به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، سرویس مبانی گفتوگویی تفصیلی با حجت الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در زمینه مبانی فقه حکومتی داشته که وی در بخش اول به تبیین هدف اصلی انبیاء از منظر قرآن پرداخت و اظهار داشت: هدف اصلی انبیاء از منظر قرآن هدایت جامعه است و هدایت فرد نیز در بستر جامعه محقق می‌شود.
رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش دوم این گفتگو به شؤون ولایت فقیه اشاره میکند و دولت سازی را یکی از شؤون ولایت فقیه بر میشمارد.
اما بخش سوم و پایانی این گفتگو درباره نقش حوزه علمیه نسبت به اداره جامعه و پرداختن به فقه حکومتی است که در ذیل تقدیم خوانندگان محترم می‌شود.
وسائل- همانگونه که از مباحث شما بدست میآید رویکرد اهل بیت(ع) به فقه رویکرد حکومتی بوده حال این سؤال مطرح می‌شود چرا در زمان غیبت این رویکرد به صورت اصلی پیگیر نشد و پس از پیروزی انقلاب هم شاهد روند گرایش به فقه حکومتی در حوزه به عنوان رویکرد اصلی نبودیم؟
من موافق با این تعبیر نیستم، من معتقدم که از هر کسی باید به اندازه مقدوراتش توقع داشته باشیم، من پاسخ نقضی به فرمایش شما دارم، آنهایی هم که میخواهند کار کنند کسی حمایت نمیکند، حال آن کسی که کار نمیکند شما میگویید چرا کار نمیکند، من چند سال است که فقه امنیت کار کردم چه کسی آمده استقبال کند؟ این انجمنهای حوزه را چه کسی حمایت میکند؟ این انجمنها شکل گرفته، حوزه باید چه کار کند، 19 تا انجمن در حوزه داریم این انجمن میخواهد مجله داشته باشد بودجه ندارد یعنی امکانات ندارد، طلاب فاضل و تحصیل کرده دارند ولی امکانات ندارد تا بتوانند یک مجله تولید کند، این میخواهد نشست علمی داشته باشد، سالن ندارد.
ما واقعیتها را باید ببینیم، ما نمیخواهیم که همه به فقه حکومتی بپردازند ما میخواهیم به این مسأله هم پرداخته شود، مثلا حاج آقای فلاح زاده به موضوعشناسی توجه کرده چه کسی حمایت کرده؟ چه اندازه امکانات به او تخصیص داده شده؟ این که موجود است چرا دیده نمیشود؟
به کسی که کار نکرده گفته می‌شود به فقه حکومتی بپرداز، حال آنکه این شخص هیچ علاقهای به این کار ندارد در حالی که مثلا من که در فقه السیاسه کار کردم سراغی از ما نمیگیرند.
ورود به عرصه فقه حکومتی نیازمند اجتهاد عمومی و اجتهاد تخصصی
اگر ما به افرادی که تخصص این کار را ندارند فشار بیاوریم مثل آن چیزی که الآن متأسفانه دارد اتفاق میافتد، شخصی اصلا سیاست نخوانده به او فشار میآوریم بیا سیاست تدریس کن، آن وقت این می‌شود که یکی از دوستان به من چند وقت پیش گفت چند تا از کتابهای سیاسی را به من بده، گفتم برای چی میخواهی گفت از من درس خارج سیاسی خواستند باید برای آنها تدریس کنم من گفتم آقا شما کی سیاست خواندی، طرف باید بداند دولت چیست؟ جهانی شدن یعنی چه؟ اینها بحثهای تخصصی است، آیا من میتوانم وارد اقتصاد شوم؟
نخیر با اینکه مکاسب، بیع و غیره خواندیم ولی اینها من را متخصص اقتصاد نمیکند ما در رشتههای تخصصی که فقه به علاوه چیز دیگری می‌شود تخصص لازم داریم یعنی هم شخص مجتهدِ در فقه باشد و هم باید مجتهد در آن رشته متخصص باشد یعنی اگر مجتهد در اقتصاد باشد و مجتهد در فقه هم بود حالا این به فقه الاقتصاد بپردازد این خوب است یعنی مفید میباشد، اگر مجتهد در سیاست بود لااقل دکتری داشته باشد و مجتهد در فقه هم بود حداقل شش سال درس خارج شرکت کرده باشد این فرد اگر وارد فقه السیاسه شد شخص مفیدی خواهد بود و نیاز ما را جواب دهد ولی اگر مجتهد در فقه است ولی در سیاست کار نکرده فقط با مطالعه چند کتاب سیاسی میخواهد فقه حکومتی در باب سیاست داشته باشد این مفید نخواهد بود بلکه مضر هم است؛ لذا شما مکتوبات آنها را نگاه میکنید میبینید چیزی از آن در نمیآید و در مواقعی چون درست ورود در بحث ندارد و روش شناخته شده در آن را طی نکرده است گاهی مباحث مطرح شده از آن گرفتاری ایجاد میکند، این شخص در وسط بحث میگوید دیگر چیزی در این زمینه لاینحل نداریم و همه مباحث حل شده است و حال آنکه کی گفته نداریم؟
یکی از رفقای فقید ما میگفت امنیت در فقه نداریم گفتم آقا سراسر فقه اتفاقا مباحث امنیتی دارد گفتم پایه فقه ما برای ایجاد امنیت بوده است اینکه حرف جدیدی نیست، حفظ نسل، حفظ دین، حفظ مال، بحث از کتب ضاله بحث از امنیت فرهنگی است، وقتی در فقه میخواهید بحث از امنیت کنید دنبال کلمه الأمن هستید و آن را در فقه نمیبینید میگویید نیست بله شاید این کلمه در فقه نباشد، مثل اینکه زمانی برخی میخواستند بگویند در اسلام سیاست است دنبال کلمه سیاست میگشتند بعد میگفتند در قرآن نیست پس قرآن بحث از سیاست نکرده، آقا این چه حرفی است مولوی میگوید:
مرد آن است که باشد شه شناس تا شناسد شاه را در هر لباس
باید دنبال مضمون باشید، سیاست چیست؟ علم حل منازعه است، آیه 213 سوره بقره که خواندم مگر همین نبود خداوند میفرماید: من انبیاء را فرستادم برای حل منازعه «لیحکم بین الناس فی ما اختلفوا فیه».
عالِم سیاست باید بتواند به بهترین وجه حل منازعه کند، منازعه را صفر کند یا لااقل کم کند این نیست که بتواند منازعه را زیاد کند، وقتی غیر متخصص وارد این عرصهها شود به جای اینکه این منازعات را کم کند، همگرایی را بیشتر کند، فکر میکند سیاست این است که به منازعات دامن بزند، شکافها را فعال میکند.
نقش حوزه در فقه حکومتی
بله درباره حوزه میتوانیم چیز دیگر بگوییم که مد نظر حضرت آقا هم هست و آن اینکه حوزه در برنامه‌ریزی راهبردی خودش به نیازهای دولت اسلامی و نظام اسلامی توجه کند ببیند نظام اسلامی چه نیازهایی دارد، هیچ گاه رهبری نظرشان این نیست کسانی که تخصص کافی ندارند وارد شود، حالا آیا حوزه در این مسیر حرکت میکند بله حرکت میکند ولی می‌شود گفت حرکتش کند است منتها حوزه با مقدوراتش حرکت میکند یکی از کارهایی که حوزه کرده این است که این انجمنها را ایجاد کرده کار خیلی بزرگی است شما بیست سال پیش را در نظر بگیرید اینها نبوده الآن این هست من خبر دارم که این نهادها که افراد متخصص در آنها حضور دارند یعنی انجمنها نهادهای جناحی نیستند، جزء اساسنامه آنها این است که حق ورود به مباحث جناحی را ندارند حتی انجمن مطالعات سیاسی حوزه، انجمن مطالعات سیاسی است در عنوانش کلمه مطالعات آمده خواسته بگوید یعنی این یک حزب نیست البته از ملاحظات کلان نظام دفاع میکند اینها مدافع جمهوری اسلامی هستند ولی بقیه هم باید بیایند وظائفشان را انجام دهند من میگویم اینها دور معی دارد یعنی یک قدم حوزه برمیدارد فعلا مثال انجمنها را میزنم چون خیلی عملیاتی است حال از آن طرف کسی میآید امکانات دهد تا طلبههایی که در این انجمنها هستند که همه متخصص هستند کار کنند این میگوید من همین را که درست کردم کسی حمایت نمیکند باز توقع هست که 10 تا انجمن هم اضافه کن باید امکانات باشد.
پشتیبانی سازمانی از حوزه
فرمایشات حضرت آقا در دو بعد باید شنیده بشود یکی در حوزه باید شنیده شود و دیگر در بخشهای پشتیبانی، در قانون اساسی در اصل چهارم یا پنجم میگوید: جمهوری اسلامی با این مبانی تأسیس شده بعد اهداف را میشمارد که این اهداف را از این طریق پیگیری کند، بعد در بیان طرق میگوید یکی کار کارشناسی، یکی هم اجتهاد مستمر در حوزهها، این باید در بودجه ملاحظه شود در برنامه سالانه باید دیده شود بله برای کارشناسی سازمان برنامه و بودجه را داریم در همه استانها هم است اما برای بخش دینی چه سازمانی را داریم تا آن خلاء سازمانی حل شود؟
باید حواسمان باشد که در ضمن اینکه انتظاراتمان را از حوزه بیان میکنیم اما سهم بقیه را هم ببینیم ما خودمان را به جای مسؤلان حوزه قرار دهیم ببینیم مشکلات آنها چیست یعنی مطالبهای که میکنیم باید امکانات را هم در نظر بگیریم، اگر رشتهای بانی داشته باشد کارش را میکند اما اگر بانی نداشته باشد عملا تعطیل می‌شود مثلا اگر مرجعی میخواهد رشته تخصصی تأسیس کند مجوز میدهند چون همه چیز دارد، ساختمان دارد، استاد دارد ،حقوق دارد، البته نمیگویم همه مشکل این است ممکن است مشکلات راهبردی هم باشد ولی الآن فضا به گونهای است که بتوان از آن استفاده کرد مثلا در حوزه سیاست هنوز رشته تخصصی سیاست در حوزه علمیه تشکیل نشده، فقه سیاسی، کلام سیاسی شکل نگرفته است ولی می‌شود با پشتیبانی از انجمن مطالعات سیاسی درخواست کنیم که رشته سیاست را راهاندازی کنند زیرا ظرفیت علمی آن را دارد و ظرفیت اقتصادی و مالی را باید کسی متقبل شود این اگر متعادل نباشد نمیشود این مشکل را حل کنیم. /403/229/ر