابجا می شود، یعنی ممکن است افرادی هم پیدا نمود که فقط استفاده مذهبی می کنند، استفاده خوب و علمی می کنند ولی افراد کمی هستند بنابر این وسیله ای می شود که نوعا آثار سوء خواهد داشت بر این اساس نوع اینجا ملاک می باشد و فقیه این فتوا را می دهد که استفاده از چنین وسیله ای جایز نیست.
ماهواره با اینترنت فرق می کند اینترنت مرتبط است به مجامع علمی، می توانید در کتابخانه فلان کشور بروید اما ماهواره این گونه نیست در آن شما قدرت انتخاب ندارید.
قسمت دوم
وسائل ـسابقا حرف بازی که به میان می آمد اذهان متوجه کودکان کم سن و سال می شد اما با پیشرفت علم و تکنولوژی شاهدیم که اینگونه بازی ها؛ هم از حیث تعداد بشدت افزایش یافته اند و هم از حیث سن کاربران تغییرات اساسی یافته اند به نوعی که بسیاری از بازی هایی که اکنون در بازار ارایه می شود برای رده های سنی بالاتر از هجده سال تولید شده است، با توجه به مجموع این مسایل اصولا نگاه اسلام نسبت به مقوله بازی چگونه است؟
اگر ما بخواهیم بجای بازی یک واژه وسیع تر استفاده بکنیم که بازی هم یکی از مصادیق آن باشد، بهتر است از تفریح استفاده کنیم تفریح یکی از نیازهای روحی انسان است، شکی هم در آن نیست و اسلام هم پذیرفته، روایات هم همین طور است، روایات زیادی داریم که شبانه روز را تقسیم می کند بخشی را برای کار، بخشی را برای عبادت و بخشی را برای لذت های حلال و در روایت دارد که بخش تفریح پشتوانه آن دو قسمت است یعنی اگر تفریح باشد و نشاط روحی که انسان پیدا می کند آنوقت حال عبادت هم دارد و الا اگر نشاط روحی نداشته باشید حال و حوصله برای عبادت و کار هم نخواهید داشت. چرا ما اسلام را به گونه ای جلوه می دهیم که جوان های ما فکر می کنند اسلام ورزش، تفریح و بازی را ممنوع کرده؟ خیر این چنین نیست منتهی به این موارد جهت می دهد، ما وقتی می گوییم شارع یعنی قانون گذار که در درجه اول خداست و خداوند هم خالق است و خصوصیات بشر را می داند و بر اساس خصوصیات بشر قانون گذاری می کند مگر می شود غریزه جنسی را به بشر بدهد و بعد ارضای غریزه جنسی را ممنوع بکند؟ چنین چیزی محال است بنابر این غرائز، فطریات و نیازهای وجودی بشر را که خداوند خودش در نهاد انسان قرار داده حتما به رسمیت شناخته است منتهی به آن جهت، راهکار و معیار می دهد بنابر این نیاز به تفریح در وجود همه ما هست چه بخواهیم و چه نخواهیم، منتهی اینکه تفریح که یکی از مصادیق آن هم بازی است باید چه ویژگی هایی داشته باشد محل بحث است، بازی های کنونی دیگر سن نمی شناسد، بازی های رایانه ای نیز مانند بازی های دیگر مثل فوتبال ـ که همه افراد از بزرگ و کوچک هم به بازی می پردازند و هم به تماشای آن همه گیر است ـ منتهی به شکل دیگری و زن های ما هم همین گونه اند خیلی از آنها برای تماشای ورزش پای تلوزیون می نشینند، بازی سن نمی شناسد که ما بگوییم این فقط برای سنین پایین است و فقط کودکان ما یا نوجوانان ما هستند، ممکن است که این واژه را برای بزرگترها سبک بدانیم و استفاده نکنیم ولی بخواهیم یا نخواهیم وجود دارد منتهی شکل بازی ها فرق می کند بنابر این اصل اینکه چنین نیازی در هر سنی که باشد وجود دارد ثابت است.
اسلام تفریح سالم مفید را به رسمیت می شناسد یعنی ویژگی هایی برای آن قائل است و به آن جهت می دهد، ما باید ببینیم که بازی های رایانه ای ما با آن ضوابط و معیار ها تطابق دارد یا خیر؟ این بازی ها چه هدفی را دنبال می کند؟ چه آسیب هایی دارد؟ شما الآن باید فوتبال را هم آسیب شناسی بکنید، آیا ما می توانیم فوتبال را صد در صد امضا بکنیم؟ یعنی صد در صد بگوییم واقعا این فوتبال همان چیزی است که خداوند هم راضی است و بچه مذهبی های ما هم به دنبال آن بروند؟ کدام فوتبال؟ فوتبال با این شکل این چنینی که این همه حواشی دارد و آسیب هایش این است؟ یا نه؛ آن چیزی که ما معرفی می کنیم؟ اینها همه هست، بازی های رایانه ای هم همین طور است یعنی واقعا اینها چه آسیب هایی دارد؟ سازندگان این بازی ها چه کسانی هستند؟ متاسفانه خود ما کم وارد این کار شده ایم، چه مقدار ما بازی رایانه ای ساخته ایم؟
ایران یکی از مصرف کنندگان رده بالای بازی های رایانه ای در دنیا است و معنای آن این است که ما مصرف کننده ایم و آنها برای ما برنامه ریزی می کنند، خب برای ما چه می سازند؟ با چه هدفی؟ همان هالیوود که فیلم هایش را می سازد شبیه آن هم برای ما بازی های رایانه ای می سازد، آن ها چه هدفی دارند؟ مگر اهداف خودشان را پیاده نکرده اند؟ مهم این است و الا اصل بازیهای رایانه ای اشکال دارد یا ندارد؟ اصل اولیه اش این است که خیر اشکالی ندارد، بازی و تفریح است، منتهی مهم این است که ما ببینیم چه اهدافی به دنبال دارد و سازندگان آن چه کسانی هستند؟ مانند این است که بگویید نظر اسلام درباره معامله با کفار چیست؟ ما می گوییم هیچ اشکالی ندارد، اشکالی ندارد شما با یک بهایی هم معامله بکنید ، اما مهم این است که شما از این کار چه هدفی دنبال می کنید و نفع آن کجا می رود؟ یعنی یک مقدار باید دیدمان را وسیع بکنیم، در بازی های رایانه ای باید یک مقدار نگاهمان را وسیع تر بکنیم یعنی پشت پرده را ببینیم صرف اینکه بچه‌ی ما مشغول شده باشد کافی است؟ خانواده ها این روزها بیشتر همّ و غمشان اینست که بچه را مشغول کنند و خودشان خیالشان راحت باشد این مهم است؟ یا اینکه ببینم فردای ما چه می شود؟ این بازی های رایانه ای امروز و دو روز دیگر اثر خودش را نمی گذارد ممکن است ده سال به طول بینجامد، کار فرهنگی معمولا چه مثبت و چه منفی اثرش را به زودی نمی گذارد، اثر آن مانند اثر سم نیست، به مرور زمان یک نسل را می سازد، این بسیار مهم است یعنی ما نباید ساده اندیش باشیم باید پس پرده را ببینیم آسیب شناسی بکنیم و جایگزین نماییم.
وسائل ـ نقش حکومت را در این زمینه چگونه ارزیابی می کنید؟
اسلام نیامده است تنها بگوید این را کنار بگذار بلکه برای آن جایگزین معرفی می کند، برای مثال زنا حرام است جایگزینش ازدواج را گذاشته است و تشویق و ترویج می کند، اگر اینجا می گوییم این کار را انجام ندهید و این را منع می کنیم برای آن جایگزین درست کنیم، اما مساله اینجاست که در زمینه بازی های رایانه ای به چه مقدار توانسته ایم این خلأ را اصلاح نماییم؟
ما نمی توانیم این کم کاری را گردن کسانی بیندازیم که در زمینه فقهی باید کار بکنند، چرا؟ چون این مسایل نیاز مبرم به موضوع شناسی دارد، شما وقتی به فقیه می گویید که در فلان زمینه کار فقهی نشده است، می گویند که اصلا این موضوع را نمی شناسیم، تبیین موضوع نشده، باید بازوی توانمند برای فقه وجود داشته باشد مانند این است که از رهبری توقع داشته باشیم تا در همه جهات دخالت بکند، آیا چنین چیزی امکان دارد؟ خیر، رهبری بما هو رهبر که علم غیب ندارد بداند در حال حاضر اوضاع نظامی جهان در چه حالتی است، یک مشاور نظامی قوی باید داشته باشد، ما در حوزه نیز باید بازوی توانمند داشته باشیم برای فقه، یعنی باید موضوعات بروز شناخته بشود و در اختیار فقیه قرار داده بشود، بازهم ضعف، ضعف حوزه است و نمی توانیم بگوییم چرا آقایان مراجع اقدام نمی کنند؟ آقایان مراجع می گویند که من نمی دانم اصلا این چیست، و از او هم نمی توان توقع داشت چون این کار موضوع شناسی واقعا خودش یک کار تخصصی است.
وسائل ـ کسی که به مرجعیت رسید باید تیم تخصصی و کارشناسی داشته باشد.
خب این شخصی نیست و کار کار حوزه است، دیر اقدام شده ولی خوب اقدام شده است، مثلا بازی کلش را مرکز آسیب شناسی خوب بررسی کرده است
در زمینه جایگزینی که عرض شد باید در همه زمینه ها جایگزین مناسب ارایه شود، مساله اینجاست که هنرمندان ما را معمولا دین نیست و دین داران ما را معمولا هنر نیست و این مشکل کشور ماست، این را چگونه می توان درست کرد؟ چون شما وقتی می خواهید جاگزین درست کنید باید هنرمند ارزشی بیاید، دغدغه دار بیاید، هنرمند متعهد بیاید و نیست متأسفانه
وسائل- مگر امام در اولین سخنرانی خود درباره سینما صحبت نکردند؟ این به معنای اهمیت مباحث هنری است اما در این موارد هم متاسفانه جایگزین مناسب مهیا نشده است.
بله امام فرمودند: "ما با سینما مخالف نیستیم، با فحشا مخالفیم".
وسائل ـ بنظر شما نظام در این حوزه چه کاری باید انجام می داده که انجام نداده است؟
کم کاری کرده است.
وسائل ـ نقش حوزه را چه میبینید؟
بله حوزه نیز کم کاری کرده است
اوایل انقلاب دفتر تبلیغات یک فیلم سفیر ساخت که خیلی هم مشتری داشت و خیلی خوب بود و گروهی که این را درست کردند طلبه ها بودند و طلبه ها آمدند و بازیگری کردند. اما بعد از آن دیگر کار نکردند، یعنی در یک مقطعی یک جرقه ای خورد و جمع شد،
ما خیلی دیر به فکر می افتیم، بعد از 36 سال مدرسه اسلامی هنر تاسیس شد، الآن دانشکده صدا وسیما در قم است، چه کاری انجام داده است؟ کار جدی شده واقعا؟ کار جدی که در مقام عمل دیده بشود؟
البته کارهای خوبی هم مانند جشنواره فیلم عمار یا جشنواره فیلم های دفاع مقدس شده است این اندازه ای که یک جهشی در زمینه رمان و داستان های دفاع مقدس اتفاق افتاد خیلی جهش خوبی بوده و حمایت هایی بوده که مقام معظم رهبری کردند، منتها ایشان در ناحیه فیلم هم حمایت می کنند خود ایشان فرمودند: اینها را به صورت فیلم در بیاورید، هنرمندان ما اینها را به صورت فیلم در بیاورند، این رمان دا هشتاد بار چاپ شده است و یا خیلی های دیگر، البته کتاب را هم می خوانند اما اگر فیلمش باشد بسیار تاثیر گذارتر است، مثلا همین فیلم ایستاده در غبار چرا مشتری دارد؟ شیار 143 یا فیلم "چ" اینها کم مشتری داشت؟ پس ما واقعا یک جایگزین می خواهیم و کم کاری کرده ایم، این را حتما باید بپذیریم.
بنده می خواهم عرض کنم که آنوقت ما در این زمینه ها اینگونه برخورد می کنیم یعنی فقط جنبه منفی را می بینیم و موضع گیری می کنیم تلقی که در اذهان مردم مخصوصا جوان ها می شود این است که اسلام مخالف با تفریح است، اسلام مخالف با علم است، اسلام مخالف باپیشرفت است، اسلام مخالف با کامپیوتر است، اسلام مخالف با ماهواره است، اسلام مخالف با رایتل است یعنی اینکه هرچیز جدید در زندگی مردم الآن پیش بیاید این تلقی ایجاد می شود که مراجع حکم به حرمت خواهند داد، چرا باید این دید در جوانان های ما بوجود بیاید؟ چرا باید در مردم بوجود بیاید؟ یعنی یک تبلیغ کاملا مفت علیه دین یا همان مطلبی که شهید مطهری گفته بودندکه : "وقتی بلندگو آمد گفتند بوق شیطان است". چرا باید با این دید نگاه بکنیم؟ خب اینها همه ابزار است مثلا شما دارید در اینترنت این همه معارف اسلام و اهل بیت را در دنیا تبلیغ می کنید یا مثلا در حوزه احکام که تخصص بنده احکام است در شبکه جهانی ولایت سه روز برنامه زنده داریم یعنی تمامش تلفن و پیامک است که در همان جا جواب می دهیم، آنتن جهانی است.
خدا رحمت کند آقای تبریزی را که ما مدت بسیار زیادی شاگرد ایشان بوده ایم، ایشان می فرمودند که اینترنت خدمتی که به شیعه کرد در هیچ دوره ای نشده است کجای دنیا شما می توانستید این همه نیرو استفاده بکنید، خب چرا ما استفاده نمی کنیم؟ تلقی این می شود که می گویند دین با هر پدیده جدیدی مخالف است، این می شود همان تلقی تضاد بین دین و علم که در مسیحیت ایجاد شد، چرا ما این کار را می کنیم که تلقی تقابل علم و دین ایجاد بشود؟ آن هم دینی که این همه علم را تبلیغ و تشویق کرده.
ببینید نظام و حوزه بهم گره خورده است، نمی تواند جدا باشد، یعنی هم حوزه باید کار بکند هم نظام.
حقیقتش این است که هنوز در صدا و سیما دغدغه دینی آنچنانی وجود ندارد، چندی پیش به یکی از مسیولین صداوسیما گفتم که ما خیلی از مسائل دینی را میتوانیم قشنگ مناظره بگذاریم، ماکه حرف کم نداریم بعد به ایشان گفتم که شما قبول دارید هنوز در صدا و سیما خیلی از رده بالاها و مسئولین دغدغه دینی ندارند؟ و ایشان هم حرف هایم را تایید کردند. چرا باید رسانه رسمی کشور این گونه باشد؟ اگر این دغدغه باشد حتما به فکر می افتند که باید یک کارهای انجام بدهند، برنامه سمت خدا تا آستانه تعطیلی پیش رفت علیرغم اینکه حتی با آن غالب سنتی خود، مخاطب زیادی پیدا کرده و تقریبا توانسته جا باز کند، ما خیلی این کار ها را می توانیم انجام بدهیم، مثلا در زمینه کودک، ما بارها و بارها پیگیری کرده ایم تا احکام را برای کودکان در غالب انیمیشن پیاده بکنیم، چرا این کار را نکرده ایم؟ چه کسی می خواهد این کار را انجام بدهد؟ الآن در مهد کودک های ما آموزش رقص می دهند، دختر در نه سالگی به تکلیف می رسد در سن پنج سالگی به مهد کودک سپرده می شود، آیا ما نباید این زیرساخت های دینی اش را محکم بکنیم، چطور؟ من روحانی عمامه به سر بروم مهد کودک و به او درس بدهم؟ این که نیست خب این باید در غالب یک بازی باشد. زمانی یادم است که اصول مارکسیست خیلی بازار داشت، خیلی هم اصول سختی بود، می گفتند در روسیه کتاب نوشتند، اصول دیالیکتیک را اصول مارکسیسم را برای بچه های کوچک به زبان آنها گفتند، الآن ما برای خوراک فکری بچه های دبستانیچه داریم؟ مثلا این شبکه کودک و نوجوان در زمینه دینی تابحال یک کار ماندگار مؤثر که واقعا زیر بنا درست بکند تولید کرده است؟
به عنوان مثالی دیگر یکی از نیاز های جامعه کنونی مشاور است، این مشاور هایی که وجود دارند چه کسانی هستند؟ برخی از این مراکز مشاوره کنونی از غرب نوشخوار کرده اند و روش های غلط به جوانان می دهند به پسران می گویند که استمناء کن و به دختران می گویند که خود ارضایی کن، ببینید که دارند چکار می کنند ، اینجا همان مساله جایگزینی پیش می آید، ما داریم چکار می کنیم؟ حوزه چکار کرده در این زمینه؟ چندتا مشاور تربیت کرده؟ مشاوری که متعهد متخصص باشد.
وسائل ـ موافق هستید که حوزه هم می توانست قسمتی از طلبه هایش را بجای اینکه سال های سال تنها مشغول اصول و فقه شوند وارد چنین حوزه هایی کند؟ مگر قرار است همه مجتهد بشوند؟ مگر قرار است همه آیت الله بهجت بشوند؟ حوزه نمی توانست یک قسمتی از طلبه هایش را تخصصا در حوزه کودک وارد کند؟
این دو مساله منافاتی با هم ندارند، بنده تأکید بر این دارم که طلبه حتما باید ممحض در فقه و اصول باشد اما نقد دارم بر اینکه ما درس های خارجمان بی حساب و کتاب است، میدانید دلیلش چیست؟ میدانید مشکل را در کجا میبینم؟ بنده نامه مفصل نوشتم به آقای حسینی بوشهری گفتم : رسائل، مکاسب، کفایه خوب خوانده نمی شود برنامه ریزی کنید اینها همه خوب خوانده بشود آن وقت دیگر درس خارج برای خیلی ها نیازی نیست، میخواهد برود چکار بکند؟ خارج اصول می رود چه چیزی را می خواند؟ در درس خارج به بررسی آرای علمای بزرگ می پردازند، واقعا این بحث ها برای چیست؟ مگه همه می خواهند بروند متخصص در این زم
ینه بشوند؟ به کارش می آید؟ بعد هم مگر ما چقدر مجتهد می خواهیم؟ اصلا چقدر مجتهد بیرون داده ایم از این درس های خارج؟
وسائل ـ مگر مدارس معلم پرورشی ندارند؟ ناظم ندارند؟ چه اشکالی دارد هر مدرسه ای یک روحانی داشته باشد؟
این همان طرح امین است و به صورت آزمایشی هم اجرا شده و خیلی هم موفق بوده است. /924/ص
ادامه دارد...