به گزارش سرویس مکتب دفاعی پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ امنیت از موضوعات بسیار مهمّی است که در قرآن و روایات، بسیار به آن اشاره شده‌است؛ همچنین، یکی از مفاهیم با اهمیت، پیچیده و جدید در دنیای امروز می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که در بسیاری از مباحث سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... مطرح شده و یکی از اساسی‌ترین اهداف و کارویژه‌های همه‌ی نظام‌های سیاسی در کلیة اعصار و دوران بشری بوده‌است.
در مورد اهمیت و جایگاه برجسته امنیت در اسلام، همین نکته کافی است که امنیت در روایت مشهوری از امیرمؤمنان علی(ع) در زمره یکی از دو نعمتی قرار گرفته است که انسان قدر آن را نمی‌شناسد، مگر اینکه به مصیبتی گرفتار شود: «النعمتان مجهولتان الصحة و الامان»؛ امنیت در این روایت شامل کلیه ابعاد این مفهوم می‌باشد.
مفهوم امنیت و مرزهای تعاریف آن بسیار پیچیده در مفاهیم تهدید و دفاع می باشد، چرا که امنیت محصول حذف تهدید است و حذف تهدید در قالب شیوه‌ها و چارچوب‌های عملی و اجرایی خاصی مورد بررسی قرار می گیرد که مکتب دفاعی را شکل می‌دهد.
همین دلیل بررسی همزمان سه مفهوم مذکور را برای ایجاد یک منظومه منسجم لازم می کند که این نوشتار به تبیین نوع رابطه این سه مفهوم و جایگاه مکتب دفاعی اسلام در این مسیر می‌پردازد.
دفاع ، تهدید و امنیت ؛ توسعه در مفهوم ، گسترش در مرزها
مکتب دفاعی یا به زبان ساده دفاع همزاد و همراه همیشگی واژه تهدید است، به عبارتی دفاع در واقع مسیر عبور از تهدید و از میان بردن خسارات آن است. بدین معنا یک مکتب دفاعی مجموعه‌ای از روش‌ها و شیوه‌های مقابله با گونه‌های تهدید را شامل می‌شود که غایت نهایی و مطلوب آن حصول امنیت است. این تعریف در درون خود سه مفهوم را نهفته دارد که باید مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد تا موضوع مورد بحث واضح گشته ابعاد و مرزهای آن دقیقا ترسیم گردد.
مفاهیم ضروری در تبیین یک منظومه دفاعی
امنیت: در مقیاس بین المللی و در جوامع دانشگاهی واژه و مفهوم امنیت یکی از موارد بسیار جالب توجه در نظر گرفته می‌شود. مفهومی که تمامی انسان‌ها از بدو خلقت بشر با آن در ارتباط بوده و حصول آن را دنبال نموده‌اند و در عین حال حجم وسیعی از گنگی و مجهولات را در خود جای داده‌است.
چیستی امنیت خود اولین پرسش مهم در این حوزه است. آیا امنیت یک امری عینی و مادی است و یا یک امر ذهنی و مبتنی بر ادراک فردی یا جمعی است؟ آیا امنیت محصول رفتارهای جمعی است یا وابسته به تصمیم‌های فردی است ؟ امنیت نبود تهدید است یا می توان در وجود تهدید نیز امنیت را تصور نمود؟
هدف از امنیت پرسشی اساسی و مهم در عرصه امنیت پژوهی است که می توان آن را اصلی ترین محل اختلاف نگرش اسلامی و غربی دانست. آیا امنیت ذاتاً مطلوب است و یا خیر؟ اگر امنیت ذاتاً مطلوبیت ندارد پس چه امری ضرورت امنیت را ایجاب می‌کند حفظ و تداوم بقای مادی یا رسیدن به سعادت اخروی؟
راه‌های حصول امنیت و چگونگی حفظ آن و بسیاری سوالات دیگر همواره امنیت را به یکی از پر بحث‌ترین حوزه‌های فکری تبدیل کرده است.
در یک مقیاس کلی و با اغماض امنیت همان نبود تهدید است و به همین دلیل تهدید نقش مهمی در دایره امنیت و مفهوم آن بازی می‌کند. در واقع دایره و مرزهای مفهوم تهدید است که به امنیت رنگ می‌بخشد و هر امری که رنگ و نام تهدید بتواند به خود بگیرد در واقع یک بخش از امنیت را تعیین کرده‌است. می توان گفت در واقع مرزهای امنیت همان مرزهای تهدید است.
تهدید: تهدید هر آن چیزی است که می‌تواند یک وضعیت مطلوب را مختل نماید. تهدید در نگاه سنتی صرفا معطوف به جنبه‌های سخت و نظامی می‌شد که از همین روی امنیت صرفا با عنوان امنیت نظامی مطالعه می شد. امنیت نظامی محدود به هر تهدیدی بود که از جانب یک دشمن در قالب رفتار نظامی و تهاجم سخت قابل تصور بود ، به همین دلیل امنیت پژوهی بسیار محدود و عموماً معطوف به حوزه ی مطالعات استراتژیک بود.
ظهور نسل جدیدی از تهدیدها که در عین غیر نظام بودن می توانند اثراتی به مراتب مخرب‌تر از یک جنگ را حتی در مقیاس جهانی داشته باشند باعث گسترش مرزهای تهدید و عبور از حوزه سنتی تهدید نظامی به ابعاد جدید تهدید بود. شیوع یک بیماری فراگیر یا گرم شدن زمین یا آلودگی آب‌های شیرین همه تهدید‌‌هایی است که ماهیت نظامی ندارد اما نسل بشریت را به مخاطره می‌اندازد. در کنار این گونه تهدیدهای زیست محیطی می‌توان از تهدیدهای اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی نیز نام برد که می توانند بنیان‌های یک کشور و تمامی مردم آن را به سمت نابودی سوق دهد.
بسط مرزهای مفهوم و مصادیق تهدید به تبع مفهوم امنیت را توسعه داده‌است و در نتیجه آن راهکارهای مقابله با هر تهدید یا به بیان دیگر دفاع در برابر تهدیدهای مختلف نیازمند بازبینی و توسعه شدند. این به معنای تغییر در مرزهای منظومه دفاعی یک کشور و ایجاد تغییر بنیادین در مکاتب دفاعی موجود به عنوان ابزار مقابله با تهدید در راستای تحصیل امنیت است.
مکتب دفاعی: با تغییرات ذکر شده در مفاهیم امنیت و تهدید مکتب دفاعی نیز ناچار از تحول و توسعه است. دفاع همانگونه که گفته شد به معنای روش مقابله با یک تهدید برای رسیدن به امنیت است و با تحول در انواع و مرزهای تهدید باید مکتب دفاعی دچار توسعه در مرزها و راهکارها شود. یکی از اموری که در این حیطه دچار تغییر شده است زمان نیاز به یک رفتار دفاعی است.
در نگرش سنتی تهدید صرفا محدود به یک تهدید موجود و فعال یا همان بالفعل می‌شد و به همین دلیل دفاع یک رفتار متقابل با تهدید تلقی می‌شد. لزوم مقابله با تهدید بالقوه زمانی در مکاتب دفاعی و نگرش‌های امنیتی اهمیت یافت که این واقعیت اثبات شد که پیشگیری از به فعلیت رسیدن یک تهدید کم هزینه‌تر و در عین حال ساده‌تر از مقابله با تهدید فعلیت یافته است.
پذیرش مقابله با تهدید بالقوه موجب شد دفاع پیشگیرانه به دایره مفاهیم دفاع و امنیت اضافه شود. دفاع پیشگیرانه در واقع شناخت تهدیدهای بالقوه و مسدود کردن مسیر فعلیت یافتن آن است. مکاتب دفاعی نوین ناچار هستند تا راه‌های مقابله با این گونه تهدید را نیز ارائه دهند
مکتب دفاعی اسلام
عنوان مکتب دفاعی اسلام نیز بر اساس آنچه توضیح داده شد راهکارها و مجموعه روش‌های دین مبین اسلام برای مقابله با تهدیدها می باشد. تبیین مکتب دفاعی اسلام یعنی تبیین تهدید و امنیت در ابعاد مختلف آن و ارائه ی راهکارهای اسلام برای تحصیل امنیت. تبین این مکتب از آن جا ضرورت دارد که می تواند ابزار کار یک نظام مبتنی بر دین را فراهم آورد.
دو بحث امنیت زیست محیطی و اجتماعی به عنوان ابعاد مهم امنیت باید مورد توجه قرار گیرد که بدین منظور ابتدا باید نوع نگاه اسلام به مقوله مذکور و حالت آرمانی اسلام در این دو حوزه تبیین شود و در ادامه تهدیدهای این دو حیطه که وضعیت مطلوب را تهدید می کنند تبیین گردد. به عنوان نهایت و غایت یک مکتب دفاعی ابزارها و روش‌های مقابله با تهدید از دید اسلام تبیین و تشریح شود.
با همین نگرش مطالب مرتبط با دو حوزه فوق به عنوان دو بخش مهم امنیت و مکتب دفاعی در این سرویس منعکس شده مسیر برای تبیین علمی این مکتب هموار می‌گردد./120/د