vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بحث حرمت تاسیس رسانه های ضد دین پرداخت و در این جلسه دلیل سوم و چهارم حرمت تاسیس رسانه های ضد دینی را تبیین نمود که این ادله از آیات قرآن کریم در سوره های مبارکه لقمان و توبه اخذ شده است و به بیان مطالب فقهی مستدل از آیات پرداخت.

 نگاهی به مباحث جلسه گذشته

در اواخر مکاسب محرمه شیخ انصاری می گوید: آن لهوی که موضوع حرمت قرار می گیرد بازی نیست. بلکه آن است که « لو خصّ اللهو بما یکون من بطر و فسّر بشدّة الفرح کان الأقوى تحریمه .»

اگر معنای لهو را به معنای خاص بگیریم که از باطل است. (بطر یعنی باطل) چیزی که حاصل از کار باطلی است و معنا کنیم که یک خوشی زیادی که ناشی از یک کار باطل می شود بسیاز نزدیک به تعریفی است که در جلسه قبل برای لهو داشتیم.

لهو آن تفریح و خوش گذرانی است که ما را از تقرب و یاد خدا دور می کند و همراه با خوش گذرانی غیرمشروع است.

خوشی زیادی که برخواسته از باطل است و این معنای لهوی است که مرحوم شیخ می پذیرد که ما بر حرمت آن دلیل داریم.

مصادیق متعددی برای لهو در جلسه قبل بیان کردیم که فقها ذکر کردند و تمام آن مصادیق این تعریف لهوی که گفتیم صادق است اما به نسبت لهوی که ما در آن بحث می کنیم مصداق کوچکی است.

عن أبان عن زرارة عن أبی جعفر ع قال‏ سألته عمن یخرج من أهله بالصقور و البزاة و الکلاب یتنزه اللیلة و اللیلتین و الثلاث هل یقصر من صلاته أم لا یقصر قال إنما خرج‏ فی‏ لهو لا یُقصّر

ما به آیات استدلال نمی کنیم زیرا ظهور در حرمت ندارد و احتمالات مختلفی از آن برداشت می شود، ولی همین روایت استدلال می کند که این ترانه درست نیست و گمانی که درباره ترویج این ترانه از سوی پیامبر آمده است دروغ است.

اهم مباحث استاد رفعتی در این جلسه به شرح ذیل می باشد:

بحث در رابطه با رسانه های لهوی و فحشا بود که کارکرد آن القای شبهات علیه دین است و ثمره اش انحرافات فکری و عقیدتی است.

تا کنون دو  دلیل بر حرمت قطعی این گونه رسانه ها بیان کردیم.

امروز دلیل سوم و چهارم را بیان می کنیم.

دلیل سوم

 (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَری لَهْوَ الْحَدیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهین‏) سوره لقمان

برخى از مردم‏اند که سخنان باطل و سرگرم‏کننده را مى‏خرند تا از روى نادانى [ مردم را ] از راه خدا گمراه کنند و آن را به مسخره بگیرند ؛ براى آنان عذابى خوارکننده خواهد بود.

بعضی از واژگان این آیه را اگر توضیح دهیم استدلال بدان روشن می شود:

1-    واژه لهو به حدیث اضافه شده است؛ در ادبیات عرب این مطلب بیان می شود که اگر اسم عامی به اسم خاصی اضافه شد، اضافه بیانیه است؛ یعنی لهو حدیثی را مورد بحث قرار داده است.

مانند درب آهنین که دیگر مراد هر دربی نیست و مراد ما درب آهنی است. در اینجا نیز مراد لهو در سخن است و مراد هر لهوی نیست.

کار بعضی افراد بهره برداری از سخن باطل است که آن را عرضه می کنند یا خرید و فروش می کنند. اشترا مانند واژه بیع هم برای خرید و هم  برای فروش کاربرد دارد.

(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد) بقره 207

این آیه در مورد امیرمؤمنان علیه السلام است که جان خویش را در راه رضای خدا می فروشد.

2-    بغیر علم؛ این جار و مجرور را بعضی از مفسرین صفت برای «من یشتری» قرار داده اند و بعضی برای کسانی قرار داده اند که مستمع این سخن هستند.

اگر برای مستمع معنا کنیم یعنی سخن باطل را به افراد جاهل عرضه می کنند اگر برای من یشتری قرار دادیم یعنی خودشان علم ندارند و جاهل هستند.

در استدلال ما دو صورت یکسان است و سخن باطل پایه علمی ندارد چه کسی که سخن را می گوید و چه کسی که می شنود حرف عقلی نیست و خلاف سبیل الهی است.

یکی دیگر از انگیزه ها این است که آن افراد می خواهند طریق الهی را به سخره بگیرند.

ضمیر «و یتخذه هزوا» را بعضی از مترجمین به آیات الهی برگردانده اند که اشتباه است و باید ضمیر را به لهو الحدیث برگردانیم؛ یعنی به وسیله سخن باطل دین الهی را به مسخره می گیرند.

در استدلال به حرمت اشترای لهو الحدیث همین وعده عذاب  نص بر این است که این از محرمات کبیره است زیرا وعده می دهد که: « أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهین».

این آیه نکات تفسیری بسیار عالی دارد که در این مجال فرصت بحث نیست و خود شما آن را مطالعه نمایید.

آیه شریفه می فرماید کسی که سخن باطل و بیهوده را برای این هدف تهیه و عرضه می کند عذاب بزرگی دارد و حرمت از وعده عذاب فهمیده می شود.

ارتباط آیه با بحث ما

آیا رسانه ضد دینی مصداق لهو الحدیث است که آیه را بر صغرای مساله تطبیق دهیم؟

اگر شان نزول را نگاه کنیم و روایات ذیل آیه را نگاه کنیم مصادیقی که در ذیل لهو الحدیث ذکر شده ما را به این امر راهنمایی می کند.

نصر بن حارث که شان نزول در مورد اوست به ایران می آمد و داستان های رستم وسهراب را می خواند و هنگام برگشت به حجاز آن را برای اعراب بازگو می کرد و در مقابل آیات قران رسانه ای داشت که داستان های افسانه ای ایرانی را برای مردم بیان می کرد.

مشرکین در برابر پیامبر رسانه خاصی درست کردند که مجالسی را برپا کند و مردم را سرگرم کنند تا آیات الهی را نشنوند.

این شان نزول نشان می دهد که آیه برای همین مورد بحث ما نازل شده است که رسانه ای ضد دینی مردم را به سخن باطل مشغول کند و مردم با معارف الهی آشنا نشوند.

علت «لیُضل» بخش بعدی استدلال ما هست ولی فعلا حرمت لهو الحدیث را با وعده عذاب بحث می نماییم که عنوان عامی است و هر سخن باطلی در عنوان آن قرار می گیرد.

یکی از مصادیق لهوالحدیث، غنا است و حرمت خرید و فروش مغنیه (زنان آوازه خوان) که کنیز بودند مطرح می شود که حرام است.

یکی دیگر از مصادیق لهو الحدیث، شخص ابوجهل است که زقوم جهنمی را مسخره می کرد و نوشیدنی های مسکر به مردم می داد و با این سخنان باطل دین الهی را به سخریه می گرفت.

پس رسانه ای که شبهات را علیه دین ما ترویج می کند مصداق لهو الحدیث است و آیه نیز آن را تحریم کرد.

استدلال تا اینجا تمام است اما برای این که استدلال را به این آیه قوی تر داشته باشیم و ممکن است کسی تردیدی داشته باشد، توضیح بیشتری ارائه می دهیم

در اصول خواندیم که «العلة تعمم و تخصص»؛ اگر علت در جای دیگری وجود داشت آن را تعمیم می دهیم.

اگر شارع گفت: «الخمر حرامٌ لأنه مسکر» و فقاع نیز سکر آور شد، حرام می شود و لازم نیست که نص دیگری برای حرمت فقاع آورده شود.

اینجا « ومن الناس من یشتری لهو الحدیث» علت را بیان می کند؛ چه بسا داستان های و نثرهایی که نصر بن حارث بیان می کرد شامل مطالب سکسی و غیره نبود و بیشتر شجاعت و امثال آن بود، پس علت این که لهو الحدیث شد چیست؟ هدف و علت غایی این کار «فیضل  السبیل و یتخده هزوا» بود.

هرچه وسیله این اضلال و استهزا سبیل الهی شود برای آن عذاب الیم است و العلة تعمم و تخصص.

این آیه به ما می فهماند که هر شخصی لهوالحدیث خرید و فروش کند مصداق عذاب الهی است. این رسانه دینی در مقابل سبیل الهی قرار می گیرد  و دین را به سخریه می گیرد و برای آن عذاب الیم هست.

دلیل چهارم

کثرت ادله در مباحث فقهی ضروری است و هرچه دلیل متقن بیشتر باشد اتقان بحث بالاتر می رود.

(الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُون‏) سوره توبه آیه 67

آنان بر عکس مومنان عمل می کنند و از آیه ای که کارکرد منافقین را مطرح می کند به همین آیه استدلال می کنیم:

1-    آیه صرفاً در مقام تنقیص و تبیین منافقین است که ضد دین عمل می کنند و به جای تعریف و تشویق معروف بر عکس عمل نموده و فعل حرامی انجام می دهند.

امر به منکر ضد نهی از منکر است و نهی از معروف ضد امر به معروف است و کسانی که رسانه ضد دین تاسیس کرده اند در واقع همین کار را انجام داده اند و امر به منکر و نهی از معروفات داشته اند و مصداق منافقین هستند.

2-    مرحوم امام (ره) این آیه را مورد بحث قرار داده اند و می فرمایند: وقتی امر به منکر و نهی از معروف نمی کنند تشویق به این کار می کنند و همین اندازه نیز در حرمت آن کفایت می کند و ترغیب به منکر به طریق اولی داخل در این آیه است.

باید معنای آن را وسیع در نظر گرفت. شما وقتی به خانمی امر به حجاب می کنید شاید امر اصولی اتفاق نیفتاده باشد که امر از عالی به دانی است ولی شما او را از گناه دور کرده اید، پس کلمه امر به معروف و نهی از منکر شما را محدود نکند که ترغیب و تشویق به فساد را در آن حیطه وارد نکنید.

این شخص با فیلم و سایر امور جامعه را سوق می دهد که دچار فساد و تباهی اخلاقی شوند که به طور مثال زنان مسلمان حجاب را بردارند، بنابراین آیه از آیاتی است که حرمت تأسیس رسانه ضد دینی از آن فهمیده می شود.

بحث بعدی حرمت عقلی بر تاسیس رسانه است که در جلسه آتی بدان می پردازیم./ 926/922/201/ض

تقریر محسن جوادی صدر