به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل بازی های رایانه ای که امروز تقریباً در بیشتر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند هم چون دیگر ساخته های دست بشر ، دو روی سکه دارند که یک سوی آن بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی دقت در کارها و کمک به پیشرفت امور است و روی دیگر آن استفاده های نادرست و نابجاست که گاه، آسیب های فراوان را در پی دارد.
تقویت فرآیند یادگیری آسان، آموزش و تمرین مهارت های زندگی، صرفه جویی در وقت و هزینه، بازیابی سلامت جسمانی، اعتماد و ثبات فکر و ... برخی از محاسنی است که تعدادی از کارشناسان و روانشناسان برای بازی های رایانه ای می شمارند ولی نباید از یاد برد که این بازی ها در مقابل؛ مضراتی همچون آسیبهای جسمانی و آسیبهای روانی تربیتی نیز بر روی افراد به ویژه کودکان دارند که سبب بروز پرخاشگری، انزواطلبی، تنبل شدن ذهن، پی آمد منفی در روابط خانوادگی، افت اخلاقی و تحصیلی و از خود بیگانگی در فرد می شود.
در همین راستا گفت و گویی با حجت الاسلام وحیدپور استاد برجسته حوزه و مدیر ستاد ترویج احکام ترتیب داده شده که تقدیم علاقه مندان گرامی می شود.
وسائل ـاصولا نگاه اسلام نسبت مقوله رایانه و اینترنت به حکم اولی چیست؟
اولا باید دین را با یک نگاه عمیق و مبتنی بر آموزه های مستند و قطعی بشناسیم، این نکته خیلی مهم است متأسفانه بسیاری از مشکلات ما در اینگونه مسائل نشناختن کامل دین است، به صورت کامل هم معنایش این است که دین یک مجموعه سه بعدی است که ترکیبی از اعتقادات، اخلاق و احکام است و در هر سه بعد باید معرفت کامل باشد که طبیعی هم است.
عموم مردم این شناخت کامل را ندارند ولی حداقل کسانی که می خواهند معرف دین باشند باید ابتدا دین را خودشان شناخته باشند و بارز ترین کسانی که نمود معرف دین هستند روحانیت اند. بنابر این باید روحانیت شناخت کاملی از جامعیت دین داشته باشد، امروز در دنیا جامعیت دین را هنوز معرفی نکرده ایم که دین اسلام جامع و کامل است بنابر این می تواند پاسخگوی همه نیازهای بشر باشد. در زمینه اعتقادات مشخص است چون می دانید اعتقادات دیگر کم و زیاد نمی شود، هزار و چهارصد سال پیش اعتقاد به توحید، نبوت، معاد، امامت، قرآن و ... همچنین در زمینه اخلاق هم این گونه است.
فضائل و رذائل اخلاقی هم کاملا مشخص است ولی در زمینه مقررات رفتاری که این سوال مرتبط با همین مقوله است، مقررات رفتاری به نسبت پیشرفت موضوعات، پیشرفت علم، تکنیک، گذر زمان و مقررات رفتاری توسعه پیدا می کند به دلیل اینکه هزار و چهارصد سال پیش که اسلام آمده است زندگی خیلی بسته (بسیط) بوده است و جامعه یک جامعه کاملا بسته اما روز به روز توسعه پیدا کرده است، امروز ما به جایی رسیده ایم که یک موضوع جدیدی فراروی ما است و آن موضوع جدید توسعه جامعه است به این معنا که دیگر نمی توانیم مانند صد سال قبل حتی پنجاه سال قبل در یک فضای بسته ای زندگی کنیم یعنی در مقابل یک واقعیت خارجی در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفته ایم، حال دو راه داریم یا باید انفعالی عمل کنیم و یا باید با دست پر وارد بشویم؛ انفعالی عمل کردن معنایش این است که در این مقوله ها و در این زمینه ها هیچ گونه عملی انجام ندهیم و یک زمان ببینیم که با تهاجم روبرو شده ایم. در این زمان باید در برابرش چه عملی انجام دهیم؟ دفاع کنیم؟ چگونه دفاع کنیم؟
یک وقت است، که نگاه می کنیم و می بینیم علم در حال پیشرفت است و تکنیک آمده و دنیا این چنین است و دروازه ها باز شده است و دنیا یک دهکده جهانی شده است بنابر این ما بخواهیم یا نخواهیم آن ابزار ها و تکنیک ها در جامعه ما هم می آیند پس باید پاسخگو باشیم که در اینجا بسیاری از مسائل مشخص می شود.
آیا ما می توانیم اینها را از مردم بگیریم؟ قطعا نمی توانیم، چون یک واقعیت است ابزار آمده است بنابر این باید برویم به دنبال پاسخگویی و پاسخگویی اش هم این است که کارشناسان ما و صاحب نظران ما و در رأس آن فقها باید بر اساس متون دینی همچون فقه که جامع و کامل است پاسخ همه این موضوعات را بدهند، نمی توانیم یکجا بگوییم که فقه پاسخی ندارد، چنین چیزی معنا ندارد و باید پاسخ بدهد و راه حلی ارائه نماید.
همه می دانند که در فقه یک موضوع داریم و یک حکم، اگر موضوع روشن نشود حکم بی معنا است و متأسفانه در حوزه های علمیه هم یکی از نواقصی و خلأ هایی که وجود دارد این است که موضوعات خیلی برای فقهای ما شناخته شده نیست و مقصر هم نمی باشند زمان و تخصص آن را ندارند، به همین جهت در حال حاضر مرکز موضوع شناسی در حوزه با نظر مقام معظم رهبری و دستور ایشان تأسیس شده است، الحمدلله این مرکز بازوی توانمندی برای فقه می باشد.
محور برنامه های این مرکز نیز موضوعاتی است که باید حتما کار و شناسایی بشود و معمولا جواب فقها در مورد آنها با اگر است.
برای مثال اگر چنین باشد این گونه است، این ها جواب های کلی است و خیلی نمی تواند راه گشا باشد بنابر این ابتدا باید موضوع شناخته شود.
این که می گویید نگاه اسلام نسبت به مقوله اینترنت و رایانه چیست اول باید معلوم شود کاربرد اینترنت، رایانه، ماهواره و فضای مجازی چیست؟ شبکه های اجتماعی چه می کنند و ماهیت آنها چیست؟
مانند این است که بگویید حکم بازی کلش آف کلنز چیست؟ و در جواب بگوید: اصلا نمی دانم این بازی چیست!
ماهیت این بازی چیست تا بتوانیم بگوییم که آیا حلال یا حرام است!
بنابر این باید اول موضوع را روشن کنیم، موضوع وقتی بررسی شود به صورت کلی واضح است که اینها ابزار دوسویی هستند یعنی مانند چاقو است به اصطلاح خودمان در فقه می گوییم آلات مشترک نه آلات مختص؛ آلات مختص مانند آلات قمار که از آن نمی توان استفاده غیر حرام نمود اما آلات مشترک مانند چاقو است که بوسیله چاقو هم می توان انسانی را به قتل رساند و هم از آن برای پوست کندن میوه استفاده کرد (استفاده حلال و حرام دارد)
اینترنت وسیله ارتباطی است و به کمک آن می توان به جهان ارتباط برقرار کرد، آیا می توان گفت که برقراری ارتباط از نظر شرع حرام است؟ خیر این گونه نیست مانند ارتباط چهره به چهره است، مانند این است که بگویید ارتباط زن و مرد نامحرم حرام و یا حلال است؟ نمی توان مطلقا گفت که حرام یا حلال است، نمی توان گفت خانمی که با قصد خرید به مغازه می رود و قیمت لباس را از فروشنده می پرسد مرتکب حرام شده است! خیر اینگونه نیست
مهم این است که در اینجا با ارتباط چهره به چهره روبرو هستیم اما در فضای مجازی بحث عوض می شود و صحبتی از چهره به چهره نیست، گرچه گاهی هم چهره به چهره می باشد.
بنابر این نمی توان به طور کلی گفت که اینترنت و رایانه حرام و یا در تمام موارد جایز است.
قطعا باید کاربرد های مختلف مشخص شود که آیا کاربرد حلال دارد یا حرام؟
در خرید، فروش و استفاده که در خرید و فروش مشروط به شرط است و همچنین در تمامی آلات مشترکه این گونه است
برای مثال می خواهید رایانه خریداری کنید، با چه قصدی می خواهید این کار را انجام دهید؟
اگر به قصد استفاده حلال خریداری کنید مشکلی ندارد؛ شخصی که رایانه را می فروشد به قصد استفاده حلال بفروشد اشکالی ندارد و معامله اش صحیح است.
و یا اینترنت که فرقی نمی کند اشتراکش را از چه شرکتی تهیه کنید باید دید که به چه قصدی این کار را انجام می دهید؟
این قصد بسیار مهم است که اگر استفاده حلال داشته باشد اشکالی ندارد اما اگر استفاده حرام نماید جای اشکال است.
و برنامه های رایانه هم می بایست تفکیک شود و طبیعی نیز است زیرا هم برنامه حلال دارد و هم حرام.
ماهواره هم این چنین است که هم برنامه حلال دارد و هم حرام.
یک مطلبی در بحث آلات مشترکه همه آقایان گفته اند و آن این است که باید دید اسلام استفاده نابجا را بر استفاده های سودمند و مفید غلبه داده است یا خیر؟
در فقه می گویند آن وسیله ای که منافع محلله عقلایی غالبه دارد.
وسایل ـ آیا این شخصی است یا عمومی(عرفی)؟یعنی این که هرکس باید به نسبت خودش بسنجد؟
در هر دو مورد باید بحث کنیم یعنی شما این را خریداری می کنید و می بینید از نظر عقلا منافعی دارد و اغلب منافع آن منافع حلال است یعنی منفعت حرامش می شود منفعت نادر یا مساوی نه این که منفعت حرام آن غلبه کند که آن خود یک بحث دیگری است، در اینجا مشکلی ندارد، این را ممنوعش نمی کنند زیرا معنا ندارد، اما اگر آمد منافع غالب آن شد منافع حرام یعنی نوعا استفاده نابجا از آن می شود آن زمان فقیه فتوا می دهد، گاهی برخی اشکال می کند، نقد می کند فقها را که چرا فلان مرجع در استفتائی که شده پاسخ داده اشکال دارد، چرا؟ و حال آنکه می توان از آن ابزار استفاده های خوب نیز نمود؟ چرا گفته است که فلان چیز اشکال دارد؟ پاسخ این است که مجتهد می آید بر اساس نظر کارشناسان، مشاوران و متخصصین به این نتیجه می رسد که استفاده غالب این وسیله نابجا است یعنی نوعا استفاده نابجا می شود، یعنی ممکن است افرادی هم پیدا نمود که فقط استفاده مذهبی می کنند، استفاده خوب و علمی می کنند ولی افراد کمی هستند بنابر این وسیله ای می شود که نوعا آثار سوء خواهد داشت بر این اساس نوع اینجا ملاک می باشد و فقیه این فتوا را می دهد که استفhده از چنین وسیله ای جایز نیست آنوقت اینجا است که جای سؤال دارد و آن اینکه تکلیف شخصی که استفاده صحیح دارد چه می شود؟ که این خود یک بخش دیگری است و به آن اشاره خواهد شد.
پس بنابر این مقوله اینترنت، رایانه، ماهواره و امثال اینها که ابزارهای اطلاع رسانی است و آلات مشترکه می باشند دو سویه هستند، اینها باید بررسی و آسیب شناسی اجتماعی شوند، ماهواره با اینترنت فرق می کند اینترنت مرتبط است به مجامع علمی، می توانید در کتابخانه فلان کشور بروید اما ماهواره این گونه نیست در آن شما قدرت انتخاب ندارید.
پس اینها با هم متفاوت است و می بینید آقایان ماهواره را با رایانه یکی نکردند خیلی فرق می کند، همه می دانند که ماهواره، یک سری از شبکه هایش ضد اعتقادی است واقعا اعتقاد یک مسلمان و یک شیعه را کاملا از بین می برد خب شبکه های وهابی را می بیند که همه دارند کار می کنند، شبکه های مسیحی ها که بماند، فارسی زبان ها بماند، آنها دارند بشدت کار می کنند ، "هر خانه یک کلیسا" این شعارشان است، بهائیت دارد کار می کند و بشدت هم کار می کند و بنده فکر می کنم اینها در هر سه زمینه واقعا سرمایه گذاری می کنند هم در زمینه اعتقادی، هم در زمینه اخلاقی و هم در زمینه سست کردن مردم نسبت به احکام شرعی که دیگر برای آنها مسئله حرام و حلال اهمیتی نداشته باشد و در هر سه زمینه هم به موفقیت هایی هم دست پیدا کرده اند بر این اساس فکر می کنم که نوعا استفاده از ماهواره برای عموم مردم آسیب زا است، حالا قانون هم بر این اساس ماهواره را ممنوع کرده است. ولی تبصره می تواند داشته باشد گاهی سؤال شده از مقام معظم رهبری درباره ماهواره و ایشان فرموده اند که: اگر صد در صد استفاده بجایی می خواهد از ماهواره بکند این قاعدتاً نمی تواند مشکل داشته باشد، ایشان در جریان کامل هستند که شبکه جهانی ولایت از ماهواره پخش می شود، منتسب به حوزه و زیر نظر آیت الله مکارم است، شبکه ای است که واقعا متین و منطقی است اهانت در آن نیست و مخاطبین فراوانی دارد و این قاعدتاً نمی تواند مشکل داشته باشد…
ادامه دارد./924/ص