vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، در جلسه  سی ام درس خارج فقه نظام سیاسی اسلام، که روز دوشنبه بیست و یکم ماه دی 1394  درمدرسه عالی دارالشفاء قم برگزار شد، حدیث دوم معروف به حدیث سفینه نوح را از منابع عامّه دالّ برعصمت منصوبان بلا واسطه پیامبرخدا صلی الله علیه و آله برای فرمانروایی مطرح کرد و از الفاظ متعدد روایت شده این حدیث، هشت لفظ را مورد استناد قرار داد.

وی دلالت حدیث سفینه نوح بر عصمت اهل بیت را روشن دانست و تقریب استدلال به حدیث را چنین بیان کرد:

1.  در روایت، اهل بیت علیهم السلام به کشتی نوح تشبیه شده اند . مقصود از تشبیه، آن است که تنها، آن کس که همراه  اهل بیت  باشد نجات می یابد. همراهی مطلق است؛ یعنی در هر کار، رفتار و گفتار، همراهی آنان موجب نجات است و بازماندن از آنها موجب هلاک؛

2. از مسلّمات شریعت این است که هلاک شدن در مخالفت با امر خداست و نجات یافتن در موافقت با امر خدا؛

بنابراین مخالفت با اهل بیت مخالفت با خدا و تبعیت از آنان موافقت با امر خداست.

حال می گوییم : اگر در گفتارو رفتار اهل بیت علیهم السلام تخلّفی معقول و قابل فرض بود، نباید اینچنین باشد که مخالفت با دستور آنها مخالفت با دستور خدا تلقی شود. بنابراین عصمت آنها و دوری از هر لغزش و مخالفت امر الهی را نسبت به آنان می توان نتیجه گرفت و دلالت روایت بر عصمت را دلالت تام دانست.

دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در بحث از لفظ هشتم حدیث سفینه نوح، آمریکا را در عصر حاضر، همان دجالی دانست که در ذیل این روایت به آن اشاره شده است و با استناد به ذیل روایت، محاربین تکفیری را که در ستیز و جنگ با اتباع اهل بیت هستند از مصادیق کسانی دانست که با همراهی با دجال در جنگ با رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام هستند.

تقریر جلسه سی ام درس خارج نظام سیاسی اسلام آیت الله اراکی تقدیم می شود.

بیان محل بحث

  بحث ما در روایاتی بود که درمنابع برادران اهل سنت آمده است و دلالت برعصمت خلفای نبی مکرم اسلام و منصوبان از سوی پیامبرصلی الله علیه و آله برای ولایت امر و خلافت او دارد.

ابتدا به حدیث ثقلین اشاره کردیم و از منابع متعددی از کتب حدیث اهل سنت، الفاظ متعددی را پیرامون این حدیث نقل و بحث کردیم.

دوازده لفظ از الفاظ این حدیث را مورد بحث قرار دادیم که از طرق مختلف و از تعدادی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده بود و گفتیم که این روایت صراحت در عصمت اهل بیت دارد و روایت دیگری که نقل آن بسیار ضعیف است و « کتاب الله و سنّتی» دارد، بر فرض صحت، منافاتی با این روایت ندارد واین روایت مبیّن و مفسّر و مخصّص آن است.

حدیث سفینه؛ بحث امروز

امروز درباره حدیث دوم وارد در منابع اهل سنت بحث می کنیم. حدیث دوم به حدیث سفینه نوح معروف  است.

لفظ اول

حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین به سندش از حنش الکنانی روایت می کند:

«قال سمعت اباذر یقول و هو آخذ بباب الکعبة یا ایها الناس من عرفنی فأنا من عرفتم و من أنکرنی فأنا أبوذر سمعت رسول الله صلی الله علیه و آله یقول مثل أهل بیتی کسفینة نوح من رکبها نجی و من تخلّف عنها غرق». المستدرک علی الصحیحین، جلد 2، صفحه 263، حدیث 3349.

  آن کس که مرا می شناسد من همانم که می شناسید، آن کس که نمی شناسد مرا، بداند که من ابوذر هستم...

  این حدیث دوم است که در باب عصمت و خلافت رسول خدا و لزوم عصمت آنها، بیان می کنیم.

دلالت بر عصمت

  در این روایت آمده است که اهل بیت، مثلشان مثل سفینه نوح است و آن کس که در این سفینه سوار شود نجات می یابد و آن کس که از این سفینه باز ماند، هلاک می شود.

دلالت بر عصمت اهل بیت روشن است. مقصود از سوار شدن بر سفینه و تشبیه اهل بیت به سفینه نوح، یعنی آن کس که همراه آنها باشد نجات می یابد و آن کس که همراه اهل بیت نباشد غرق می شود. همراهی مطلق است. در هر کار در هر رفتار و در هر گفتار، همراهی آنان موجب نجات است و اگر از آنها بازماند، هلاک می شود.

  این نشان دهنده عصمت آنهاست؛ چون هلاک شدن در مخالفت با امر خداست و نجات یافتن در موافقت با امر خداست. اینها از مسلّمات شریعت ماست . وقتی می فرماید هرکس همراه آنها بود، نجات می یابد؛ یعنی همراهی با آنها، همراهی با دستور خداست؛ پس آنها از دستور خدا تخلف نمی کنند، نه در گفتاری و نه در رفتاری. لذا همراهی با آنان موجب نجات است. اگر در گفتار آنها و در رفتار آنها تخلّفی معقول بود، نباید چنین بود که[ مخالفت با دستور آنها] مخالفت با دستور خدا باشد لذا دلالت روایت بر عصمت دلالت تام است.

حدیث سفینه؛ صحیح اما متروک در صحاح

  حاکم نیشابوری پس از نقل این روایت در مستدرک می گوید: « هذا حدیث صحیحٌ علی شرط مسلم و لم یخرجاه » ؛ طبق شرایطی که مسلم در صحت حدیث معتبر می داند، این حدیث، حدیث صحیحی است و شرایط صحّت حدیث از نظر مسلم را دارد؛ در حالیکه نه بخاری و نه مسلم هیچ یک، این حدیث را نقل نکرده اند. کتاب مستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری ، منبع اول از منابع اهل سنت است که این حدیث را نقل کرده است.

لفظ دوم

متقی هندی هم در کنزالعمال از منابع متعددی این روایت را نقل می کند. وی از تعدادی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله مانند ابوذر غفاری ره، ابن زبیر، ابن عباس و غیره این روایت را نقل می کند. یکی از الفاظ که متقی هندی از همگی این سه تن یعنی از ابن عباس، ابن زبیر و ابوذر غفاری ره، آن را نقل می کند این است:

«قال رسول الله صلی الله علیه و آله مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها نجی و من تخلّف عنها غرق». کنزالعمال ، جلد 12، صفحه 55، حدیث شماره 34151.

متقی هندی این لفظ را در روایت شماره 34144 و نیز در روایت شماره 34169 هم نقل کرده است.

لفظ سوم

مورد سوم، احمد بن حنبل است که این روایت را در کتاب « فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب» نقل می کند. در این کتاب به سندش از حنش کنانی نقل می کند:

«قال اباذر یقول و هو آخذ بباب الکعبة من عرفنی فأنا من عرفنی و من أنکرنی فأنا أبوذر سمعت النبی صلی الله علیه و آله یقول ألا انّ مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح من رکبها نجی و من تخلّف عنها هلک». 

کتاب فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، صفحه 548، چاپ مجمع اهل بیت، سنه 1432.

لفظ چهارم

مورد چهارم که این روایت را نقل کرده است، ابن مغازلی مالکی است که از علمای بزرگ اهل سنّت و متوفّای 483 هجری است. وی کتابی به نام مناقب اهل البیت دارد. در این کتاب به سندش از ابن عباس روایت می کند:

«قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح من رکبها نجی و من تخلّف عنها هلک». 

کتاب مناقب اهل البیت، صفحه 202، چاپ مجمع جهانی تقریب، سال 1427 هجری.

این روایت همان لفظ روایت قبل است.

لفظ پنجم

همچنین ابن مغازلی در روایت دیگر به سندش از سلمة بن الاکوع :

« عن ابیه قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها نجی ». 

همان کتاب، همان صفحه.

لفظ ششم

مورد ششم روایتی است که ابن مغازلی مالکی نقل می کند. به سندش از ابوذر:

«قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله إنما مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکب فیها نجی و من تخلّف عنها غرق».  

همان منبع، صفحه 203.

لفظ هفتم

مورد هفتم؛ ابن مغازلی در همین کتاب به سندی دیگر از ابن عباس نقل می کند:

«قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکب فیها نجی و من تخلّف عنها غرق». 

همان منبع، صفحه 204.

لفظ هشتم

مورد هشتم؛ ابن مغازلی به سندی دیگر از ابوذر نقل می کند:

«قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکب فیها نجی و من تخلّف عنها غرق و من قاتلنا آخر الزمان فکأنّما قاتل مع الدجال». 

همان منبع، صفحه 204.

[در ذیل روایت فرموده است] کسی که در آخرالزمان با ما بجنگد همانند کسی است که همراه دجال [ و در جبهه او و برای او ] جنگیده است.

تکفیری ها؛ مصادیق ذیل روایت

  این ذیل، نشان دهنده این است که کسانی که امروز با اتباع اهل بیت علیهم السلام می جنگند با رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت می جنگند. اینها رسماً هم اعلام جنگ با اهل بیت علیهم السلام می کنند؛ یعنی اینطور نیست که مانند اوایل، مخفی بدارند. زهران علوش (فرمانده گروه تروریستی تکفیری موسوم به جیش الاسلام) که اخیراً به درک واصل شد، در سوریه  در جمع یاران خود در یک سخنرانی که دربرخی رسانه های فضای مجازی وجود دارد و منتشر شده است، می گوید: "ما اتباع یزید بن معاویه هستیم و با حسین بن علی در جنگیم. امروز اگر حسین اینجا بود همان رفتاری که لشکر یزید با او انجام داد با او انجام می دادیم. ما افتخار می کنیم که اتباع بنی امیه هستیم و هدفمان این است که حکومتی در همان خط و همان راستا برقرار کنیم". ظاهراً ذیل این روایت اشاره به همین دسته های تکفیری و داعش است.

آمریکای معاصر؛ دجال آخرالزمان

  از قرائن استفاده می شود که دجال همین آمریکای معاصر است. صفات و خصوصیاتی که برای دجال نقل شده است بر همین آمریکای معاصر تطبیق می کند.

تکرار؛ دلالت حدیث سفینه بر عصمت

از روایت سفینه استفاده می شود که اهل بیت علیهم السلام معصوم هستند و هیچ خلافی از آنها در رفتار و گفتار سر نمی زند و لذا همراهی با آنها در هر رفتار و گفتار همانند رکوب در سفینه نوح است و منشأ نجات است و عدم همراهی با آنان منشأ هلاکت می شود.

 اطلاق عبارت و تکرار آن در موارد متعدد، نشان دهنده این است که حدیث را رسول خدا صلی الله علیه و آله در موارد متعدد تکرار کرده است. ممکن هم هست که در بیشتر از یک جا نفرموده باشد اما با توجه به تعدد لفظ روایت، ظاهر این است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله این روایت را مکرراً انشاء فرموده اند؛ یعنی در یک جا فرموده اند « من تخلف منها هلک » و جای دیگر فرموده است « من تخلف عنها غرق» و جای دیگر، ذیلِ « من قاتلنا آخر الزمان فکأنّما قاتل مع الدجال» را فرموده است.

تکرار مجدد؛ عصمت اهل بیت مستفاد از حدیث سفینه

  از مجموع روایاتی [ و الفاظی] که در این زمینه [ یعنی پیرامون حدیث سفینه ] نقل شده است، مسأله عصمت  اهل بیت که در متون دیگر و روایات دیگر استخلاف آنها مسلم شمرده شده است [ به دست می آید و نتیجه گرفته می شود].

اولوالامر بودن اهل بیت؛ امری مفروغ عنه

   از قبل گفتیم که روایتی نزد اهل سنت متواتر است و هم مسلم و هم بخاری و هم دیگران آن را نقل کرده اند. [ آن روایت متواتر می گوید : ] وقتی ما بیعت می کردیم با رسول خدا صلی الله علیه و آله، بر چند مطلب با آن حضرت بیعت کردیم، از جمله : «أن لا ننازع الامر اهله »؛ یعنی بیعت ما با رسول خدا صلی الله علیه و آله بر این بود که با اهل امر یعنی اولوالامر منازعه نکنیم.

   گفتیم این روایت نشان دهنده این است که مسأله اولوالامر مفروغ عنه بوده است؛ چون از همه آنها بیعت گرفته شد که  با اهل امر و اولوالامر منازعه نکنند؛ پس معلوم می شود «اهل امر» غیر آنها بوده است. اگر اهل امر هنوز معلوم و مفروغ عنه نبوده است، «أن لا ننازع الامر اهله » معنی ندارد و دراینصورت هرکس که در خودش صلاحیت و اهلیت برای امر ببیند باید بتواند با دیگری نزاع کند و طبیعتاً نزاع هم حاصل می شود. وقتی این قول و عهد را از دیگران می توان گرفت که اولوالامر، امرشان مفروغ عنه باشد. لذا اینکه رسول اکرم صلی الله علیه و آله اهل بیت خود را استخلاف کرده است [ باید گفت در احادیثی مانند حدیث سفینه ] این استخلاف مفروغ عنه بوده است و در مجموع روایات آن حضرت [ این مطلب مهم ] بطور مسلم دانسته می شود و  اهل امر هم به صریح روایات مورد بحث ما، معصوم بوده است.

تقریر: ج. زنگنه 223/907