به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، از زمانی که خبر اختراع نخستین دستگاه رایانه به گوش مردم رسید هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که روزی با پیشرفت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این وسیله کار به جایی برسد که این ابزار ارتباطی بخش مهمی از زندگی انسان را به خود اختصاص داده و در قالب وبلاگ، وب سایت و شبکه‌های اجتماعی موجب ایجاد یک «زندگی دوم» برای مردم شود اما پیشرفت تکنولوژی منتظر این قبیل تفکرات مردم نماند و آن‌چنان پیشرفت کرد که امروزه بیش از ۸۰ درصد از مردم از این فضا به صورت مستقیم و غیر مستقیم استفاده می کنند.
به گونه‌ای که یک قطع شدن مقطعی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نه تنها در عرصه اقتصادی بلکه در عرصه فرهنگی نیز آسیبی جدی برای صاحبان این نوع از رسانه ها ایجاد کرده و حتی گاهی می‌تواند حیات یک کشور را در معرض تهدید قرار دهد.
از آن جایی که در طول سال‌های اخیر استفاده از این فضا و ابزار در کشور افزایش یافته و بیش از ۹۰ درصد از جوانان عضو این نوع از شبکه‌ها و سایت‌ها بوده و بخش اعظمی از اطلاعات خود را از این فضا دریافت می‌کنند مسائلی مانند دیدگاه فقهی اسلام به این نوع از وسایل و حلال بودن یا نبودن استفاده از این فضا مطرح شده است که تاکنون بسته به نوع سؤوالات کارشناسان فقهی و مراجع نظرات متفاوتی در این زمینه ارائه کردند.
بر همین اساس در راستای اطلاع از دیدگاه فقهی اسلام در خصوص اینترنت، فضای مجازی، سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی با حجت الاسلام حسین وحیدپور، کارشناس احکام رادیو معارف و سخنران حرم حضرت معصومه(س)به گفت و گو نشستیم.
منشاء احکام فقهی اسلام اشیاء و ابزار نیست بلکه چگونگی استفاده از ابزار است
وسائل ـ در ابتدا دیدگاه و نگرش فقهی اسلام را در خصوص اینترنت، وب سایت، وبلاگ و به طور کلی اینترنت توضیح دهید؟
ابزار ارتباط جمعی از جمله اینترنت و فضای مجازی دارای کاربرد و اثری دو سویه هستند یعنی هم استفاده حلال دارند و هم استفاده حرام.
این ابزار همانند یک چاقوی تیز هستند که انسان می‌تواند از آن‌ها برای بردن گوشت و یا قطعه قطعه کردن میوه و سبزی استفاده کند و در مقابل با همین چاقو می‌تواند جرم مرتکب شده و یک انسان را به قتل برساند و فضای مجازی و اینترنت هم به همین شکل است
.
اگر انسان از فضای مجازی و اینترنت در موارد حلال استفاده کرده و قصدش استفاده حلال باشد دین و احکام فقیه به صورت کلی بیان می‌کنند که این کار حلال بوده و جایز است و این‌گونه استفاده کردن بلامانع است.
در حالی که اگر انسان از همان ابتدا با قصد استفاده حرام از این فضا از آن بهره گیرد نه تنها دین با این کار مخالف کرده بلکه بنابر دستور صریح فقهی این کار حرام بوده و جایز نیست زیرا اسلام احکام فقهی را براساس قاعده مفسده و مصلحت وضع کرده و هر کاری که مفسده انگیز باشد اسلام آن را حرام اعلام می‌کند و علما هم در این زمینه رأی به حرام بودن استفاده با قصد مفسده از امور مختلف را می دهند.
همچنین نه تنها در مورد اینترنت بلکه در مورد رادیو و تلویزیون هم وضع به همین گونه است و نیت استفاده کننده منشاء اثر حکم فقهی است به گونه‌ای که اگر قصد استفاده کنند حلال باشد استفاده از این وسیله مورد نظر جایز و حلال بوده و اگر نیتش از همان ابتدا حرام باشد کارش دارای مفسده بوده و حرام است.
غلبه کاربرد حرام بر حلال از دیگر ریشه‌های صدور حکم فقهی در مورد ابزار مختلف است
اضافه بر این در مورد حلال بودن یا حرام بودن استفاده از بعضی از وسایل و ابزارهای ارتباط جمعی مانند اینترنت نکته و قاعده دیگری که در صدور حکم شرعی منشاء اثر است غلبه حرام بودن بر حلال بودن است یعنی اگر از یک وسیله در اکثر اوقات برای کارهای حرام استفاده می‌شود براساس حکم فقهی می‌تواند استفاده از آن وسیله حرام باشد همانطور که در مورد ماهواره به این شکل است.
در اینجا منظور این است که شاید خود ابزار ماهواره منشاء حرام یا حلال نداشته باشد ولی نحوه استفاده از آن است که در بیشتر موارد چون استفاده حرام داشته و برای حرام استفاده می شود سبب شده که به موجب حکم شرعی برخی از فقها استفاده از این وسیله را به طور مطلق حرام بدانند و در حال حاضر در قانون مجازات اسلامی هم بر همین اساس استفاده از ماهواره و خرید و فروش آن حرام است.
اما در مورد اینترنت، وبلاگ و وب سایت از آن جایی که استفاده از این وسایل هنوز اشتهار به حرام ندارند فقها نحوه استفاده از وسیله را منشاء صدور حکم شرعی می دانند.
وسائل ـ در مورد سایت‌ها با محتوای غیر اخلاقی یا غیر دینی، آیا فیلتر نمودشان از جانب دولت از حیث شرعی و فقهی مانعی دارد؟
خیر؛ این کار از نظر فقهی مانعی دارد زیرا هر چیزی که از نظر اخلاقی و دینی مفسده ایجاد کند برای رشد و تعالی انسان مفسده انگیز و مضر باشد حاکم شرعی و دولت به عنوان نماینده شرع اجازه مقابله با آن را داشته و این اجازه برای مقابله نه تنها به وسیله آیات و روایات مورد تأیید قرار گرفته بلکه عقل انسان هم حکم می‌کند که انسان با چیزهای مضر و مفسده انگیز به مقابله بر خیزد بنابراین این کار نه تنها از نظر عقلی بلکه از نظر شرعی هم بدون اشکال است.
وسائل ـ آیا فیلتر موارد فوق خلاف آزادی‌های انسانی و نقطه مقابل آیه « انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا» نیست؟
خیر؛ زیرا در این آیه به صراحت بیان شده که خداوند انسان را دارای قدرت اختیار و آزاد آفریده است اما همین آیه به صراحت بیان می‌کند که راه هدایت به انسان نشان داده شده و این انسان است که راه هدایت یا راه دیگری را انتخاب می‌کند و این به این معنا نیست که منع کردن انسان از یک راه نادرست توسط خداوند مخالف آزادی او است بلکه نشان دهنده این است که خداوند از راه نادرست با قید اختیار انسان را منع کرده است و بر همین اساس نمی‌توان گفت که هر ممنوعیتی به معنای نادیده گرفتن آزادی انسان است.
برای نمونه می‌توان به این مثال اشاره کرد که چون یک غذا به سلامتی انسان ضرر می‌رساند دکتر انسان را از خوردن آن غذا منع می‌کند ولی این منع کردن و ممنوعیت به معنای نادیده گرفتن آزادی انسان و زیر پا گذاشتن آن نیست.
وسائل ـ آیا اصولاً فیلتر از شؤونات حکومت اسلامی است؟
اگر یک جامعه را تهدید و خطری بزرگ دنبال کند این وظیفه دولت و حاکم شرعی است که از مردم در برابر این خطر و تهدید حفاظت کند بنابراین حکومت اسلامی بر اساس همین اصل که یک اصل عقلایی بوده و در تمامی حکومت های جهان منشاء عمل‌کرد و رفتار دولت ها است اجازه فیلتر کردن را برای مقابله با خطر و تهدید فرهنگی که به مراتب از سایر خطرها حتی از خطر نظامی هم به مراتب مرگبار تر است را دارد.
و همچنین از آن جایی که در اسلام حکومت رسالت اجرای دستورات شرع را داشته و اقامه کننده حدود شرعی است بر همین اساس و به حکم شرع برای دفع آفات و ضرر از جامعه اسلامی می‌تواند اقدام کند./968/300/ص