به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل کتاب «آخر الزمان و آینده گرایی سینمایی؛ بررسی و تحلیل بیش از پانصد فیلم» نوشته جواد امین خندقی در سال 1391، چاپ اول آن توسط انتشارات ولاء منتظر در قم به چاپ رسید. این کتاب از 116 منبع مرتبط با موضوع بهره برده است.
نویسنده در فصل اول ابتدا به تعریف لغوی «آینده گرایی» پرداخته است. بعد از روشن شدن مفهوم آینده گرایی به بررسی عقاید ادیان مختلف از جمله اسلام، یهودیت، مسیحیت، زرتشت و آیین بودا در مورد آینده گرایی پرداخته است. پس از بررسی آینده گرایی در ادیان مختلف، نویسنده وارد بحث آینده گری در یکی از شاخه های هنر یعنی فیلم های سینمایی و تلویزیونی شده است.
نویسنده این کتاب، در ادامه مطالب خود، به بررسی نشانه های آخر الزمان در سینماها می پردازد و این نشانه ها را به سه دسته تقسیم می کند:
1ـ نشانه های طبیعی
2ـ نشانه های انسانی
3ـ نشانه های نمادین
در همه قسمت های کتاب و برای همه موارد به ذکر نمونه هایی از فیلم ها پرداخته و تجزیه و تحلیل شده اند.
پس از دسته بندی نشانه ها در سینما در بخش بعدی یعنی «رخداد آخرالزمانی» به بررسی عامل نابودی دنیا و فرا رسیدن پایان در فیلم ها می پردازد که به صورت های گوناگون همچون عوامل انسانی، طبیعی، فرا انسانی و فرا طبیعی می باشند. بر این اساس ما شاهد چند نوع آخرالزمان در فیلم ها هستیم:
1ـ آخرالزمان طبیعی: در این آخر الزمان؛ طبیعتی که سال ها مسخر و مقهور انسان ها بوده، روزی علیه انسان قیام می کند و انتقامش را می گیرد. گروه اول این فیلم ها مربوط به برخورد اجرام آسمانی به کره زمین است که باعث نابودی کره زمین می شوند.
2ـ آخرالزمان انسانی: در این فیلم ها حادثه آخر الزمانی مستقیم یا با واسطه، معلول کنش انسانی است. انسان معاصر خود را در چرخه ای از زندگی می بیند که به دلیل انجام اشتباهات تاریخی اش در مسائل مختلف، دیر یا زود نابود می شود و این پایان به دست خودش رقم می خورد. این علت گاهی وقوع جنگ های بزرگ انسانی است و گاهی مسأله تروریسم و افراد شرور که در پی کسب قدرت و تسلط بر دنیا هستند. در این میان گاهی اَبر انسانها، به خون آشام یا گرگینه و جادوگران تغییر می یابند که این عوامل نیز باعث نابودی بشر و ایجا حادثه آخر الزمانی به شمار می روند.
3ـ آخرالزمان تکنولوژیک: در این مورد پیشرفت های تکنولوژیک که به انگیزه راحتی و راه گشای فعالیت های روز مره و صنعتی ایجاد شده اند، با رسدن به عصر جدید، رنگ و بوی دیگری می گیرند و به عاملی برای وقایع ناگوار تبدیل می شوند.
4ـ آخرالزمان دینی: عامل وقوع آخر الزمان در این نوع از فیلم ها از مسائلی است که در حوزه دین قابل بحث و بررسی است. عموم فیلم های این گروه یکی از دو عامل عذاب اللهی یا تسخیر شیطان را به نمایش می گذارند و دسته اول این فیلم ها بیشتر شبیه وقوع قیامت است نه آخرالزمان و دسته دوم این فیلم ها مربوط به «شیطان» است که معمولاً چنین نگرشی در کتاب مقدس به ویژه مکاشفات یوحنا ریشه دارد. شیطان بر پایه آموزه های کتاب مقدس مدتی است که در غل و زنجیر و در جایگاه دوزخی خود قرار دارد؛ اما روزی برخواهد خاست.
5 ـ آخرالزمان باستانی و اسطوره ای: در این نوع از فیلم های آخرالزمانی، اتفاقی با عامل اسطوره ای و باستانی رخ می دهد. شخصیت های اسطوره ای در عصر حاضر ظاهر می شوند و عامل حادثه آخرالزمانی می شوند.
6 ـ آخرالزمان فرا زمینی: در این نوع از فیلم های آخرالزمانی، موجودات بیگانه را عامل حادثه آخرالزمانی بشر معرفی می کنند. در این فیلم ها موجودات بیگانه برای اهداف مختلفی به انسانها حمله می کنند و نسل بشر را در خطر نابودی قرار می دهند. در گروهی از این فیلم ها، موجودات بیگانه به دنبال محل جدیدی برای زندگی هستند و به همین دلیل، قصد نابودی انسانها و تسخیر زمین را دارند.
7ـ آخرالزمان هیولایی: ظهور و هجوم هیولاهای باستانی یا پیشرفته به انسانها در آخرالزمان، عاملی است که فیلم های بسیاری را به خود اختصاص داده است. هیولاهایی که سالها در دل خاک و افسانه ها خفته اند، در آخرالزمان، بر می خیزند و به انسانها حمله می کنند و به دین ترتیب نبردی بزرگ میان هیولاها و نسل انسان در می گیرد.
8 ـ آخرالزمان ویروسی: در این گونه از فیلم های آخرالزمانی، ویروسی کشنده یا تبدیل کننده، گسترده می شود. در هر فیلم، دلیل ایجاد و شیوع ویروس، امری جداگانه است.
در قسمت بعدی کتاب؛ یعنی «منجی موعود»، نویسنده به بررسی «منجی سینمایی» می پردازد و می گوید: بعد از شروع حادثه آخرالزمانی که می رود دنیا و نسل بشر را به پایان نزدیک کند، دو رویکرد در فیلم ها دیده می شود: رویکرد غالب، ظهور منجی است که با تلاش و سختی فراوان موفق می شود انسانها یا بخش اعظمی از آنها را نجات دهد. در رویکرد دوم هیچ نجاتی از حادثه آخرالزمانی وجود ندارد و تمام انسان ها از بین می روند و در ادامه به ویژگی های منجی در فیلم ها می پردازد که عبارت است از:
1ـ منجی با ویژگی های رفتار معمولی
2ـ منجی دارای توانایی های ویژه که شامل (منجی دانشمند، منجی جادوگر، منجی تحت تعالیم ذن) می باشد.
3ـ اَبر منجی
4ـ منجی غیر انسان
5 ـ منجی های آمریکایی
6 ـ منجی فاسد
7ـ منجی اتفاقی
نویسنده در ادامه به بررسی فیلم هایی که دنیای پس از رخداد آخرالزمانی را به تصویر کشیده اند می پردازد؛ بخشی از فیلم ها سعی در ترسیم دنیای پس از رخداد آخرالزمانی دارند که دارای مشکلات فراوان انسانی است، ویرانی تمام آن را فرا گرفته و جهان از جهت تمدن، به سال های پیشین باز گشته است. انسانها باقی مانده امید خود را از دست داده اند و داشته های اندک انسانی از دنیای قدیم در معرض تهدید و نابودی قرار دارد. معمولاً فیلم ها خبر از منجی جدیدی برای جهان دارند، تا امید و انسانیت را به میان بازماندگان برگرادانند.
نویسنده در پایان به این نتیجه می رسد که در دو زمینه نشانه های آخرالزمانی و چگونگی رخدادهای آخرالزمانی و پایان دنیا می توان همسانی قابل توجهی میان فیلم ها و متون دینی مشاهده کرد اما دو مبحث دیگر یعنی شخص و شخصیت های منجی و جهان پس از رخداد آخرالزمانی با متون دینی همخوانی ندارند و حتی برخی از آثار با آنها مخالف یا متناقض اند. زیرا متون ادیان بارها منجی صالح، عدل گستر و معنوی را به عنوان فرد موعود به تصویر کشیده اند؛ اما بر خلاف آن فیلم ها، هر شخصی را به عنوان منجی معرفی می کنند. همچنین دوران آخرالزمانی نیز در فیلم ها با متون و نگرش دینی همخوانی ندارد. عمده اختلاف آنها را می توان در نشان دادن سرانجامی سیاه و عاری از امید برای انسان ها دانست. این نگرش، نا امیدی فراگیر ار در پی خواهد داشت که فرقه های رنگارنگ و انحراف های شخصیتی به نوعی زاییده آن محسوب می شوند./924/602/ص
اطلاعات کتاب شناختی این اثر:
این اثر 352 صفحهای، با شمارگان 1500 جلد و به قیمت 9000 تومان در سال 1391 روانۀ بازار شده است.
مراکز پخش:
مرکز پخش: قم، خیابان شهدا، کوچه 37، (سپاه)، فرعی 5 (ناصر)، پلاک 104.
مرکز پخش انحصاری: قم، خیابان آیت الله مرعشی نجفی (ارم)، روبه روی پاساژ قدس، ساختمان کوثر، انتشارات سوره مهر (مؤسسه رحماء)