به گزارش سرویس مکتب دفاعی پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء از معدود مراکز حوزوی است که مسئله محیط زیست و جایگاه آن در اسلام را مورد توجه قرار داده است؛ در مصاحبه با دکتر ابو الفضل خراسانی، عضو هیأت علمی بنیاد بین المللی اسراء و دبیر طرح ملی ملکوت، به دنبال معرفی کارگروه اسلام و محیط زیست بنیاد بین المللی اسراء و فعالیت‌های آن هستیم که متن این گفت‌وگو تقدیم خوانندگان می‌شود.
وسائل - با این سوال شروع کنیم که ریشه‌ها و جرقه شکل گیری این کار گروه در بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء چگونه زده شد؟
ابتدا تشکر می کنم از خبرگزاری رساء برای اینکه موجبات دیده شدن این گروه و این بحث بسیار مهم در حوزه را فراهم نموده است، علامه آیت الله جوادی آملی پس از پیروزی انقلاب همواره در هر عرصه‌ای که احساس خلاء معرفتی در نظام جمهوری اسلامی نموده اند با ورود به آن حوزه سعی بر پر کردن خلاء موجود و پاسخ دادن به نیازهای موجود نموده اند .
این امر در عرصه‌های مختلف همانند مباحث قضاوت و قضاء، حقوق بین الملل، شبهات، ولایت فقیه، دفاع از امام خمینی(ره) و مواردی از این قبیل اتفاق افتاده که یکی از این امور بحث محیط زیست و تبیین دیدگاه اسلام در این زمینه است.
حضرت آیت الله جوادی آملی در کتاب گران سنگ «مفاتیح الحیاة» به بررسی رابطه انسان در عرصه‌های مختلف پرداخته اند که یکی از این عرصه‌ها بحث رابطه انسان و محیط اطراف خود یا همان محیط زیست است.
این موضوع به صورت ویژه در کتاب «اسلام و محیط زیست» ایشان مورد توجه و بررسی قرار گرفت، بنیاد بین المللی اسراء هم که وظیفه نشر و ترویج آثار و اندیشه ای ایشان را بر عهده دارد این رسالت را احساس می کند که در هر زمینه ی ممکن به نیازهای نظام اسلامی پاسخ بدهد. به همین دلیل کارگروهی برای بررسی بحث اسلام و محیط زیست بر اساس نوع نگاه حضرت آیت الله جوادی آملی پایه گذاری شد .
وسائل - با این ریشه‌هایی که فرمودید و البته جایگاه این بنیاد طبیعتاً نوع فعالیت این کار گروه معطوف به فعالیت‌های فکری و فرهنگ سازی یا همان جنبه نرم بحث محیط زیست است تا فعالیت‌های عملی و اجرایی؟
بی شک نوع کار ما و توقّعی که از یک نهاد مرتبط با علوم دینی وجود دارد ورود به عرصه‌های اجرایی و عملی نیست. بطور مثال کسی توقع ندارد که این کارگروه و این مرکز وارد عرصه اجرایی حل معضل کم آبی ، خشک شدن دریاچه ارومیه و امور مشابه بشود.
نوع نگاه و سبک فعالیت این مرکز بیشتر متمرکز بر فعالیت‌های فکری و فرهنگی به منظور ایجاد اصول و قواعد کلی این عرصه می باشد. در واقع ما ابزار فکری مورد نیاز دستگاه‌های اجرایی را تولید می کنیم. هدف از تولید این ابزار هم رفع نیازهای این نهادها برای مواجهه مبتنی بر اصول دینی با معضلات پیش روست.
وسائل - طبق همین مطلبی که فرمودید پس بنیاد بین المللی اسراء و کارگروه محیط زیست آن در واقع مقدمات مورد نیاز نهادها برای قانون گذاری مبتنی بر اسلام و ترویج نگرش اسلامی به محیط زیست را فراهم می کند؟
همین طور است اما یک نکته در این میان بیشتر مورد توجه این مرکز است. بیش از اینکه قوانین بتوانند در جامعه زمینه رعایت حقوق محیط زیستی را فراهم کنند این فرهنگ و باورهای دینی است که می توانند مردم را به این سمت هدایت کنند؛ به همین دلیل نگاه ما متمرکز بر بحث فرهنگ سازی از طریق دین و ترویج نگاه اسلام به محیط زیست به عنوان بخشی از وظیفه دینی مسلمانان است.
باید این مطلب گسترش پیدا کند که دین صرف رابطه ما با خداوند در قالب حق الله و رابطه با دیگران با عنوان حق الناس نیست؛ بلکه نوع رابطه ما با طبیعت نیز برای اسلام مهم است، این نگاه و فعالیت اگر بتواند منجر به این شود که انسانی از تخریب محیط زیست احساس گناه کند؛ یعنی ما به ساخت از درون و باور عمیق رسیده ایم.
بی شک وقتی مردم شریف ایران اسلامی به محیط زیست به عنوان امانت الهی نگاه کنند و باور کنند نسبت به حفظ آن یک تکلیف شرعی و عقلی دارند بیشتر از قوانین موجود تبعیت می کنند و حتی بیش از حدود موجود در قوانین نسبت به حفظ محیط زیست خود اهتمام می ورزند؛ در واقع این کار یعنی تمام مردم یک کشور تبدیل به نماینده و حافظ محیط زیست فعالیت کنند.
حضرت آیت الله جوادی نیز به دنبال نهادینه کردن این نگاه می باشند که به تبع ایشان کارگروه اسلام و محیط زیست نیز همین هدف را پیگیری می کند.
وسائل - مبنا و پایه اولیه کار شما در این مسیر چیست؛ در واقع سوال این است که از چه جایی این کارگروه فعالیت خود را آغاز می کند؟
پایه اصلی کار ما در این مرکز کتاب «اسلام و محیط زیست» به عنوان منبع اول و کتاب ارزشمند «مفاتیح الحیاة» است؛ کتاب «مفاتیح الحیاة» با هدف بررسی رابطه انسان با خودش ، دیگر انسان‌ها و محیط اطرافش نوشته شده است. این کتاب عهده دار رابطه ی انسان و خداوند نیست چنانکه حضرت آیت الله جوادی آملی نیز از این کتاب با عنوان جلد دوم مفاتیح مرحوم شیخ عباس قمی نام می برند. کتاب «اسلام و محیط زیست»و آن بخش از «مفاتیح الحیاة» که مربوط به طبیعت و نوع نگاه اسلام است. مبنای اولیه کار ما همین متون مذکور است که هدف ما بسط و نشر این اندیشه در جامعه است.
وسائل ـ چه برنامه‌هایی تا کنون توسط این مرکز و این کارگروه در این زمینه انجام گرفته؟
برنامه‌های مختلفی توسط این مرکز شکل گرفته است. برخی از این برنامه‌ها با ابتکار خود بنیاد بین المللی اسراء شکل گرفته و در برخی برنامه‌ها این بنیاد به عنوان مشاور فکری و همکار حضور داشته است. بطور مثال پس از انتشار کتاب «مفاتیح الحیاة» برخی از سازمان‌های مردم نهاد در حوزه محیط زیست ارتباط‌هایی با بنیاد اسراء برقرار نمودند برای استفاده از ظرفیت‌های فکری این مرکز که در نهایت با یک همکاری مشترک همایش ( طبیعت در پناه شریعت) برگزار شد. این همایش در واقع با محوریت کتاب «اسلام و محیط زیست»و «مفاتیح الحیاة» برگزار شد.
در همایش بین المللی اخلاق و ادیان که توسط بنیاد اسراء در سال 1391 برگزار شد نیز یک محور با موضوع اخلاق زیست محیطی وجود داشت که به موضوع محیط زیست در عرصه اخلاق می پرداخت. مجموعه خوبی از مقالات در این زمینه دریافت شد که در مجموعه مقالات آن همایش نیز به چاپ رسید.
یکی دیگر از فعالیت‌های این مرکز ترویج نگاه اسلام به محیط زیست در میان مدیران با این حوزه در استان‌های مختلف است که بطور مثال در جمع مسئولان استان ایلام این بحث و کتاب «اسلام و محیط زیست»آیت الله جوادی معرفی و توضیح داده شد.
همچنین در سال گذشته همایش مشترکی توسط بنیاد بین المللی اسراء و دانشگاه مفید با محوریت موضوع محیط زیست با عنوان «اسلام و محیط زیست»برگزار شد که هدف عمده آن تبیین نگاه اسلام به محیط زیست برای دانشگاهیان بود.
یکی از برنامه‌هایی که در این موضوع در حال برگزاری و اجراست طرح ملی ملکوت می باشد که سال چهارم خود را پشت سر می گذارد. یکی از فعالیت‌های ما در این طرح ایجاد ارتباط با نهادهای مسئول در امر محیط زیست است تا از طریق این طرح ملی به نشر و بسط آن بپردازیم. این طرح ملی بدلیل استقبال گسترده ای که از آن توسط مردم شده است می تواند بستر خوبی برای نشر این تفکر باشد که بنیاد بین المللی اسراء با توجه به همین امر به این عرصه ورود نموده است و مشتاقانه پیگیر همکاری نهادهای دولتی و غیر دولتی در این زمینه است.
وسائل ـ بازخورد جهانی این کار چگونه بوده ؟ آیا بازخوردی از طرف اندیشمندان و اساتید خارجی که به این بنیاد؟
این بنیاد همانگونه که از نام آن مشخص است یک بنیاد بین المللی است و ارتباطات گسترده بین المللی دارد. یکی از نکاتی که برای اندیشمندان و اساتید خارجی مهمان در این بنیاد همواره جالب توجه بوده است همین بحث نگاه اسلام به محیط زیست علی الخصوص کتاب «اسلام و محیط زیست»حضرت آیت الله جوادی آملی است. اینکه دین اسلام نگاه ویژه ای به مقوله محیط زیست داشته و قوانین حمایتی از محیط زیست در این دین وجود دارد برای مهمانان خارجی ما همواره جالب توجه بوده است. باور این مرکز این است که نشر نگاه اسلام به مقولاتی چون محیط زیست می تواند تاثیر به سزایی در تغییر نوع نگاه غیر مسلمانان به اسلام و حقیقت این دین داشته باشد و همین امر لزوم ورود به این عرصه‌ها را دو چندان نموده است.
وسائل ـ چه پیشنهادهایی برای توسعه نگاه موجود این مرکز ارائه می دهد؟
در مورد توسعه نگاه اسلام به محیط زیست این مرکز آمادگی کامل برای هرگونه همکاری در زمینه‌های مرتبط را دارد در عین حال ما دو دسته پیشنهاد را برای توسعه این حوزه داریم. در باب تولید محتواهای فکری و تشویق به پژوهش در این زمینه اعلام آمادگی نموده ایم که با همکاری سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی درگیر در مسئله محیط زیست اقدامات حمایتی نسبت به تدوین کتب و پایان نامه‌های پژوهشی در این زمینه داشته باشیم. حمایت‌های مادی و معنوی مشترک این بنیاد و نهادهای مربوطه می تواند مشوق خوبی برای پژوهش گران و طلاب جوان ما باشد تا وارد این عرصه از علم دینی شوند. بی شک این ورود می تواند زمینه تحقق آرمان‌های زیست محیطی اسلام را نیز فراهم آورد.
در کنار مباحث پژوهشی همانگونه که گفته شد مهم ایجاد باور دینی در مردم نسبت به حفاظت از محیط زیست است که در این راستا پیشنهاد این مرکز استفاده از ظرفیت عظیم مبلغان دینی و مناسبت‌های مذهبی است. چند هزار مبلغ سالانه در جای جای کشور به تبلیغ اصول و شعائر دین مبین اسلام مشغول هستند و این ظرفیتی است که می شود از آن برای ترویج نگاه اسلامی به محیط زیست در بطن جامعه پرداخت. در صورت حمایت نهادهای ذی ربط می توان نسبت به تشویق مبلغان در راستای نشر مباحث زیست محیطی و فرهنگ سازی اسلامی در این زمینه اقدام نمود که بی شک این امر می تواند خیر فراوانی را در پی داشته باشد و زمینه‌های گسترش فرهنگ اسلامی حفاظت از محیط زیست را ایجاد کند.
وسائل ـ به عنوان سخن پایانی اگر مطلبی مد نظرتان هست بفرمایید.
بنیاد بین المللی اسراء به عنوان یک نهاد متمرکز در فقاهت و علم دینی بر اساس احساس نیازی که حضرت آیت الله جوادی در زمینه بحث محیط زیست نموده اند فعالیت خود را آغاز نموده و دست خود را برای یاری نهادهای مسئول در این زمینه جلو آورده است و هر گونه همکاری با نهادهای دولتی و غیر دولتی در این زمینه را مشتاقانه می پذیرد. امید است که با همکاری بتوانیم حرکت ملی حفاظت از محیط زیست و مقابله با تهدیدهای زیست محیطی را ایجاد کنیم.
وسائل ـ ممنون از فرصتی که در اختیار پایگاه اطلاع رسانی وسائل قرار دادید./120/د