به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وسایل مساله هنر و نوع نگاه جامعه به این عرصه بسیار تاثیر گذار از مباحث بسیار مهمی است که می بایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد تاثیرگذاری شگرف این مقوله در حوزه فرهنگ عمومی جامعه اسلامی مارا بر آن داشت تا ضمن حضور در مدرسه اسلامی هنر پای صحبت های حجت الاسلام نواب مسؤول این مرکز آموزش عالی بنشینیم و از کاستی های موجود در این عرصه و نیز نقش حوزه های علمیه در جهت دهی به آن بپردازیم.
وسایل ـ ضمن عرض سلام و خسته نباشید لطفا مختصری درباره مدرسه اسلامی هنرو فعالیت های آن توضیح دهید.
این مرکز از سال ۱۳۸۳ شروع به کار نموده و از آنجایی که به فرمایش مقام معظم رهبری، کلاس نظری هنر، بیشتر اهمیت دارد، وظیفه این مرکز «بررسی مسائل نظری هنر» خصوصأ نسبت دین و هنر است.
در این مرکز در بخش آموزش هنر، طلاب با هنر آشنا می شوند. بخش آموزش عالی این مرکز نیز، وظیفه دارد پژوهشگر این موضوعات را تربیت کند.
۹۰ الی ۹۵ درصد دانشجویان مرکز از طلاب هستند به خصوص در بخش آموزش هنر.
این مرکز در مقطع کارشناسی ارشد در رشته های «حکمت اسلامی، فلسفه هنر، مطالعات معماری و مطالعات سینما» و در مقطع دکتری در یک رشته «حکمت هنر دینی» فعالیت می کند
وسایل ـ آقایان طلبه، در خصوص ورود به عرصه هنر محافظه کاری می کنند.
اگر محافظه کاری نبود، این کار رشد نمی کرد.
وسایل ـ موافق هستید که فضای حاکم در کشور ما در حوزه هنر باعث شده طلبه ها کمی بترسند و به سمت گرایش پیدا نکنند؟
بله. همین فضای پاستوریزه حاصلش این می شود که کوچکترین مسئله ای می تواند فرد را در فضای جدی، دچار مشکل کند.
وسایل ـ بسیاری معتقدند که اصولا مقوله ای تحت عنوان هنر دینی عنوانی کاملا انتزاعی و تنها ساخته و پرداخته اذهان است این عده اساسا قایل به هنر دینی نبوده و هنر از مساله ای فرادینی و خارج از بستر دین معرفی می کنند نظر حضرتعالی در این مورد چیست؟
هنری که در بستر فرهنگ و تمدن اسلامی رشد کرده، قطعا هنر اسلامی است و شکی در این نیست و قطعا هنر دینی داریم. حضرت آقا فرمودند: که اسلام نه تنها هنر را تایید کرده بلکه آن را تشویق نیز کرده است. و قابل انکار نیست که نزول قرآن با هنر گره خورده. اگر قرآن این گونه با هنر گره نمی خورد، طبیعتأ جاودانه بودنش نیز قابل بحث بود. زبان ماندگاری که این گونه حفظ و حمایت شده توسط پروردگار.
ما هر چه آیه و روایت درباب هنر بود را جمع آوری کردیم و یک فرهنگ نامه درست کردیم شبیه الحیات که اگر کسی آن را تورقی کند، می بیند که اسلام چه قدر پررنگ به این نکته توجه کرده است. یا به عنوان مصداق دیگر باید عرض کنم که هنر خطاطی و خوش نویسی، حول اسلام شکل گرفته است. در مورد سینما می‌توانیم بپرسیم که سینما نیز هنر دینی هست یا نیست؟ ولی همه ی خوش نویسی، با عبارات قرآن شکل گرفته است.
خط خوش نویسی ما از زمان قاجار، تا قبل از پهلوی، در مدارس علمیه شکل گرفته است. خطاطان معروف را که بررسی می کنیم می بینیم همگی معمم بودند. بعد از پهلوی، خوش نویسان را خلع لباس می کنند و کلاسهای آنان به انجمن خوش نویسان و نسل دیگری منتقل می شود. تاریخ خوش نویسی آقای قلیچ خوانی را ببینیم، کاملأ مشخص است و اینها ادعایی نیست .
یا درباره هنر معماری می بینیم که معماری ما با معماری مسجد گره خورده، چراکه ما معماری سلطنتی به معنایی که در غرب بوده است را نداشتیم. البته در خود غرب هم اگر از کلیسا معماری را بگیریم چه چیزی برایش می ماند؟ جاذبه و ماندگاری مسیحیت برای یک میلیارد و دویست میلیون مخاطبش، معماری و موسیقی آن بوده است، که اگر این دو مورد را از مسیحیت می گرفتند، چیزی برایشان نمی ماند.
معماری و موسیقی مسیحیت کاملأ دینی بوده است. موسیقی آن نیز حول کتاب مقدس شکل گرفته است. تقریبأ دیگر کسی بین فلاسفه هنر،(به جز افرادی که عمیق به معنی فلسفی نباشند) انکار نمی کنند که هنر دینی داریم.
وسایل ـ آیا قائل به این هستید که اکنون هنر دینی به نسبت گذشته کمرنگ شده و علت آن را در چه چیزی می دانید؟
بله، کمرنگ شده، علت آن هم یک مسئله تاریخی است. ما تا ابتدای پهلوی هنر سنتی داشتیم ولی پهلوی تلاش زیادی کرد که هنر به معنای غربی وارد شود. و زمان فرح، این فشار، دوبرابر شد. با وجود اینکه ما خود، تئاتر داشتیم ولی آنها شروع به دعوت از تئاترهای غربی کردند. استاد و معلم برای کلاسهای هنر را از غرب می آوردند. پس مسیر جدا شد و شد مسیر متدینین و غیر متدینین و هاله تقدسی که پیش از این بود و اگر کسی می‌خواست که خطی بنویسد قبلش وضو می گرفت و‌بعد می نوشت، از بین رفت.
وسایل ـ اکنون حوزه باید چه کاری کند؟ وظیفه حوزه در این عرصه چیست؟
آیت الله جوادی آملی می فرمودند که اگر قرار بود سلسله پیامبران به خاتمیت ختم نمی شد و پیامبری همچنان ادامه داشت، قطعا پیامبران معاصر ما از این ها (سینما) برای انتقال پیامشان استفاده می کردند .می بینیم سینما، که یک سیلاب و سونامی قدرتمندی است. تندترین انتقادات را روی پرده نقره ای انجام می دهند صدها نفر هزینه می دهند و اینها را می بینند و گوش می دهند و طبق آن نیز زندگی می کنند.
وسایل ـ یعنی دقیقأ آنچه که هنر در بستر جامعه می آورد، به فرهنگ عامه تبدیل شده و می شود؟
بله، اینکه می گوییم نفوذ فرهنگی، صد ساله است. گاهی اوقات که می گوییم چرا جامعه اسلامی در بحث حجاب موفق نبوده است؟چون ۳۰ سال هست و نمی شود با سی سال توقع داشت که حجاب درست شود. یک سیاست درست، صد سال باید حرکت کند تا این بحث، درست شود.
غرب اگر نکاتی را در خودش سامان داده و ماندگار شده، صد سال روی آن کار کرده است.
وسایل ـ به نظر شما حوزه در این کار کم کاری نکرده است؟
حوزه هیچ کاری انجام نداده است.
وسایل ـ شما که در این بستر فعالیت می کنید به نظرتان حوزه چه کاری باید انجام دهد؟
باید یک نسل متفاوتی تربیت شوند که طلبه باسواد باشند. متأسفانه طلبه هایی که سمت کارهای فرهنگی می روند، آدمهای باسوادی نیستند. مشکل این است که فضای حوزه فضای تلاش برای فقه و اصول است. تا زمانی که فضا این گونه باشد نمی توان از انسانهای سطح پایین و میانی، توقع داشت که جریان ساز شوند. صد نفر طلبه ی خوش فکر و باهوش ملا باید بیایند، هنر را آهسته آهسته لمس کنند، احساس کنند و بخوانند و با آن آشنا شوند و همچنین مبانی نظری را بدانند. هنر یک مقوله ای است که پشتوانه فلسفی عمیقی دارد. رشته فلسفه هنر، رشته عمیقی است که دشوار و مشکل است. قواعد سخت و پیچیده ای دارد، این گونه نیست که فردا تصمیم بگیریم که کارگردان شویم و بعد هم بتوانیم کارگردان خیلی خوبی شویم!
نباید این کار را کوچک دید چون مقوله پیچیده ای است ولی باید واردش شویم.
حوزه نشان داده است که در هر مقوله ای که وارد شده، آن وادی را فتح کرده است.
در کشور ما مردم متدین هستند و برخلاف همکارانم معتقدم که فضای هنری ما فضای پاکی هست و فضای کثیفی نیست، حتی سینما. سینما برآیند جامعه است.
سینما عرصه فرهنگ نیست، بازیگری یک تکنیک است و با فوتبال فرقی نمی کند. نویسنده و تهیه کننده، متفاوت هستند.
وسایل ـ بهرحال اهالی سینما مورد توجه خاص قرار دارند و به سادگی نمی توان آنها را با دیگران یکی دانست طبیعی است که توقعات از آنان بیشتر خواهد بود
مشکل فرهنگی ما هست که نیامدیم درست روی الگو کار کنیم و برایش فکری نکردیم. بازیگر وقتی به تلویزیون می‌آید، محبوب می شود، نمی گویم که باید محو شود و اجازه نداد ولی خیلی مواقع، وقتی محدود می کنیم، محبوب تر می شود. این قواعد را درست بررسی نکردیم و حاصلش همین شد. به نظرم سینمای ما فاسدتر از جامعه ی ما نیست. سینما بهتر از جامعه ما است. به خاطر میزان کارم و صحبتم با اینها می گویم.
وسایل ـ اکنون جای درس در کدام حوزه های هنر، خالی است؟
اکنون فقه هنر نداریم.
وسایل ـ در کدام حوزه از ابواب هنر ضروری تر است که کار شود؟
غنا و موسیقی
وسایل ـ سینما چه طور؟
خیر بحث غنا و موسیقی این روزها مسئله است. برای سینما، خیلی جای اما و اگر گفتن ندارد، سینما در فقه حل شده است، آقایان نمی دانند که کجای فقه رو بگردند! و گرنه مسایل مورد ابتلا در سینما را می توان به راحتی از فقه استخراج کرد
وسایل ـ اما این مساله ی سینما و مباحث فقهی آن در بستر جامعه و به صورت تخصصی تر در بین طلبه ها، حل شده نیست. بین متدینین هم حل شده نیست.
خیراین گونه نیست به عنوان مثال آنچه که از پوشش زنان در سینما باید دانست را می توان در احکام حجاب یافت اما مساله مهم، نسبت هنر و حکومت است. کاملا طبیعی است که اگر چیزی را در سینما نشان بدهیم یعنی که آن را ترویج نموده ایم. حکومت جمهوری اسلامی ایران، چه درست و چه غلط، حجاب جزو سیاستهایش است. می تواند بگوید که اجازه نمی دهیم سینمای ما دست خانم های بی حجاب باشد. این کار که از لحاظ فقهی مشکلی ندارد. کاری به اصل بحث حجاب نداریم اما ما به عنوان کسانی که وظیفه داریم، ابعاد آن را تشریح و تبیین کنیم و طبق آنها قانون گذاری کنیم، نظر خبرگان، نظر مجلس قانون اساسی اول، طبق این نظرات اجازه نمی دهیم که سینمای ما دست خانمهای لاقید بیفتد. پس مسئله سینمای ما، مسئله فقهی نیست. مشکل حکومتی است، ولی برای موسیقی، مسئله ی ما مسئله ی فقهی است.
وسایل ـ به نظر می رسد در مورد سینما نیز هنوز نکات فقهی مغفول کم نداریم
بله ولی کدامیک اولویت دارد؟ سینما یا موسیقی؟ البته که غنا و موسیقی
وسایل ـ از نظر تاثیر گذاری چگونه است؟ فکر نمی کنید اهمیت سینما به واسطه تاثیرگذاری بیشترش میبایست بیش از موسیقی باشد؟
در بستر جامعه، چند درصد مردم موسیقی گوش می دهند؟ هفتاد درصد مردم، موسیقی برنامه ریزی شده (تعیین وقت معین برای موسیقی) گوش می دهند. 10 درصد از دانشجویان، تقلید می کنند. از این 10 درصد، 90 درصد در احکام موسیقی تقلید نمی کنند. یعنی یک درصد جمعیت دانشجویان کشور در موسیقی تقلید می کنند. اهمیت پرداختن به موسیقی از همین جا معلوم می شود./924/
تنظیم متن:ز ـ سراجی