به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بحث ضرورت فیلتر کردن رسانه های ضد دینی پرداخت و گفت: امروزه شاهدیم که تمامی شبهات توسط همین رسانه ها به سرعت منتشر می شود و تست کرده اند تا ببینند در عرض چند ساعت دومرتبه به خودشان همین مطالب بر می گردد و انتقال مطالب به سرعت در چندین ساعت انجام می پذیرد.
ایشان ضمن بیان اشکالات مرحوم خویی بدرباره استناد به روایت مورد بحث ضمن اشاره به این نکته که در این باب کتب ضاله مد نظر مرحوم خویی بوده است نه سایت های ضلال؛ افزودند: با جایگاه علمی و تتبعی که مرحوم آیت الله خویی دارند من یقین دارم که ایشان اگر امروز بودند در مورد رسانه این اشکالات را مطرح نمی کردند و مسلم است که کتاب ضلال یک صدم شبکه ضلال نیز سبب گمراهی نمی شود .
استاد در پایان افزودند: در مورد قمه زنی نظر ما مشخص است که ذاتاً اشکال دارد ولی طبق نظر بعضی از آقایان حرمت ثانویه دارد ولی با این وجود و طبق هر دو نظر پخش آن از رسانه اشکال دارد زیرا موجب وهن حق برای سایر ادیان و فرق غیر از شیعه می شود.
اهم مباحث استاد رفعتی به شرح ذیل می باشد:
نگاهی به مباحث جلسه گذشته
بحث در ضلال و فساد رسانه های گمراه کننده بود.
چند دلیل اقامه کردیم که بر حکومت اسلامی واجب است که رسانه های ترویج دهنده فساد و گمراهی را فیلتر کند.
بعد از بررسی آیات و روایات، به روایت معروف تحف العقول رسیدیم:
فَکُلُّ أَمْرٍ یَکُونُ فِیهِ الْفَسَادُ مِمَّا هُوَ مَنْهِیٌّ عَنْهُ مِنْ جِهَةِ أَکْلِهِ وَ شُرْبِهِ أَوْ کَسْبِهِ أَوْ نِکَاحِهِ أَوْ مِلْکِهِ أَوْ إِمْسَاکِهِ أَوْ هِبَتِهِ أَوْ عَارِیَّتِهِ أَوْ شَیْءٍ یَکُونُ فِیهِ وَجْهٌ مِنْ وُجُوهِ الْفَسَادِ نَظِیرُ الْبَیْعِ بِالرِّبَا لِمَا فِی ذَلِکَ مِنَ الْفَسَادِ أَوِ الْبَیْعِ لِلْمَیْتَةِ أَوِ الدَّمِ أَوْ لَحْمِ الْخِنْزِیرِ أَوْ لُحُومِ السِّبَاعِ مِنْ صُنُوفِ سِبَاعِ الْوَحْشِ أَوِ الطَّیْرِ أَوْ جُلُودِهَا أَوِ الْخَمْرِ أَوْ شَیْءٍ مِنْ وُجُوهِ النَّجِسِ فَهَذَا کُلُّهُ حَرَامٌ وَ مُحَرَّمٌ لِأَنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ مَنْهِیٌّ عَنْ أَکْلِهِ وَ شُرْبِهِ وَ لُبْسِهِ وَ مِلْکِهِ وَ إِمْسَاکِهِ وَ التَّقَلُّبِ فِیهِ بِوَجْهٍ مِنَ الْوُجُوهِ لِمَا فِیهِ مِنَ الْفَسَادِ فَجَمِیعُ تَقَلُّبِهِ فِی ذَلِکَ حَرَامٌ وَ کَذَلِکَ کُلُّ بَیْعٍ مَلْهُوٍّ بِهِ وَ کُلُّ مَنْهِیٍّ عَنْهُ مِمَّا یُتَقَرَّبُ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ أَوْ یَقْوَى بِهِ الْکُفْرُ وَ الشِّرْکُ مِنْ جَمِیعِ وُجُوهِ الْمَعَاصِی أَوْ بَابٌ مِنَ الْأَبْوَابِ یَقْوَى بِهِ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الضَّلَالَةِ أَوْ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبَاطِلِ أَوْ بَابٌ یُوهَنُ بِهِ الْحَقُ فَهُوَ حَرَامٌ مُحَرَّمٌ حَرَامٌ بَیْعُهُ وَ شِرَاؤُهُ وَ إِمْسَاکُهُ وَ مِلْکُهُ وَ هِبَتُهُ وَ عَارِیَّتُهُ وَ جَمِیعُ التَّقَلُّبِ فِیهِ إِلَّا فِی حَالٍ تَدْعُو الضَّرُورَةُ فِیهِ إِلَى ذَلِکَ. ص 333
سه فراز از این روایت در جلسه گذشته بیان شد و نحوه استدلال بدان اشاره شد.
اشکالاتی که مرحوم آیت الله خویی به استدلال به این روایت مطرح کرده اند متعرض می شویم.
در جلسه قبل اشکال سندی را بیان کردیم و به دو جهت سند روایت را تقویت کردیم.
اشکال به دلالت این روایت
فقره اولایی که برای از بین بردن کتب ضاله بدان تمسک شده است این است:
إِنَّمَا حَرَّمَ اللَّهُ الصِّنَاعَةَ الَّتِی حَرَامٌ هِیَ کُلُّهَا الَّتِی یَجِیءُ مِنْهَا الْفَسَادُ مَحْضاً ص 335
خداوند آن حرفه ای که درآمد و استفاده اش فساد محض است را حرام کرده است.
نحوه استدلال بدین فراز برای وجوب و فیلتر کردن شبکه ها و رسانه های فساد مورد بحث قرار گرفت که از باب انحصار حرمت بود.
اشکال آیت الله خویی: «إنّ الحُرمة الصناعة لا تلزم حرمة ابقاء المصنوع»
با این فراز شما می توانید اثبات کنید که تهیه چنین رسانه ای حرام است اما نگهداری کتاب ضلال یا رسانه ضلال از این فقره استفاده نمی شود، بلکه استفاده می شود که تولید رسانه حرام است و الان فرض چیز دیگری است.
پاسخ: اگر مرحوم آیت الله خویی قبول دارند که این فقره حرمت تولید این رسانه را بیان می کند برای نگهداری نیز همین حرمت می باشد. توضیح این که به خاطر غایتی که ذیلش آمده «التی یجیء منه الفساد محضاً» حرام است و همان غایت که در تاسیس رسانه باعث حکم به تحریم می شود همان غایت در حفظ و نگهداری این رسانه هست.
به نظر ما این چنین است که اگر مرحوم آیت الله خویی می خواستند از این روایت در مورد رسانه بحث کنند همین نظر را می دادند اما ایشان درباره کتب ضاله این چنین بحث فرموده اند و صرف نگهداری کتاب ضاله در خانه فساد آور نیست و بیشتر خود تدوین کتاب ضلال موجب فساد است.
پس اگر از این روایت در مانحن فیه که بحث رسانه است بخواهیم استفاده کنیم با کتب ضلال تفاوت دارد زیرا باعث گسترش فساد و ضلال در جامعه است پس این فقره ادامه کار این رسانه را نیز حرام می کند.
فقره دوم که از روایت تحف العقول بدان استدلال می کنیم این است:
«وَ مَا یَکُونُ مِنْهُ وَ فِیهِ الْفَسَاد مَحْضاً وَ لَا یَکُونُ فِیهِ وَ لَا مِنْهُ شَیْءٌ مِنْ وُجُوهِ الصَّلَاحِ فَحَرَامٌ تَعْلِیمُهُ وَ تَعَلُّمُهُ وَ الْعَمَلُ بِهِ وَ أَخْذُ الْأَجْرِ عَلَیْهِ وَ جَمِیعُ التَّقَلُّبِ فِیهِ مِنْ جَمِیعِ وُجُوهِ الْحَرَکَاتِ کُلِّهَا»
هر چیزی که از او یا در او فساد محض باشد حرام است. همه گونه تقلب (تصرف) از آن حرام است.
ایشان اشکال می کند تقلب هر چه موجب فساد است حرام است اما ما از این کتاب نمی خواهیم استفاده کنیم و فقط می خواهیم آن را حفظ کنیم و در قفسه نگهداری کنیم و حفظ که مانعی ندارد و تقلب محسوب نمی شود.
سخن ما به آیت الله خویی (ره) این است که ما به صدر روایت استناد می کنیم و کاری به تقلب و نحوه تصرف نداریم. روایت می فرماید هر چه در درونش فساد است کار حرامی است و باقی ماندن این سایت یا رسانه موجب تراوش فساد است و حاکمیت باید جلوی حرام اجتماعی را بگیرد. با جایگاه علمی و تتبعی که مرحوم آیت الله خویی دارند من یقین دارم که ایشان اگر امروز بودند این اشکالات را در مورد رسانه نمی کردند و مسلم است که کتاب ضلال یک صدم شبکه ضلال نیز سبب گمراهی نمی شود و امروز شاهدیم که تمامی شبهات توسط همین رسانه ها به سرعت منتشر می شود و تست کرده اند تا ببینند در عرض چند ساعت دومرتبه به خودشان همین مطالب بر می گردد و انتقال مطالب به سرعت در چندین ساعت انجام می پذیرد.
اگر با دید کاربردی و توجه به عصر حاضر و نفوذ رسانه ها توجه کنیم متوجه خواهیم شد که اصلاً با کتاب قابل قیاس نیست هرچند که ما در مورد همان کتاب نیز بحث داریم ولی نباید اجازه داد که هر گمراهی و فسادی را این گونه رسانه ها ترویج دهند.
فقره سوم روایت مبنی بر تحریم رسانه های فساد
کُلُّ مَنْهِیٍّ عَنْهُ مِمَّا یُتَقَرَّبُ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ أَوْ یَقْوَى بِهِ الْکُفْرُ وَ الشِّرْکُ مِنْ جَمِیعِ وُجُوهِ الْمَعَاصِی أَوْ بَابٌ مِنَ الْأَبْوَابِ یَقْوَى بِهِ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الضَّلَالَةِ أَوْ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبَاطِلِ أَوْ بَابٌ یُوهَنُ بِهِ الْحَقُ فَهُوَ حَرَامٌ مُحَرَّمٌ حَرَامٌ بَیْعُهُ وَ شِرَاؤُهُ و...
هر چه که حق را موهون کند حرام و محرم است.
ایشان به این فقره نیز اشکال وارد می کنند و مورد آن کتاب است.
توضیح: ایشان می فرمایند که کبری در اینجا مسلم است. هر چه که موجب تقویت کفر و شرک شود و یا موجب وهن حق شود حرام است و این را قبول دارم ولی اشکال من در صغرای مساله است که جای مناقشه دارد زیرا نگهداری یک کتاب موجب وهن حق و تقویت کفر نمی شود.
جواب: این اشکال شاید در مورد کتاب ضاله درست باشد اما در مورد رسانه های فساد درست نیست، زیرا اگر با این موارد مقابله نکنیم سبب تقویت شرک و کفر و وهن حق خواهد شد.
پس ما در صغرای مساله هیچ شک و شبهه ای نداریم و قطعاً این فساد رسانه ای، تقویت شرک و کفر را در پی خواهد داشت و باید حکومت اسلامی این رسانه ها را فیلتر کند و جلوی فعالیتشان را بگیرد و قطعاً این رسانه ها از مصادیق همین روایت تحف العقول است.
در همین مورد دستور حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر مقابله با کسانی که گفتند اوشین امروز الگوست قابل تأمل است.
بنابراین چهارمین دلیلی که داشتیم حدیث تحف العقول بود.
در مورد قمه زنی نظر ما مشخص است که ذاتاً اشکال دارد و حرام است ولی طبق نظر بعضی از آقایان حرمت ثانویه دارد ولی با این وجود و طبق هر دو نظر پخش آن از رسانه اشکال دارد زیرا موجب وهن حق برای سایر ادیان و فرق غیر از شیعه می شود.
آن فرق و ادیان با دیدن این تصاویر نسبت به شیعیان بدبین خواهند شد و از مکتب تشیع فاصله خواهند گرفت و افرادی که سفر خارج از کشور رفته باشند متوجه این وهن خواهند شد./926/907/ص
تقریر: محسن جوادی صدر
v