vasael.ir

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه اطلاع رسانی وسائل حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدحسین میرمعزی در نشست کرسی نظریه پردازی نظام اقتصاد اسلامی از دیدگاه قرآن کریم که در خبرگزاری ایکنا برگزار شده بود، گفت: براساس مکتب دئیسم خداوند «ساعت ساز لاهوتی» و «معمار بازنشسته» تعریف شده است، یعنی خداوند در خلق جهان موثر است، اما در بقای آن هیچ تاثیری ندارد.

وی افزود: براساس نظریه این مکتب، خداوند جهان را با یک نظم خاص آفریده و این نظم به صورت خودکار کار می‌کند، مانند ساعتی که بدون دخالت ساعت‌ساز به کار خود ادامه می‌دهد.

وی گفت: البته این دیدگاه نظام سرمایه‌داری غرب کم‌کم از دیدگاه خلق جهان توسط خدا، دور و گاهی منکر خداوند می‌شود، زیرا نمی‌تواند تشخص دهد که این نظم چگونه به وجود آمده است. از نگاه آنها اینکه خداوند بخواهد دخالتی در علم اقتصاد داشته باشد، شدنی نیست، برهمین اساس نیز در نظام سوسیالیستی منکر خداوند هستند چراکه نظام اقتصادی سوسیالیستی و سرمایه‌داری دانش را بر این فرض کرده که روابط انسانی و پدیده‌های اقتصادی توسط خداوند نیست.

وی افزود: برهمین اساس نیز تحلیلی که در آن نشان داده شود خداوند چگونه در روابط اقتصادی دخالت می‌کند و چه تاثیری در رشد جوامع و بشر دارد، نمی‌بینیم.

وی از دیدگاه قرآن، خداوند را دارای دو نوع صفت ذاتی و فعلی عنوان کرد و گفت: ذات مانند «علم، حکمت و قدرت» است که ذات خداوند بدون این صفات قابل تصور و فهم نیست. فعل نیز مانند « حفاظت، تربیت، خلق و مراقبت» است. صفات ذات خداوند در صورتی می‌تواند در خلق تجلی پیدا کند که از طریق فعل باشد. لذا اگر بخواهیم رابطه خداوند را با جهان هستی مشاهده کنیم، باید به سراغ صفات فعلی خداوند برویم.

وی با بیان اینکه در قرآن بیش از 60 صفت برای خداوند شمرده شده است، گفت: این صفات را می‌توان به دو دسته «صفاتی که رابطه خداوند با جهان هستی را بیان می‌کند» و «صفاتی که رابطه خداوند با انسان و جامعه انسانی بیان می‌کند»، تقسیم کنیم.

وی « خالق جهان بودن، محیی بودن و مالکیت بر همه چیز » را از جمله صفات مربوط به رابطه خداوند با جهان برشمرد و گفت: مالکیت بشر در طول مالکیت خداوند است و انسان امانتدار آن چیزی است که برای خداست، این در حالی است که در نظام سرمایه‌داری بحث مالکیت را مطلق تعریف کردند و هیچ‌کس، هیچ دین و هیچ دولتی حق گرفتن این مالکیت را ندارد؛ براین اساس است که آنها خدایی را در مالک یت نمی‌بینند.

وی افزود: خداوند «ملک » است، یعنی سلطان و حاکم برجهان و هر حکومتی مستند به حکومت خداوند است و خداوند اگر بخواهد حکومتی را از کسی می‌گیرد و یا به کسی می‌دهد. چنانچه نقش دولت در اقتصاد و میزان تسلط دولت بر نظام اقتصادی نیز ریشه در این صفت فعلی خداوند دارد.

وی خاطرنشان کرد: البته در بحث دموکراسی می‌بینیم که حکومت‌ها محدود به حدودی هستند که مردم انتخاب کرده‌اند، در حوزه اقتصادی هم این بحث قابل طرح است، البته چه مردم این حدود را قبول داشته باشند و چه نه، هرچند که در عدله ما جایگاه رفیعی برای مردم دیده شده اما همه به اذن خداوند است.

میرمعزی «رب»، «قیوم»، «فعال مایشاء»، «حافظ» و «عادل» بودن را از دیگر صفات خداوند برشمرد و گفت: عدالت در مورد خداوند سه نوع مطرح می‌شود، یکی آنکه جهان هستی را چنان آفریده است که هرچیزی سرجای خودش باشد،‌ دوم آنکه به هر موجودی آن چیزی را که شایسته‌اش بوده داده است و سوم اینکه عدالت را در جزا و پاداش قرار داده است.

وی با بیان اینکه هدف در نظام اقتصادی سرمایه‌داری « رشد تولید و ثروت » است، گفت: حال اگر در این نظام سوال شود که تولید که رشد کرد، منافع آن چگونه و با چه نظام عادلانه‌ای تقسیم می‌شود، آنها خواهند گفت که توزیع مهم نیست و این کار در گردش نظام حاصل می‌شود اما در نظام اقتصاد اسلامی ما چنین عقیده‌ای نداریم، چراکه براساس نظام ما، آنچه باید برایش برنامه‌ریزی کنیم عدالت است و اگر عدالت را بگیرند، روح نظام اقتصادی را گرفته‌اند.

وی افزود: در نظام اقتصادی، رشد هدف است اما رشدی که موجب تمرکز ثروت در دست عده‌ای نشود. البته در دنیا هم از نظام سرمایه‌داری فاصله گرفته شده و به رشد عدالت‌محور یا عدالت همراه با رشد توجه می‌شود، چراکه رشد به تنهایی نمی‌تواند هدف باشد.

وی با بیان اینکه در رابطه خداوند با انسان‌ها صفات زیادی وجود دارد، گفت: خداوند ولی همه انسان‌ها و همه موجودات است و هیچ‌کس را در حکم خود شریک نمی‌کند، بنابراین اگر شرع چیزی گفت، مردم حق اظهارنظر ندارند، چون خداوند فرموده و مردم باید اطاعت کنند؛ وقتی می‌گوییم سرپرست خداست، دولت هیچ‌کاره خواهد بود و تنها به اذن خداوند می‌تواند سرپرست و حاکمیت را اعمال کند.

وی صفت «هادی تشریعی» بودن خداوند را از دیگر ارتباط خداوند با انسان‌ها برشمرد و گفت: خداوند انسان‌ها را به گونه‌ای آفریده تا به سمت سعادت حرکت کنند، براین اساس نیز احکام حلال و حرام را از طریق پیامبران و ائمه(ع) بیان کرده است. اگر پیامبران نبودند راه هدایت را به انسان‌ها نشان دهند، انسان با عقل خود نمی‌توانست راه هدایت را پیدا کند.

وی با طرح این سوال که چرا می‌گوییم ربا و بهره حرام است، گفت: در دین ما گفته شده که اگر کسی در معامله غش کرد، معامله باطل است، کم‌فروشی حرام است، اینها همه مواردی است که خداوند در اقتصاد اسلامی بیان کرده است. این در حالی است که در علم اقتصاد غرب، کافی است، بهره را حذف کنیم و دیگر همه چیز از بین می‌رود و هیچ هویتی از علم اقتصاد غرب باقی نمی‌ماند.

وی رزاق بودن خداوند را از دیگر صفات خداوند که مرتبط با نظام اقتصادی است، عنوان کرد و گفت: خداوند هرکسی را که بخواهد، به غیر حساب، رزق می‌دهد. در واقع عوامل رزق تنها عوامل مادی نیستند و بسیاری از اسباب و مصوبات غیرمادی از جمله قضا و قدر، میزان تقوا، صله رحم و نماز شب بر میزان رزق افراد موثر است. برهمین اساس است که می‌بینیم برخی افراد با وجود اینکه فعالیت زیادی نکرده‌اند و در فضای مادی کم تلاش داشته‌اند، اما از رزق بیشتری برخوردارند.

وی افزود: اما از نگاه سرمایه‌داری لیبرال و مکتب دئیسم،‌ خداوند دخالتی در این امور ندارد، البته این نگاه تازه نیست و نگاه یهود است که در قرآن هم به آن اشاره شده و عنوان می‌کند که دست‌های خدا بسته است و نمی‌تواند دخالتی در امور اقتصادی داشته باشد، برهمین اساس نیز به عوامل مادی توجه می‌شود و عوامل غیرمادی جایی ندارد.

به گزارش ایسنا، میرمعزی در پایان سخنانش و در پاسخ به سوال یکی از حضار مبنی بر اینکه در حکومت اسلامی چرا نظارتی بر برخی فعالیت‌های اقتصادی صورت نمی‌گیرد و اینگونه فسادهای اقتصادی و اختلاس‌ها را شاهدیم، آیا حدود الهی رعایت می‌شود؟ گفت: اگر حدود الهی رعایت می‌شد، خیلی خوب بود البته اینکه آیا این حدود رعایت می‌شود یا نه نمی‌توان جواب مطلق داد. نظام اسلامی ما براین اساس چیده شده که حدود الهی رعایت شود، لذا در مجلس و یا دولت اگر قانونی تصویب شود که خلاف حدود الهی باشد، رد می‌شود.

وی تصریح کرد: مشکل اینجاست که ما در خیلی از زمینه‌ها واقعا نمی‌دانیم که چگونه اسلامی عمل کنیم. در ابتدای انقلاب تا سال 62 الی 63 بانکداری همرا با ربا داشتیم و تامل کردیم، زیرا راهی پیدا نکرده بودیم، اما بعد از آن بانکداری بدون ربا و نه "بانکداری اسلامی" تصویب شد، چراکه اگر بانکی ربا در آن نباشد، عنوانش بانکداری اسلامی نخواهد بود، زیرا ممکن است ربا نباشد اما ممکن است موجب افزایش ثروت شود. بانکداری اسلامی یعنی اینکه ما نظام اسلامی را با تمام ابعاد آن بسنجیم که این کار نشده است، لذا فقط بهره را در قانون حذف کرده‌ایم.

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه چرا اسکناس بدون پشتوانه در بانک‌ها چاپ می‌شود و این امر باعث بی‌اعتماد شدن مردم به قوانین اسلامی می‌شوند؟ گفت: در حال حاضر کشورها نمی‌توانند تنها به میزان پشتوانه طلا و نقره اسکناس چاپ کنند،‌ چراکه حجم طلا و نقره مشخص است، اما حجم مبادلات کالا بسیار افزایش پیدا کرده و این مبادلات احتیاج به پول دارد.

وی گفت: وال‌استریت البته از این افزایش چاپ اسکناس بدون پشتوانه سوءاستفاده کرد و با ابزارهایی مانند بانکداری خصوصی در تولید بیش از حد، تورم ایجاد کرد.

وی تاکید کرد: امکان ندارد که گردش مالی به صورت صددرصد به میزان پشتوانه طلا شکل بگیرد زیرا در این صورت مشکلات دیگری به وجود می‌آید. مشکل کشورهایی که دچار بحران‌های اقتصادی شده‌اند نیز آن است که سرمایه‌داران نهادهایی در کنار دولت ایجاد کرده‌اند که به صورت غیربرنامه‌ریزی شده حجم پول را بر منافع شخصی خود بالا برده‌اند که اگر این اتفاق در نظام بانکداری ما هم بیفتد، همان اثر را خواهد داشت. اما به دلیل آنکه می‌گویم نظام بانکداری ما مقید به قیود اسلامی است، خلق پول آزاد بیش از حد صورت نخواهد گرفت و این محدودیت جلوی افسارگسیختگی این حرکت را می‌گیرد.