به گزارش سرویس مکتب دفاعی پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، قرآن بر خلاف همه کتابهای فلسفی و اخلاقی و اجتماعی ما و بر خلاف فلسفه و دانشمندان قدیم و حتی فقها و اهل کلام، غالب تمثیل‌ها و تعبیرها و توضیح‌های خود را با توسل به آثار طبیعت و واقعیات زندگی می‌آورد، طبیعی است که طبیعت مادی برای پدید آورنده طبیعت نه بیگانه است و نه صحبت از یک دستگاه مخالف و معارض با خدا نیست بلکه معرف عظمت و قدرت و مظهر مشیت او بشمار می‌رود.
همچنین غالب استدلالات قرآن برای بیدار ساختن فطرت الهی انسان با تکیه بر آثار پر عظمت خداوند در طبیعت اقامه شده است، گاهی خداوند با اشاره به یک پدیده طبیعی بسیار عادی و یا یک حیوان و جاندار خاص سعی در گوشزد کردن شگفتی‌های موجود در طبیعت دارد و این درست برخلاف مسیری ست که اکثر متکلمین و فلاسفه در مباحثات خود پیموده اند بر این اساس تعدادی از قرآن پژوهان با تکیه بر چنین آیاتی به تفسیر و تبیین آیات الهی پرداخته اند. طرح تهیه کتابشناسی قرآن و طبیعت، در صدد گردآوری و معرفی چنین پژوهش‌هایی در زمینه قرآن می‌باشد.
این پژوهشها غالبا در دو گروه قرار گرفته اند.
نخست آن دسته از کتبی که موضوع طبیعت در قرآن را با یک دید کلی مطرح کرده اند.
دیگری پژوهش‌هایی که پدیده طبیعی خاصی را در قرآن مورد بحث قرار داده اند علاوه بر این کتابهای بسیاری در زمینه مقایسه آنچه در قرآن در مورد علوم طبیعی گفته شده با علوم جدید نگارش یافته است، که ذکر چنین نمونه‌هایی را خالی از لطف ندیدیم. اما از کتبی که تنها به جنبه اعجاز علمی قرآن اشاره کرده اند در این فهرست نیامده اند، هر چند این کتاب‌ها به گونه‌ای درباره طبیعت در قرآن بحث می‌کنند، اما نگرش آنها با هدف یاد شده متفاوت می‌باشد.
این کتابشناسی در دو بخش کتابهای فارسی و عربی تدوین یافته‌است و در هر بخش ابتدا گروه اول ذکر شده و سپس گروه دوم آورده شده است.
فارسی گروه اول:
1ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت، از خطوط پرواز زنبوران تا خطوط وحی قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1375، 39ص.
2ـ نجفی، گودرز، مطالب شگفت انگیز قرآن، تهران، سبحان، 1377، 135ص.
3ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت، حیوانات خانه، تهران، بعثت، (بی تا)، 39ص.
4ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت شب و روز، تهران، بعثت، (بی تا)، 39ص.
5ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت شگفیت‌های کیهان، تهران، بعثت،(بی تا)، 47ص.
6ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت پدیده‌های جوی، تهران، بعثت، (بی تا)، 39ص.
7ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت راز صحرا، تهران، بعثت، (بی تا)، 31ص.
8ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت شگفتی‌های دریایی، تهران، بعثت، (بی تا)، 39ص.
9ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت جهان جنین، تهران، بعثت، (بی تا)، 31ص.
10ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت مسافرت به فضا، تهران، بعثت، (بی تا)، 36ص.
11ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت راز کوهها، تهران، بعثت، (بی تا)، 31ص.
12ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت دنیای اتم، تهران، بعثت، (بی تا)، 33ص.
13ـ بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن و طبیعت جهان گذشته و آینده، تهران، بعثت، (بی تا)، 335ص.
14ـ گلشنی، مهدی، قرآن و علوم طبیعت، تهران، نشر مطهر، 1375 ش، 253ص.
15ـ نظیری، یحیی، قرآن و پدیده‌های طبیعت از دیدگاه دانش امروز، تهران، سحاب کتاب، 1358 ش، 188ص.
16ـ راشدی، لطیف، نگرشی به علوم طبیعی در قرآن، تهران، نشر سبحان، 1377، 160ص.
17ـ حکیمی، محمود، قرآن، انسان و طبیعت، قم، دارالتبلیغ الاسلامی، (بی تا) 56ص.
فارسی گروه دوم:
18ـ دعوتی، میرابوالفتح، آفرینش جهان از دیدگاه قرآن کریم، قم، مولف، 1362ش،39ص.
19ـ صادقی، محمد، زمین و آسمان و ستارگاه از نظر قرآن، تهران، کتابفروشی مصطفوی، 1356ش،346ص.
20ـ مصباح یزدی، محمد تقی، مجموعه معارف قرآن، 2ـ جهان شناسی، قم، موسسه در راه حق، 1362ش، 167ص.
21ـ اشرف حسنی، سید علی، زمین و آسمان (علوم طبیعی) در قرآن کریم و نهج البلاغه، تهران، امیری، 1380ش، 360ص.
22ـ نجفی نژاد، علی، حرکت خورشید و زمین از دیدگاه قرآن، رشت، کتاب مبین، 1381ش،40ص.
23ـ سحابی، یدالله، قرآن و تکامل، تهران راه امام، (بی تا) 78ص.
24ـ فاروقی، محمد اقتدار حسین، گیاهان در قرآن، ترجمه احمد نمایی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1379، ش،175ص.
25ـ شاه ویسی، ثریا، راز آسمانها و زمین، قم، مولف، 1378ش،215ص.
26ـ مقیمی، محمد، قرآن بر فراز آسمانها،(بی جا)، موسسه مطبوعاتی معراجی، (بی تا)، 514ص.
27ـ امیانی راد، جمشید، قرآن و گیاهخواری، تهران، موف، 1375، ش، 112ص.
28ـ صوفیان، مرضیه، بررسی مقایسه‌ای نور مادی و معنوی در قرآن و فیزیک، تهران مولف، 1377، 99ص.
29ـ ابوالحب، جلیل، دنیای حیوانات در قرآن کریم، ترجمه نقی متقی، قم، بوستان کتاب، 1380، 86ص.
30ـ بازرگان، مهدی، باد و باران، قم، دارالفکر، 1344ش، 161ص.
گروه اول عربی:
31ـ ساعی، محمد یوسف، التساؤلات الکونیه علی ضوء العلم و القرآن، دمشق، دارالمعرفه، 1415هـ/ 1994م، 60ص.
32ـ الجاحظ، ابوعثمان عمروبن بحر، الدلائل و الاعتبار علی الخلق و التدبیر، (بی جا)، دارالصحابه للتراث، 1412هـ / 1992م، 95ص.
33ـ گلشنی، مهدی، القرآن و معرفه الطبیعه، بیروت، دارالاضواء 1410هـ/ 1989م، 168ص.
34ـ شحاه، عبدالله، تفسیر الایات الکونیه، قاهره، دارالاعتصام، (بی تا)، 316ص.
35ـ الذیدی، کاصر یاسر، الطبیعه فی القرآن الکریم، بغداد، دارالرشید للنشر، 1980م، 524ص.
36ـ الدمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن کثیر، بدایه خلق الکون، قاهره، دارالبشیر، (بی تا)، 246ص.
37ـ الزندانی، عبدالمجید، آیات الله فی الافاق، قاهره مکتبه القرآن، (بی تا)، 96ص.
38ـ عبدالله، محمد محمود، مظاهر کونیه فی معالم قرآنیه، بیروت، دارالمکتبه الحیاه 1996م،156ص.
39ـ الفندی، محمد جمال الدین، مع القرآن فی الکون، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1992م، 210ص.
40ـ محمود، مصطفی، القرآن کائن حی، بیروت، دارالعوده، (بی تا)، 155ص.
41ـ رشدی العابری، رشید، آیات الخالق الکونیه والنفسیه، قاهره، مکتبه السنه، 1419هـ/ 1999م، 93ص.
42ـ مروه، یوسف، العلوم الطبیعیه فی القرآن، بیروت، مطالع الوفاء 1387هـ/ 1968م، 282ص.
43ـ الفقی، محمد عبدالقادر، القرآن الکریم و تلوث البیئه، کویت، مکتبه المنار الاسلامیه، 1406هـ/1985م، 55ص.
44ـ نحبه من علماء الفکر الاسلامی المعاصر، المعارف الکونیه بین العلم و القرآن اشرف منصور محمد حسب النبی، جده، مرکز عبادالرحمن، 1418هـ/ 1997م، 46ص.
45ـ السعدی، داود سلمان، اسرار الکون فی القرآن، بیروت، دارالحرف العربی، 1417ه / 1997م، 400ص.
46ـ الطایی، محمد باسل، خلق الکون بین العلم والادیات، بیروت دارالنفائس، 1418هـ/1998م، 176ص.
47ـ عبدالطیف، علی محمد، الکون و القرآن. رجله البحث عن الحقیقه، بیروت، دارالنسیم 2000م، 288ص.
48ـ الطویل، فلاح، عالمیه القرآن الکریم، الرمزیه فیه، عمان (اردن)، دارالمکتبه الوطنیه، 1421هـ /2000م، 232ص.
49ـ الشنقیطی، المرابط بن محمد لخدیم، معرفه الله دلائل الخالق القرآنیه و الکونیه، دمشق دارالوثائق، 1421هـ2001/م، 160ص.
50ـ الجوزیه، ابن قیم، قل انظروا، جمع آوری توسط صالح احمد الشامی، بیروت، المکتب الاسلامی، 1421هـ/ 2001م،320ص.
51ـ عبدالله محمد محمود، الکون و التکوین فی آیات الکتاب المبین، ریاض، دارالشواف، 1415هـ/ 1995م، 188، ص.
52ـ حسب النبی، منصور، الکون و الاعجاز العلمی فی القرآن قاهره، دارالفکر العربی، 1416هـ/ 1996 م، 431ص.
53ـ النحوی، عرفان علی رضا، الحقیقه الکبری فی الکون و الحیاه، ریاض، دارالنحوی للنشر و التوزیع، 1416هـ/ 1996م، 228ص.
54ـ دفضع بسام، الکون و الانسان بین العلم و القرآن، دمشق الیمامه، 1414هـ/ 1994م، 254ص.
55ـ ناصر، عبدالهادی، نظرات فی الکون و القرآن، قاهره، المکتبه الاکادیمیه، 1995م، 547ص.
56ـ السبیعی عدنان، سنریهم آیاتنا، دمشق دارالقلم، 1413هـ/1992م، 136ص.
57ـ عبدالجبار، شاکر، ملامح کونیه فی القرآن، بغداد، مکتبه الشرق الجدید، 1985م، 127ص.
58ـ الحائری، محمد فیض الله ظواهر کونیه فی القرآن الکریم، حمص (سوریه)، المکتبه الادبیه، 1999م، 212ص.
59ـ الجابی، سلیم، النظریه القرآنیه الکونیه حول خلق العالم، دمشق، مطبعه نضر، (بی تا)، 219ص.
60ـ السرقاوی، محمد عبدالله، القرآن و الکون، بیروت، مکتبه الزهراء، 1414هـ/1991م، 167ص.
61ـ صبحی السویرکی، القرآن و العلوم الطبیعیه الکیمیاء الحدیثه فی ضوء القرآن الکریم، غزه(فلسطین)، مکتبه الیازجی، 1998م، 128ص.
62ـ حسن، غالب، نظریه العلم فی القرآن و مدخل جدید التفسیر، بیروت، دارالهادی، 1421هـ/2001م، 286ص.
63ـ خیرالاحمر، عبدو محمد، الکون و النسبیه یبن القرآن الکریم و النظریه، دمشق مکتبه الانشر، 1994م، 128ص.
64ـ قبیسی، دانیال، تنبوات علمیه فی ضوءالدین، بیروت، دارالمناهل، 1416هـ/1995م،127ص.
65ـ عبدالله، محمد محمود، مظاهر کونیه فی معالم القرآن، قاهره، موسسه الخلیج العربی للطباعه و النشر، 1412هـ/1992م، 191ص.
66ـ المویل، محمود، آیات طبیعیه فی القرآن، (بی جا)، دارالکتب العربیه، 1995م، 128ص.
67ـ خلیل، عمادالدین، مدخل الی موقف القرآن الکریم و العلم، موصل، (عراق)، شرکه معمل و مطبعه الزهراء الحدیثه المحدوده 1405هـ/1985م، 299ص.
گروه دوم عربی:
68ـ عثمان، محمد عثمان، آیات الله فی النحل، النمل، العنکبوت، الزباب و...، دمشق دارالرشید، 1421هـ/2000م، 79ص.
69ـ علی السکری، علی، خلق الارض و السموات، نظرت علمیه و دینیه، قاهره، دارالکتاب الحدیث، 1421هـ/2001م، 128ص.
70ـ حسین مهران، جمال الدین النباتات فی القرآن الکریم، قاهره مکتبه الانجلو المصریه، 1999م،90ص.
71ـ فوزی، عبدالسلام البارودی، اشرف، تاملات فی خلق السموات و الارض، قاهره، دارالکتاب الحدیث، 1420هـ/2000م،250ص.
72ـ الدقس، فواد حمدو، النبات فی القرآن الکریم، حلب (سوریه) دارالقلم العربی، 1418هـ/1997م.
73ـ السید غنیم، کارم الجراد فی القرآن الکریم و العلم الحدیث، قاهره، دارالصحوه، 1409هـ/1988م، 276ص.
74ـ عبدالجبار، شاکر، القرآن یفک لغز الارض، بغداد مولف، 1985م، 155ص.
75ـ زکی، احمد، مع الله فی السماء، قاهره، دارالهلال، (بی تا)، 215ص.
76ـ عارف جنید، صلاح الدین، الرکام المزنی و الظواهر الجویه فی القرآن الکریم، دمشق مولف، 1988م، 272ص.
77ـ حسینی، سیدوقار احمد، القرآن الکریم للعلوم الفلکیه و استکشاف الارض من الفضاء حلب (سوریه) فصلت للدراسات و الترجمه و النشر، (بی تا)، 144ص.
78ـ محمود المصری، عبدالعزیز، قانون المیاه فی الاسلام، بیروت، دارالفکر المعاصر، 1420هـ/ 1999م، 272ص.
79ـ لطفی، احمد، التداوی بالاعشاب نباتات ذکرت فی القرآن (بی جا)، هلاللنشر و التوزیع، 1420هـ/1999م، 111ص.
80ـ جامع الرافعی، ماذا قبل و بعد السموات و الارض، (بی جا)، مکتبه الایمان، 1417هـ/1997م، 204ص.
81ـ العثمان، عبدالکریم بن حسن، مشهد الریاح و تصریفها، (سلسله مشاهد کونیه من الافاق و الانفس بمنظور القرآن الکریم) ریاض، الدار العالمیه للکتاب الاسلامی، 1418هـ/1997م، 259ص.
82ـ عبدالمنعم مراد، محمد، ماذا تعرف عن السماء (الحیاه الدنیا و الحیاه الاخره)، (بی جا) مرکز الکتاب للنشر، (بی تا)، 188ص.
83ـ الخرشاف، ادریس، التصنیف الشجری لأرباع القرآن الکریم، رباط (مغرب)، دارالفرقان، للنشر الحدیث، 1985م، 107ص.
84ـ حلمی الفوی، ابراهیم، العلوی الفلکیه فی القرآن الکریم، حلب (سوریه) دارالقلم العربی، 1422هـ/2001، 224ص.
85ـ جمال آغا، شاهد، الزلازل و تطور و تبدل الارض فی القرآن الکریم، بیروت المکتب الاسلامی، 1416هـ/1996م.
86ـ عطیه، حسن حامد، خلق السموات و الارض فی سته ایام فی العلم و القرآن، تونس، مؤسسات عبدالکریم بن عبدالله، 1992م، 235ص.
87ـ محمد حامد، عبدالرحمن، القرآن و عالم الحیوان، الخرطوم (سودان، الدار السودانیه للکتب، (بی تا)، 277ص.
88ـ حسب النبی، منصور، ارتیاد الفضاء بین العلم و القرآن، قاهره، دارالفکر العربی، 1417هـ/1997م، 141ص.
89ـ احمد العائدی حماده، من الذره الی المجره، (نظرت فی الکون و الانسان و الحیاه، دراسات فلکیه من وحی القرآن الکریم)، عمان (اردن)، دارالفکر، 1994م/1415هـ477ص.
90ـ محمود عامر، سعد، عالم الحشرات فی القرآن الکریم، قاهره، مکتبه القرآن (بی تا)، 79ص.
91ـ عبدالله محمد محمود، عالم الحیوان بین العلم و القرآن، دمشق دارالرشید، 1417هـ/1996م، 161ص.
92ـ مصری هلال، رمضان، الحشرات فی القرآن الکریم و السنه المطهره، (بی جا) العلم و الایمان للنشر و التوزیع، 1421هـ/2000م، 169ص.
93ـ اعرابی، رجا عبدالحمید، الکون و الارض و الانسان فی القرآن العظیم، بیروت، دارالخیر، 1415هـ/1994م، 391ص.
94ـ الهبران، عبدالعزیز بن سلیمان، تنبیه البریه بایات الله الکونیه، ریاض، دارالقاسم، 1419هـ104ص.
95ـ عبدالرحمن خضر، عبدالعلیم، الاطباق الطائره و عوالم ماوراء القمر بین العلم و القرآن، دوحه، دارالحکمه، (بی تا)، 207ص.
96ـ شریف، عدنان، من علم الفلک القرآنی، بیروت، دارالعلم للملایین، 1993م، 172ص.
97ـ شریف، عدنان، من علوم الارض القرآنیه، بیروت، دارالعلم للملایی، 1994م، 235ص.
98ـ الحرفی، احمد، معانی السماء و الارض فی القرآن، قاهره، موسسه الخلیج العربی، (بی تا)، 98ص.
99ـ حسن الحلی، محمد علی، الکون و القرآن فی علم الفلک، بغداد، مطبعه اسعد، 1398هـ/1978م،215ص.
100ـ عبدالرحمن خضر، عبدالعلیم، تکنو لوجیا الفضاء الکونی و الاعجاز العلمی للقرآن الکریم، جده، الدار السعودیه، 1413هـ/1993م، 491ص.
101ـ سالم، مختار، معجزه الغذاء و الشفاء بالتین و الزیتون لجمیع الامراض، بیروت، موسسه المعارف، 1414هـ/1993م، 115ص.
102ـ شمسی باشا، حسان، الاسرار الطبیه الحدیثه فی الثوم و البصل، دمشق، دارالقلم، 1415هـ/1996م، 95ص.
103ـ احمد الصوفی، ماهر، آیات الله فی البحار، حمص (سوریه)، درالمعارف، 1416هـ/1996م، 266ص.
102/120/د