به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، در سال‌های اخیر از آن جایی که نیاز به تبلیغ در جامعه افزایش یافته، شاهد هستیم که بعضی از خواص و مبلغانی که تسلط کافی بر منابع دینی ندارند برای جذب مخاطب اقدام به انجام روش‌های تبلیغی می‌کنند که نه تنها بعضی از این روش‌ها شبهه تحریم داشته بلکه حرام است و نه تنها زمینه افزایش دین گرایی را در جامعه فراهم نکرده بلکه بدین علت که این گونه رفتارها با لباس روحانیت انجام شده جایگاه روحانیت را در میان مردم تضعیف کرده و باید بگوییم که این خواص نه تنها به دین خدمت نکرده اند بلکه دین را وسیله‌ای برای شهرت و پیشرفت خود قرار داده‌اند و همین موضوع در دراز مدت موجب بروز بعضی از انحرافات در جامعه شده است، در راستای بررسی این موضوع و ابعاد این‌گونه از تبلیغ با حجت الاسلام والمسلمین طواف زاده از اساتید درس خارج حوزه علمیه قم به گفت و گو نشسته و نظر ایشان را در این زمینه به صورت مفصل جویا شدیم، در این مصاحبه بر آنیم تا به بررسی ابعاد این موضوع بپردازیم که آیا این شیوه از تبلیغ غیر متعارف مورد قبول قرآن بوده یانه؟ و اگر نیست حکم این‌گونه تبلیغ دین چیست که نظر ایشان در این زمینه به صورت مفصل در اختیار خوانندگان و علاقه‌مندان قرار می گیرد.
وسائل ـ نظر شما در خصوص تبلیغ غیر متعارف چیست و آیا دین و فقها این شیوه از تبلیغ را می پسندند؟
این مسأله دارای دو جهت بوده که یک جهت آن فردی و جهت دیگر متوجه روحانیت است، بر همین اساس باید اثرات این نوع از تبلیغ را از جهت فردی بررسی کرده و ببینیم که این کار از نظر فردی گناه محسوب می‌شود یا نه؟ و همچنین هنگام بررسی رفتارهای غیر متعارف خواص باید از دوجهت این‌گونه رفتارها را بررسی کرد در ابتدا باید دید که نفس این عمل را بزرگان و علما چگونه می‌دانند زیرا بعضی از این رفتارهای غیر متعارف یا در زمره کارهای حرام بوده و یا به جهت فردی احتیاط واجب این است که به خاطر پرهیز از افتادن در حرام از آن‌ها دوری شود
همچنین این مساله اگر توسط یکی از خواص جامعه و برای نمونه توسط یک روحانی صورت گیرد نیازمند بررسی بیشتر است زیرا بعضی از این رفتارها زشت بوده و متناسب با جامعه روحانیت نبوده، دور از شأن جامعه روحانیت محسوب و با شان طلبگی منافات دارد و اگر در حالت فردی انجام آن با احتیاط واجب همراه بود انجام آن با لباس روحانیت جزء محرمات محسوبمی شود و این کار نوعی بی احترامی و هتک حرمت روحانیت است و اهانت به روحانیت و تضعیف جامعه روحانیت محسوب می شود.
وسائل ـ به نظر شما آیا این قبیل رفتارهای غیر متعارف به بهانه جذب مخاطب و فراهم کردن زمینه‌های تبلیغ در میان نسل جوان و مردم قابل قبول است؟
در مورد اینکه آیا این روش‌های غیر متعارف می‌تواند موجب جذب مخاطب شود یانه و اینکه مقدمات تبلیغ و تقویت روحانیت خواهد شد یا نه باید به این نکته توجه کرد که این موضوع یک مسأله و قضیه دو پهلو است یعنی از یک جهت می‌تواند موجب تقویت جامعه روحانیت و مقدمه جذب مخاطب بوده و از سوی دیگر می‌تواند زمینه تضعیف روحانیت را فراهم کند.
تبلیغ غیر متعارف با لباس روحانیت اهانت به روحانیت و تضعیف دین و جامعه روحانی و طلبه است/ بدون لباس طلبگی هم می‌توان تبلیغ دین کرد
در اینجا لازم است به این نکته توجه شود که قرار است این تبلیغ برای چه اشخاصی و کدام گروه از مردم انجام شود و چرا باید این کار را با لباس روحانیت انجام داد؟ زیرا تبلیغ دین با لباس شخصی هم ممکن بوده و می‌تواند زمنیه جذب مخاطب را فراهم کند بر همین اساس این رفتارهای غیر متعارف بیش از اینکه جذب مخاطب داشته و به تقویت جامعه روحانیت کمک کند موجب تضعیف جامعه روحانیت می شود؛ بنابراین لزومی ندارد فردی که می‌خواهد با کارهای غیر متعارف تبلیغ دین را انجام دهد این کار را لزوماً با لباس روحانیت انجام دهد.
وسائل ـ به نظر شما چه امری موجب شده که طلاب و روحانیت ما به این نوع از تبلیغ های غیر متعارف روی آورند؟
گاهی تبلیغ با ابزار، روش و برنامه‌هایی که واجب و مباح هستند صورت می‌گیرد و گاهی با ابزار و روش‌هایی که «مشکوک فیه» بوده و نزد علما و مراجع عظام در حلیت و مباح بودن آن شک است آن هم در محیط هایی که به محیط های فساد و قمار شهرت دارند صورت می‌گیرد که باید توجه داشت که خداوند به شدت خمر و میسر یعنی قمار را نهی فرموده است به گونه‌ای که حتی بعضی از علما ظاهر گونه هایی نزدیک به قمار را حرام شمرده اند که این موضوع نشان می‌دهد این شیوه از تبلیغ آن هم با روشی که در آن شبهه تحریم وجود دارد با لباس روحانیت نه تنها خدمت نیست بلکه موجب تضعیف می شود.
اساس تبلیغ در اسلام براساس ابزارهای واجب و مباح است
باید توجه داشت که با اعمالی به این شکل چگونه می‌توان تبلیغ کرد در حالی که تبلیغ در اسلام باید براساس روش‌های واجب و یا با روش‌های مباح صورت گیرد زیرا با چیزی که خودش نفسا حرام بوده و یا شبهه تحریم دارد و یا داخل در محرمات است نمی‌توان تبلیغ کرد باید دقت کرد که تبلیغ با روشی که نوع فقها به یک گونه و حالت خاص با آن برخود می‌کنند نمی‌تواند اثر خوبی داشته باشد و باید گفت که این عمل و اعمالی از این دست در این قول خداوند داخل می‌شود که می‌فرماید « قل هل ننبئکم بالأخسرین أعمالا ( 103 ) الذین ضل سعیهم فی الحیاة الدنیا وهم یحسبون أنهم یحسنون صنعا ( 104 سوره کهف».
شخصی که تبلیغ غیرمتعارف می کند نماد بی اسلامی در جامعه اسلامی است/ تبلیغ غیر متعارف بازی با هستی و تمام دارایی روحانیت است
یعنی در اینجا قرآن می‌فرماید « ای مردم می‌خواهید گروهی را به شما معرفی کنم که نه تنها در ضلالت بوده بلکه بدترین مردم هستند و در جامعه اسلامی نماد بی اسلامی محسوب می‌شوند این گروه افرادی هستند که برخلاف قمار بازان که تمام مال خود را می بازند این گروه تمام هستی خود را می بازند؛ در حالی که تصور می‌کنند بهترین حیات را دارند در حالی که در گمراهی آشکار هستند »؛ بر همین اساس شخصی که با لباس روحانیت تبلیغ غیر متعارف می‌کند به مراتب بدتر از قمار‌بازی است که مال خود را در قمار می‌بازد زیرا این گروه نه تنها هستی خود را بلکه هستی روحانیت را به بازی می‌گیرند و می بازند و چنین شخصی چطور می‌تواند ادعای تبلیغ دین داشته باشد.
وسائل ـ با توجه به اینکه در سال‌های ابتدایی تحصیل طلاب مسأله زی طلبگی مطرح بوده و رهبر معظم انقلاب هم اخیراً بر موضوع سبک زندگی اسلامی تأکید ویژه ای دارند و با توجه به اینکه مبحث زی طلبگی ریشه دیرینه ای در حوزه های علمیه دارد به نظر شما چگونه طلبه و روحانی به این نتیجه می‌رسد که تبلیغ را با روش‌های غیر متعارف و حتی با روش‌هایی که حکم تحریم و شبهه تحریم دارد انجام دهد؟
باید ریشه‌های این موضوع را در عوامل مختلف واکاوی کرد از جمله اینکه این موضوع می‌تواند ناشی از گرایش های سیاسی و عقده‌های روانی فردی باشد و این موضوع هرچه باشد نشان دهنده عقده های سیاسی و فردی بوده و نشان می‌دهد که فرد از نظر خانوادگی و محیط اجتماعی در محیط مساعدی رشد نیافته و به هیچ وجه این عمل نه تنها با جامعه مؤمنین موافق نبوده بلکه با متن صریح قرآن و آداب جامعه اسلامی هم منافات دارد.
همچنین قرآن کریم می‌فرماید شخصی که شیوه و روشی برای خود اختیار می‌کند که شیوه و روش او با شیوه و روش سایر مؤمنین موافق نبوده و منافات دارد؛ قرآن چنین فردی را اهل عذاب معرفی می‌کند و باید توجه کرد که این‌گونه اعمال برخلاف تشییع و اسلام است.
شیوه و ابزار تبلیغی رسول خدا(ص) با اعمال واجب و مباح بود// سیره متشرعه بهترین الگو برای تبلیغ دین است
وسائل ـ با توجه به اینکه این شیوه از تبلیغ دین در تاریخ اسلام جایگاهی ندارد در صورت امکان سیره و روش معصومین را در خصوص تبلیغ دین بیان کنید؟
در این زمینه باید گفت که آیه ۱۱۵ سوره نسا به صراحت بر لزوم الگو گیری از سیره متشرعه به‌خصوص حضرت رسول(ص) وعترت پاک ایشان تأکید داشته و در این زمینه می‌فرماید که« هرکس که بخواهد پیامبر را به زحمت بیاندازد و بخواهد از راه و روشی که پیامبر برای هدایت بشر معرفی کرده اعراض کرده و به این ترتیب موجب آزار ایشان شود در عذاب آتش و جهنم جای دارد» و همچنین در طول تاریخ اسلام سابقه نداشته در عصر پیامبر(ص) کسی بخواهد برای تبلیغ دینی از روشی غیر از روش ایشان بهره گیرد و به عبارت دیگر ما متشرعی را نداریم که خلاف سیره شرعی اهل بیت(ع) عمل کند و نمی‌شود کسی که ادعای تشرع به سیره رسول خدا(ص) را دارد برای تبلیغ سیره ایشان به روشی بر خلاف سیره دست بزند و همچنین در تاریخ اسلام سیره متشرعه برای ما محل عمل بوده و ما با اتکا به این سیره درستی یا نادرستی یک روش را با سنت پیامبر(ص) مورد بررسی قرار می‌دهیم و به عبارت دیگر یکی از نقاط اتکا و ادله ما برای فهم دین همین سیره متشرعه است..
اضافه بر این باید به این نکته توجه کرد که متشرعه به همان راه و روشی که در دین برای آن‌ها مشخص شده ورای نظر مردم حرکت کرده و حضرت رسول(ص) برای اینکه زمینه تبلیغ دین را در جامعه فراهم کنند با اعمال خود چه اعمال واجب و چه اعمال مباح زمینه هدایت و تبلیغ دین را فراهم کردند و ائمه معصومین(ع) هم پس از ایشان همین روش را برای تبلیغ دین در پیش گرفتند و به عبارت دیگر با عمل خود به دین؛ توجه مردم را به دین خدا جلب کرده و این جلب توجه را به وسلیه ابزار مباح و واجب انجام می دادند.
برای مثال در زمینه نماز جماعت و اهمیت نماز اول وقت، پیامبر(ص) و ائمه (ع) برای اینکه اهمیت نماز اول وقت و نماز جماعت را به مردم یادآوری کرده و به صورت عملی این رکن دینی را به مردم آموزش دهند همواره خود برای نماز اول وقت و به جماعت در مسجد حاضر شده و هیچ وقت، هیچ عمل دیگری را بر نماز اول وقت خود ترجیح نمی‌دانند و به این ترتیب مردم با دیدن عمل واجب این بزرگان به صورت عملی با اهمیت نماز جماعت و اول وقت در مسجد آشنا می‌شدند و به عبارت دیگر باید گفت که بزرگان دین ما با عمل خود زمینه تبلیغ دین را فراهم می‌کردند و این عمل آن‌ها هرگز به گونه‌ای نبود که خلاف دین را تبلیغ کرده و یا برخلاف وحی باشد و یا حتی اندکی با کلام وحی فاصله داشته باشد بلکه عین عمل واجب و مباح بود.
بر همین اساس باید گفت که یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای الگوبرداری و تبلیغ دین، سیره متشرعه است و استناد به سیره متشرعه نشان می‌دهد مبلغ باید با استناد به ابزار و روش‌های مباح اقدام به تبلیغ دین کند زیرا پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) همانطور که گفته شد با اعمال واجب و مباح، احکام دین را تبلیغ می‌کردند و هیچ گاه در تاریخ اسلام بیان نشده که پیامبر(ص) و عترت ایشان به استناد یک عمل حرام و یا یک عمل شبهه ناک دستوری از دستورات دین را تبلیغ کرده باشند. /968/504/ص
محمد جعفری، فاطمه قاسمی