به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، خداوند انسان را در دو بعد روحانی و جسمانی خلق کرده و هدف از این خلقت را در آیات قرآن کریم بندگی عنوان می‌کند. خداوند به این علت که خالق انسان است و به سیستم آفرینش انسان بیش از هر کس دیگری آگاهی دارد در قالب دین دستورات زندگی را برای انسان ارسال کرده تا انسان با رعایت این دستورات نه تنها مسیر کمال را طی کند بلکه بتواند در پناه دین، آرامش و سلامت روحی و روانی خود را حفظ کند.
خداوند در قالب احکام تشریع برای انسان یک سری خطوط قرمز تحت عنوان محرمات مشخص کرده و از انسان‌ها خواسته است به این خطوط نزدیک نشود و علت نزدیک نشدن به این موارد یا به صراحت در دین وارد شده و یا اینکه انسان در اثر پیشرفت علمی به حرمت این قبیل موارد پی برده است.
یکی از مواردی که به صورت مستقیم در آیات قرآن کریم به ویژه در آیات ۷۲سوره فرقان، ۳۰ سوره حج، ۳ سوره مؤمنون و۶ سوره لقمان انسان از آن نهی شده شرکت در مجالس لهو و غنا است و خداوند در آیات اشاره شده به حرمت شنیدن موسیقی غنایی تأکید کرده و انسان را از حضور در مجالس این چنینی و پرداختن به موسیقی غنایی بر حذر داشته است.
اضافه بر آیات قرآن کریم پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) به شدت انسان را از شرکت در مجالس لهو و غنا منع کرده و شرکت در این مجالس را نشانه کفر و اهل آتش شدن افراد می دانند.
اما در اینجا مسأله این است که علت این همه تأکید دین بر دوری از موسیقی غنایی چیست و قرآن کریم چه موسیقی را موسیقی غنایی معرفی می کند.
«غنا» در اصطلاح شرعی عبارت است از «آوازی که از حنجره ی آدمی بیرون آمده، در گلو چرخانده شود، در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد کند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانی باشد و در اینجا موسیقی غنایی به موسیقی گفته می‌شود که انسان را از حالت طبیعی دگرگون کرده و تمایلات نفسانی و شهوانی را به او یادآوری کرده به گونه‌ای که فرد با شنیدن این موسیقی دچار حالت تغافل شده و از زندگی واقعی و حال طبیعی و یاد خدا جدا شود.
همانطور که گفته شد به جز نص صریح قرآن کریم و روایت معصومین (ع) که در حرمت شنیدن و پرداختن به موسیقی غنایی ذکر شده است ادله فقهی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که برخی از مهم‌ترین این دلایل به تفضیل در ذیل شرح داده می شود.
عدم سازگاری موسیقی غنا با طبعیت بدن انسان/ آرامش تنها با شنیدن صداهای طبیعی ممکن می شود نه با موسیقی غنا
آیات قرآن کریم به صراحت بیان می‌کنند که انسان موجودی طبیعی و دارای سرشت و فطرتی پاک و منطبق با طبعیت است و از آن جایی که انسان موجودی طبیعی بوده خداوند بدنش را هماهنگ با طبیعت خلق کرده، به همین علت هر چیزی غیر طبیعی با بدن انسان ناسازگار بوده و به مرور زمان موجب اختلال در نظم طبیعی بدن انسان می‌شود به گونه‌ای که امروزه علم روانشناسی به این نتیجه رسیده است که بهترین آواها برای کسب آرامش، آواهای موجود در طبیعت مانند صدای آب، صدای باران، آواز پرندگان و سایر صداهای موجود در طبیعت است در حالی که موسیقی غنایی این ویژگی را نداشته و شاید در لحظه شنیدن موجب آرامش یا فراموشی موقت انسان شود ولی این اثر موقت بوده و بلافاصله پس از قطع شدن موسیقی غنایی، انسان به همان حال قبلی برگشته و میزان افسردگی او به مراتب در اثر شنیدن آن بیشتر از قبل می‌شود در حالی که اگر انسان به صدای آب یا آواز پرندگان گوش دهد آرامش قابل تأملی را به دست آورده و به راحتی در سایه این آرامش می‌تواند تفکر و تأمل کرده و راحت‌تر از گذشته می‌تواند زندگی و مشکلات خود را مدیریت کند.
اوج، فراز و فرودهای شدید روحی یکی دیگر از ادله حرمت موسیقی غنایی است
یکی از شاخصه هاو ویژگی‌های موسیقی غنایی این است که در انسان نوسانات شدید روحی و فراز و فرود ایجاد می‌کند به گونه‌ای که روح انسان با شنیدن این موسیقی به صورت دفعه ای از حالتی به حالت دیگر منتقل شده و پس از تمام شدن این نوع از موسیقی روح انسان، یک حالت سقوط دفعی را تجربه می کند، برای نمونه می‌توان به این مساله اشاره کرد که برای مثال شخصی غمگین است و با شنیدن موسیقی غنایی روح او به اوج شادی و شادمانی می‌رسد اما به یکباره با تمام شدن موسیقی روح فرد از اوج شادی دوباره فرودی را به اوج غم تجربه می‌کند و اگر این گوش کردن و شنیدن موسیقی‌های غنایی به صورت مستمر ادامه داشته باشد اثرات مخربی بر روی روح و روان فرد داشته و به مرور زمان چنین فردی دچار مشکلات روحی و افسردگی شدید می‌شود به گونه‌ای که درمان این افسردگی کار دشواری خواهد بود بر همین اساس اسلام برای اینکه از این فراز و فرودهای شدید روحی جلوگیری کند شنیدن موسیقی غنایی و پرداختن به این نوع از موسیقی را حرام کرده است.
تخریب سلول‌های عصبی و مغزی در اثر شنیدن موسیقی‌های غنایی
بعضی از موسیقی‌های غنایی که امروز در جامعه رایج شده دارای صداهای گوش خراشی است که بر محدوده شنوایی انسان تأثیر گذاری عجیبی دارد به گونه‌ای که حتی شنیدن یک مرتبه آن برای افرادی که به صورت اتفاقی آن را می‌شنوند ایجاد سردرد و مشکلات عصبی و خشونت می‌کند چه رسد به فردی که به صورت مداوم به این موسیقی‌ها گوش می‌دهد.
فردی که به صورت مداوم به این قبیل از موسیقی‌ها از جمله موسیقی «راک» گوش می‌دهد به مرور زمان سلول‌های عصبی مغز خود را در اثر تخریب از دست داده و باید گفت در این زمینه اثر موسیقی« راک» بر از بین بردن سلول‌های عصبی و مغزی کمتر از مواد مخدر و اعتیادآور نیست.
زایل کردن عقل و جدا کردن انسان از زندگی واقعی/ زایل کردن عقل موجب حرمت موسیقی غنایی شده است/ موسیقی غنایی مقدمه گناه است
قرآن کریم با هر چیزی که عقل آدمی را تحت شعاع قرار داده و آن را زایل کند و موجب جدا شدن انسان از واقعیت شود مخالف است و امروزه براساس تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته عمده موسیقی‌های سبک «راک» و سایر موسیقی‌های ازاین قبیل که توسط گروه‌های شیطان پرستی و سایر گروه‌ها نواخته می‌شود نقش بسیار عمده‌ای در از بین بردن و زایل کردن عقل و نیروی تفکر در وجود انسان دارد به گونه‌ای که گوش دادن به این موسیقی‌ها به صورت مستمر موجب انواع بیماری‌های روحی و روانی در فرد شده و فردی که به چنین موسیقی‌هایی گوش می‌دهد به دلیل حاکم شده هیجان و التهبات شدید روحی ممکن است به اقداماتی دست بزند که پس از عادی شدن حالت خود از آن‌ها پشیمان شود به گونه‌ای که در یکی از کنسرت های خارجی موسیقی راک که در یکی از سالن های آمنفی تئاتر کشوهای اروپایی برگزار شد بر اثر شنیدن موسیقی و حاکم شدن هیجانات و خشونت و زایل شدن عقل در یک کنسرت یازده زن مورد تجاوز قرار گرفتند یا آمارها نشان می دهد که در داخل و خارج از کشور جوانانی که در مهمانی‌ها و پارتی های شبانه حضور دارند به اعمال خلاف عقل و عرف از جمله زنا آلوده می‌شوند که باید گفت حضرت رسول(ص) هم بر این موضوع تأکید داشته و موسیقی غنایی را پله اول سقوط در دام گناه زنا عنوان می‌کنند به همین علت مسلمانان را از پرداختن به چنین موسیقی‌هایی بر حذر می‌دارند و همچنین براساس قواعد فقهی هر آنچه که عقل انسان را زایل کرده و انسان را از واقعیت جدا کند و مستی آور باشد مانند خمر و شراب حکم حرمت دارد.
اضافه بر این براساس آنچه گفته شد موسیقی غنایی انسان را به خود مشغول کرده و موجب جدا شدن فرد از واقعیت می‌شود که همین جدا شدن از واقعیت زمینه عقب‌ماندگی فرد را در زندگی عادی فراهم کرده و به همین دلیل قرآن کریم آنچه انسان را از یاد خدا غافل گرده و سرگرم دل مشغولی بیهوده کند حرام اعلام می کند.
تأثیر موسیقی غنایی بر کوتاه شدن عمر
اسلام با برنامه منظمی که دارد سعی می‌کند انسان را از انجام کارهایی که موجب کوتاه شدن عمر او می‌شود بر حذر داشته و از جمله مواردی که موجب کوتاه شدن عمر انسان می‌شود گناه است و از آن جایی که موسیقی غنایی مقدمه گناهان کبیره بوده عمر انسان را کوتاه می‌کند و از طرف دیگر از نظر علمی هم براساس پژوهش های انجام شده بر روی ۴۰ موسیقی دان بزرگ جهان محققان به این نتیجه رسیده‌اند که میانگین عمر آن‌ها متوسط چهل سال است و بسیاری از آن‌ها در سنین حتی ۲۵ سال به علت ابتلا به انواع سرطان ها جان خود را از دست داده‌اند برهمین اساس شنیدن موسیقی همانطور که در ابتدا گفته شد به علت غیر طبیعی بودن با بدن انسان ناسازگار بوده و موجب اختلال در سلول‌های عصبی و پیام رسان شده و در نتیجه فعالیت طبیعی بدن انسان را مختل کرده و موجب بروز انواع تومورها و بیماری‌های سرطانی می‌شود به همین دلیل اسلام برای حفظ سلامت بدن انسان، شنیدن این موسیقی را تحریم کرده است.
غنا از نشانه‌های کفار و پیروان ابلیس است/ تظاهر به کفر حرام است
طبق آیات قرآن کریم اولین کسی که مرتکب به غنا شد شیطان بود و در روایات بیان شده که شیطان یا همان ابلیس پس از اخراج حضرت آدم از بهشت و روی زمین آمدن ایشان اولین کاری که انجام داد زنا و غنا بود بر همین اساس قرآن کریم و ائمه(ع) غنا را از ابزار شیطان می‌دانند و از آن جایی که اسلام و آیات قرآن تظاهر و به شکل کفار درآمدن را حرام و نوعی تبلیغ کفر می‌دانند به همین دلیل موسیقی غنا حرمت داشته و هرکس که خود را به این موسیقی نزدیک می‌کند به دلیل تشبه به کافران و زیر پاگذاشتن نص صریح قرآن و دستور خدا مرتکب حرام و گناه گبیره شده است.
تغافل و استفاده استعماری از دیگر دلایل حرمت موسیقی غنایی است
از آن جایی که استعمارگران در طول تاریخ همواره به دنبال این موضوع بوده‌اند که نسل جوان به‌خصوص مردان و زنان جوان را به امور شهوانی مشغول کرده تا به این ترتیب بتوانند جلوی پیشرفت کشورها را گرفته و آن‌ها را چپاول کنند اقدام به نشر موسیقی غنایی و ابزار غنا در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی کرده اند به همین علت شنیدن موسیقی غنایی هم مانند مواد مخدر و شراب که موجب مستی می‌شوند حرام است زیرا انسان در اثر شنیدن این موسیقی سرگرم امور شهوانی شده و از یاد خدا و زندگی واقعی غفلت کرده و در دام ظالمان و استعمارگران گرفتار می‌شود به همین دلیل اسلامی و شرع مقدس موسیقی غنایی را تحریم کرده است.
حیا و عفت در اثر شنیدن موسیقی غنایی در انسان از بین می‌رود
از آنجایی که قرآن کریم حیا را مهم‌ترین شاخصه و فریضه جوامع اسلامی می‌داند زمانی که فرد به موسیقی غنایی گوش می‌دهد به مرور زمان حیای خود را از دست می‌دهد به همین دلیل ما شاهد هستیم که در جوامع غربی و جاهایی که موسیقی غنایی به فراوانی وجود دارد حیا در زنان و مردان از بین رفته و روابط بی بندبار و افسار گسیخته بر افراد حاکم شده است به همین دلیل موسیقی غنایی به علت از بین بردن حیا و عفاف در افراد و تشویق آن‌ها به حرام و زنا دارای حرمت است زیرا این موسیقی با از بین بردن حیا، حریم ها را در زندگی افراد نابود کرده و موجب بی بندباری مطلق در جوامع انسانی و در میان تمدن‌ها می شود.
سرگرم کردن انسان به امور بیهوده از دیگر اثرات موسیقی غنایی است
یکی دیگر از دلایل حرمت موسیقی غنایی این است که لهو و لعب بوده یعنی مانند یک یازیچه طبق متن صریح قرآن انسان راسرگرم کارهای بیهوده می‌کند به همین علت قرآن به علت اثر لهو ولعب، این‌گونه از موسیقی را تحریم کرده است در حالی که قرآن میان موسیقی غنایی و غیر غنا تفاوت قائل شده و موسیقی‌های ارزشی را قبول دارد همانطور که ما شاهد هستیم آیات قرآن حالت موسیقایی داشته ولی این موسیقی قرآنی نه تنها انسان را از نعمت عقل زایل نمی کند بلکه بر عکس با آرامش بخشی به انسان قدرت تفکر و خرد ورزی او را تقویت می نماید./۹۶۸/
فاطمه قاسمی
منابع یادداشت
وسائل الشیعه، جلد 12، ص 232
کافی، ج 6، (باب الغناء)
بحار الانوار، جلد 76، باب 99 (باب الغناء)
تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب، به نقل از مجله روشنفکری، شماره 556 ص26
کتاب موسیقی و غنا از منظر اسلام، محمد اسماعیل نوری
کتاب موسیقی و رسانه، کتاب موسیقی و رسانه، سیدمصطفی حسینی رودباری و محمد سلیمی، انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما