درس خارج فقه دیات آیت الله یزدی/ 3
دیه جنین ذمی قبل از دمیده شدن روح یک دهم دیۀ پدرش است
پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ آیت الله یزدی در جلسه سوم درس خارج فقه دیات، به بررسی دیه جنین ذمی و جنین مملوک و جنین دو یا چند قلو و ادله مربوط به آن پرداخت.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محمد یزدی در هفدهم شهریور ماه 1394 در جلسه سوم درس خارج فقه دیات در آغاز بحث با اشاره به دو شرط دیه جنین کامل، یعنی اسلام و حریت گفت: اطلاق اسلام یا غیر اسلام به جنین تسامحی است و طبق قاعده ولد به اشرف والدین ملحق می شود.
وی در ادامه با اشاره به اقسام کفر، کفار معاهد را به یهود و نصاری و زردشت ملحق دانست و افزود: طبق دیدگاه ولی أمر مسلمین همین مقدار که فردی از کشوری گذرنامه و ویزا دریافت کند در حکم معاهد است و خصوصا با توسعه گردشگری و صنعت توریسم، بررسی دیه جنین برای غیر مسلمانان، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
آیت الله یزدی با بیان اینکه دیۀ جنین ذمی، یک دهم دیه پدرش و دیۀ جنین مملوک، یک دهم دیه مادرش است، به بررسی مدارک این احکام از روایات پرداخت و در ادامه، احکام دیۀ جنینِ دو یا چند قلو را نیز بررسی نمود.
متن جلسه سوم در ذیل ارائه می گردد.
مقدمه:
در بحث دیة الجنین در کلام محقق(صاحب شرایع) اشاره شد که دیه جنینِ کامل، قبل از دمیدن روح صد دینار است، البته به شرط اسلام و حرّیت. باید توجه داشت که وقتی گفته می شود جنین، به جنین مسلمان یا غیر مسلمان اطلاق می شود تسامحاً می باشد و در واقع و طبق قاعدۀ الحاقِ ولد به اشرف والدین صورت می گیرد که جنین به مسلمان یا غیر آن ملحق می شود.
مراد از غیر مسلمان در این بحث اعم از کفار ذمی و کفار معاهد می باشد؛ کفار ذمی عبارت است از یهود و نصاری، البته مجوس (زردشت) نیز موضوعا به این دو ملحق می شود و کفار غیر ذمی، به کفار غیر کتابی که منتسب به پیامبری نباشند گفته می شود.
اما کفار معاهد، مانند بودایی و هندو و سایر فرقه ها که ساکن کشور اسلامی بوده و مقررات اسلام را پذیرفتند و مالیات را می پردازند اطلاق می شود و حتی طبق دیدگاه ولی أمر همین مقدار که از کشوری گذرنامه و ویزا دریافت شود در حکم معاهد است واهمیت بررسی دیه در این دوران برای غیر مسلمانان با توسعه گردشگری و صنعت توریسم، بسیار زیاد است.
دیه جنین ذمی
دیه جنین ذمی (یعنی جنین زن یهودیه یا زن نصرانیه) قبل از دمیدن روح، یک دهم دیه پدرش است و در مباحث دیه ذمی مطرح شد که دیه مرد ذمی هشتصد دینار است، در نتیجه دیه جنین ذمی هشتاد دینار می شود.
مدرک این حکم:
قاعده در جنین مسلم یک دهم دیه پدرش بود، در جنین ذمی نیز به همین صورت خواهد بود و تغییری در قاعده وجود نخواهد داشت. به همین دلیل دیه ذمی نیز با استناد به قاعده نصف دیه پدرش خواهد بود؛ اگرچه از در برخی روایات عشر دیه مادر ممکن است برداشت شود
روایاتی عشر دیة أمّه یعنی یک دهم دیه مادرش را می رساند:
ـ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ (ع) أَنَّهُ قَضَى فِی جَنِینِ الْیَهُودِیَّةِ وَ النَّصْرَانِیَّةِ- وَ الْمَجُوسِیَّةِ عُشْرَ دِیَةِ أُمِّهِ. (1)
از امام علی (علیه السلام) نقل شده در قضاوت نسبت به دیه جنین ذمی، به یک دهم دیۀ مادرش حکم فرمودند.
اما بین این دو نظر، اصحاب نیز نظریه اول (عشر دیة الاب) را مقدم دانستند و شاید وجه تقدیم اصحاب، تأثیر زوج در انعقاد نطفه باشد. در همین راستا صاحب شرایع نیز با اشاره به این روایت بر طبق فتوای مشهور حکم کرده.
عبارت شرایع الاسلام:
و لو کان ذمیا فعشر دیة أبیه (: و فی روایة السکونی عن أبی جعفر عن علی (ع) عشر دیة أمه) و العمل على الأول.(2)
دیه مملوک
دیه جنینی که از پدر و مادرِ مملوک باشد، قبل از دمیدن روح، یک دهم قیمت مادر مملوکش است. مدرک این حکم روایتی است که در این باب وارد شده است.
- مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ نُعَیْمِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی سَیَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ قَتَلَ جَنِینَ أَمَةٍ لِقَوْمٍ فِی بَطْنِهَا- فَقَالَ إِنْ کَانَ مَاتَ فِی بَطْنِهَا بَعْدَ مَا ضَرَبَهَا- فَعَلَیْهِ نِصْفُ عُشْرِ قِیمَةِ أُمِّهِ- وَ إِنْ کَانَ ضَرَبَهَا فَأَلْقَتْهُ حَیّاً فَمَاتَ- فَإِنَّ عَلَیْهِ عُشْرَ قِیمَةِ أُمِّهِ. (3)
تقریب استدلال:
امام صادق (ع) در مورد جنین أمه ای که توسط مردی به قتل رسید، فرمود: اگر جنین در رحم مادر به قتل برسد، دیه او نصف یک دهم قیمت مادرش یعنی یک بیستم قیمت مادرش می باشد؛ ولی اگر به صورت زنده سقط شود بعد بمیرد، دیه او یک دهم قیمت مادرش است. برای این حکم همین روایت کفایت می کند.
عبارت شرایع الاسلام:
أما المملوک فعشر قیمة أمه المملوکة (4)
دیه چند قلوها:
تا به حال در مورد جنین یک قلو صحبت شد، اما در موارد دو یا چند قلو احکام جنین چگونه خواهد بود؟ علی القاعده در این صورت به تعداد هر جنین، دیه مستقل وجود خواهد داشت. به عبارت دیگر جانی برای جنین دوقولو باید دو دهم قیمت اب را پرداخت کند و در مورد مملوک باید 20 درصد قیمت مادرشان را پرداخت کند.
عبارت شرایع الاسلام:
و لو کان الحمل زائدا عن واحد فلکل واحد دیة و لا کفارة على الجانی (5)
بر طبق این عبارت دیه با تعدد جنین متعدد می شود ولی کفاره ای که بر جانی به دلیل جنایتی که انجام داده است لازم است متعدد نمی شود.
پاورقی:
1ـ وسائل الشیعه، ج29، ح3، از باب 18ابواب دیات النفس
2ـ شرایع الاسلام،ج4،ص263
3ـ وسائل الشیعه، ج 29، باب 21 از ابواب دیة الاعضاء
4ـ همان
5ـ همان
برچسب ها:
فقه حکومتی ، درس خارج فقه ، دیات ، آیت الله محمد یزدی ، دیه جنین ، شرایع الاسلام سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۴۷:۴۷
طلوع افتاب
۰۶:۱۹:۵۳
اذان ظهر
۱۳:۰۴:۳۳
غروب آفتاب
۱۹:۴۸:۳۴
اذان مغرب
۲۰:۰۶:۲۶