vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، در سی و سومین جلسه سال تحصیلی 94-95 در درس خارج فقه سیاسی اسلام، که روز یکشنبه بیست و هفتم دیماه 1394 درمدرسه دارالشفاء برگزار شد، ابتدا بحث از آیه تطهیر و بیان مصادیق اهل بیت را ادامه داد و با استناد به برخی روایات اهل سنّت ، همسران پیامبر صلی الله علیه و آله را خارج از شمول آیه شریفه و غیر از مصادیق «اهل بیت» دانست .

وی سپس در ادامه بحث از احادیث صادره از منابع اهل سنت دالّ بر عصمت و خلافت اهل بیت دو حدیث دیگر را مطرح  کرد که خلاصه دلالت آنها بر مطلوب به ایجاز ، چنین است :

1. در نخستین حدیث :  « قال سمعت رسول الله – صلی الله علیه و آله – یقول أنا و علی و الحسن و الحسین و تسعة من ولد الحسین مطهّرون معصومون»  ، عبارت «مطهّرون معصومون» نصّ در عصمت اهل بیت است؛

2. در حدیث دوم :  «قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – انّ خلفائی و اوصیائی و حجج الله علی الخلق بعدی الاثنی عشر اوّلهم أخی و آخرهم ولدی ...» ، عبارت « خلفائی و اوصیائی و حجج الله علی الخلق بعدی» نصّ در خلافت اهل بیت است.

تقریر سی و سومین جلسه درس خارج نظام سیاسی اسلام آیت الله اراکی تقدیم می شود.

بسم الله الرحمن الرحیم

یادآوری

   در بحث نصب حاکم با عناوین عام، گفتیم روایات گذشته، صراحت در خلافت اهل بیت علیهم السلام داشت و اینکه اهل بیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمانروایی مسلمین را بعد از آن حضرت بر عهده دارند .

 در ادامه بحث به آیه تطهیر پرداختیم.  آیه تطهیر، عصمت اهل بیت علیهم السلام را اثبات می کند.

 از منابع عامه روایت هایی در این زمینه بیان کردیم . روایت عایشه و روایت ام سلمه بیان شد.

ازواج نبی ؛ غیر از اهل بیت

  در روایت ام سلمه بیان شد که وقتی وی از رسول خدا صلی الله علیه و آله درخواست کرد که او هم با اهل بیت باشد ، پیامبر فرمود : «إنّک إلی خیر» . این جواب صراحت دارد در اینکه اهل بیت شامل ازواج پیامبر نمی شود .

  احمد بن حنبل لفظ دیگری را از این روایت از ام سلمه نقل می کند که ممکن است این توهم را ایجاد کند که ام سلمه از اهل بیت است  درحالیکه با تأمل در این روایت معلوم می شود که نه تنها این روایت بر این امر دلالتی ندارد بلکه دلالت برعدم آن دارد.

ادامه روایات در شأن نزول آیه تطهیر:

آیه تطهیر؛ روایت سوم

احمد بن حنبل به سند خود از شهر بن هوشب :

«سمعت ام سلمه زوج النبی – صلی الله علیه و آله – حین جاء عن حسین بن علی – علیه السلام – لعنت اهل العراق و قالت قتلوه قتلهم الله غروه و ذلوه لعنهم الله فإنی رأیت رسول الله جائته فاطمة غدیة ببرمة قد صنعت له فیها عصیدة تحمله فی طبق لها حتی وضعتها بین یدیه فقال لها این ابن عمک قالت هو فی البیت قال فاذهبی فادعیه و ائتنی بابنیه قالت فجائت تقود بابنیها کل واحد منها بید و علیٌ یمشی فی اثرهما حتی دخلوا علی رسول الله صلی الله علیه و آله فاجلسهما فی حِجره و جلس علیٌ علی یمینه و جلست فاطمة علی یساره قالت ام سلمه فاجتبث من تحتی کساءاً خیبریا کان بساطا لنا علی المنامه فی المدینه فلفّه النبی علیهم جمیعا فأخذ بشماله طرفی الکساء و علوی بیده الیمنی إلی ربه عزّ و جلّ اللهم اهل بیتی أذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا قلت یا رسول الله الستُ من اهلک قال بلی فادخلی فی الکساء فدخلت فی الکساء بعد ما قضی دعائه لابن عمّه علی و ابنیه وابنته فاطمه رضی الله عنهم»

مسند احمد بن حنبل، حدیث شماره 26606

  وقتی خبر شهادت حضرت سید الشهدا (ع) به ام سلمه رسید این جملات را درباره اهل عراق نقل کرد و آنها را نفرین کرد. بعد می فرماید صبحگاهان - فاطمه سلام الله علیها – ظرف غذای کوچکی (مثلا قابلمه) آورد که در آن فرنی پخته بود و آن را روی یک سینی گذاشته و در برابر حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله قرار داد. حضرت رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - به حضرت زهرا – سلام الله علیها – فرمود: عموزاده ات کجاست. فرمود او درخانه است. پیامبرخدا (ص) فرمود: برو علی و دو پسرش را با خود بیاور. حضرت صدیقه کبری (س) آمد و هریک از حسن و حسین علیهما السلام را به دست گرفته بود. آمدند و بر پیامبر خدا – صلی الله علیه و آله – وارد شدند . حسن و حسین علیهما السلام را رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر دامان خود نشاندند و حضرت امام علی – علیه السلام –  در سمت راست و حضرت زهرا – سلام الله علیها – در طرف چپ ایشان نشستند. نبی مکرم اسلام یک کساء خیبری را از زیر پایم کشید که این کسا را روی محل خوابمان پهن می کردیم. کساء خیبری را دور اینها پیچاند و با دست چپ دو طرف عبا را گرفتند و با دست راست سمت آسمان دعا کردند و فرمودند : «اللهم اهل بیتی أذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا» . گفتم: یا رسول الله آیا من از اهل شما نیستم؟ فرمود: بله بیا و تو هم به کساء داخل شو.

عدم شمول اصحاب کساء نسبت به ازواج پیامبر

  از این روایت ممکن است کسی چنین استفاده یا توهم کند که چون حضرت فرمود : «فادخلی فی الکساء» پس ام سلمه هم یکی از اصحاب کساء به شمار می آید؛ در حالیک ه اگر در روایت دقت شود ام سلمه می فرماید : «بعد ما قضی دعائه لابن عمّه علی و ابنیه وابنته فاطمه» ؛ بعد از اینکه دعا تمام شد مرا را وارد کساء کردند. پس دعا شامل ام سلمه نشده است.

روایت دیگر؛ تأکید بر خارج بودن ازواج از اصحاب کساء

  آنچه تأکید می کند که ام سلمه از اهل بیت نیست، روایت دیگری است که احمد بن حنبل از ام سلمه در روایت شماره 26596 آن را نقل می کند:

«قال بینما رسول الله فی بیتی یوما اذ قال الخادم انّ علیا و فاطمة بصدة قالت فقالنی بومی فتنهّی عن اهل بیتی قالت فقمت فتنهّیت فی البیت قریبا فدخل علی و فاطمة و معهما الحسن و الحسین و هما صبیان صغیران  فأخذ الصبیین فوضعهما فی حجره فقبلّهما  و اعتنق علیّاً باحدی یدیه و فاطمة بید الاخری فقبّل فاطمة و قبّل علیّاً فاغدق علیهم خمیسة سوداء فقال اللّهم إلیک لا إلی النار أنا و اهل بیتی قالت و قلتُ و أنا یا رسول الله فقال و انت ».

  ام سلمه، همسر پیامبر (ص) می گوید روزی رسول اکرم – صلی الله علیه و آله – در خانه من بودند. خدمتکاری که برای ما کار می کرد خبر داد که علی و فاطمه -علیهما السلام – در آستانه در هستند. رسول اکرم (ص) فرمودند: برخیز و (به احترام آنها) به کناری برو تا من با اهل بیت خود خلوت کنم. من ایستاده و به کناری رفتم. این چهار تن وارد شدند.حضرت، دو کودک – یعنی امام حسن و امام حسین علیهما السلام – را در دامان خود نشاندند و هر دو را بوسیدند. یک دست به گردن مولای متقیان امام علی (ع) و دست دیگر را به گردن فاطمه انداختند. هم فاطمه را بوسیدند و هم علی را. رسول خدا (ص) پارچه مشکی که با خود داشتند روی آنها پهن کردند و فرمودند: پروردگارا من و اهل بیتم به سوی تو باشیم، نه به سوی آتش.

  از «تنهّی عن اهل بیتی» معلوم می شود که اهل بیت، همان چهارتن هستند. اما در دعای  «ما را از آتش نجات بده» حضرت محمد (ص) فرمود این دعا را برای تو – یعنی ام سلمه – هم می کنم. توهم مشمول این دعا هستی. دعای اینجا غیر از دعا در روایت قبل است. دعا در اینجا دعای «اللهم إلیک لا إلی النار» است . شاهد ما در این روایت این است که حضرت فرمود : «تنهّی عن اهل بیتی». روایت خیلی صریح است. از عبارت « کنار برو ، مرا با اهل بیتم تنها بگذار » معلوم می شود روایت صریح در این است که ام سلمه جزء اهل بیت نیست.  

ادامه احادیث اهل سنت دالّ بر عصمت و خلافت اهل بیت

درباره اثبات عصمت منصوبان بلا واسطه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برای فرمانروایی و خلافت بلا فصل از منابع عامه بحث می کردیم. در جلسات قبل، سه حدیث (ثقلین، سفینه و امان) بحث شد. در ادامه، دو حدیث دیگر را بررسی می کنیم.

حدیث چهارم عامه دال بر عصمت اهل بیت؛ حدیث مطهرون معصومون

از احادیثی که در منابع عامه دلالت دارد بر اینکه اهل بیت رسول خدا – صلی الله علیه و آله – خلفا و فرمانروایان بعد از اویند و بر عصمت خلفای بلافصل آن حضرت دلالت دارد، این حدیث است.

امام صدرالدین ابراهیم بن محمد بن موید حموی جُوینی شافعی در کتاب "فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمه من ذریتهم (ع)" به سندش از ابن عباس روایت می کند :

« قال سمعت رسول الله – صلی الله علیه و آله – یقول أنا و علی و الحسن و الحسین و تسعة من ولد الحسین مطهّرون معصومون» .

فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمه من ذریتهم (ع) ، برگه 106، نسخه خطی کتابخانه دانشگاه تهران

من وعلی و حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین مطهّر و معصومیم .

حدیث پنجمعامه دال بر عصمت اهل بیت؛ حدیث اثنی عشر خلفائی و اوصیائی

امام صدرالدین بن حموی جوینی شافعی در "فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمه من ذریتهم (ع)" به سندش از ابن عباس روایت می کند :

«قال قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – انّ خلفائی و اوصیائی و حجج الله علی الخلق بعدی الاثنی عشر اوّلهم أخی و آخرهم ولدی. قیل یا رسول الله و من أخوک قال علی بن ابیطالب قیل و من ولدک قال المهدی الّذی یملؤها قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً ... » . همان منبع.

اوصیای من و خلفای من بعد از من و حجتهای خدا بعد از من این دوازده تن هستند که اول آنها برادرم و آخرین آنها فرزندم است...

مجموع این دو روایت ، هم بر خلافت و فرمانروایی این دوازده تن دلالت دارد و هم بر عصمت آنها.

تسلسل بحث از ابتدا تا کنون

  روایاتی که خواندیم [ که پنج روایت بود] از منابع عامه برای اثبات ضرورت عصمت خلفای بلاواسطه رسول اکرم – صلی الله علیه و آله – بود.

اول به آیات تطهیر استناد کردیم؛

سپس به احادیثی که از منابع اهل سنت روایت شده است.

بحث آینده ما احادیث خلافت و عصمت اهل بیت (ع) در منابع شیعه است.

  تسلسل بحث ما [ از ابتدا تا کنون ] چنین بود :

ضرورت عدالت در فرمانروای اسلامی را بحث می کردیم.

گفتیم این عدالتی که در فرمانروا شرط است ، عدالتی است که در همه فرمانروایان و در همه طبقات فرمانروایی شرط است . دلیل آن را قبلاً بحث کردیم و مفصل بیان کردیم که فرمانروایان اسلامی،  تماماً ، چه فرمانروایان منصوب بالمباشره از سوی رسول اکرم – صلی لله علیه و آله – و چه فرمانروایان غیر مباشر یا مع الواسطه ، عدالت در حد ملکه عدل در آنها شرط است. لکن گفتیم در خلفای رسول – صلی الله علیه و آله - یعنی در منصوبین بلاواسطه آن حضرت، عدالت در حد عصمت شرط است نه عدالت معمولی ، و برای اثبات این شرط تاکنون این بحث ها را پی گرفتیم.907/221/ق

تقریر: ج. زنگنه