vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بحث حرمت تاسیس رسانه های ضد دین پرداخت و در ادامه دلیل دوم حرمت تاسیس رسانه های ضد دینی به کبرای مساله پرداخت و گفت: لهو و لعب که در آیات کریمه قرآن در کنار هم ذکر شده اند به یک معنا نیستند و نباید این مساله خلط شود و با توجه به نظر شیخ انصاری در کتاب مکاسب محرمه که تعبیر «بطر» به کار برده است تاسیس رسانه های ضد دین از مصادیق بارز باطل شمرده می شود.

 نگاهی به مباحث جلسه گذشته

بحث در تأسیس رسانه هایی بود که کارکرد آن به طور خاص برای لهو است.

لهو به چیزی گفته می شود که انسان را از خدا و یاد او غافل نماید و خوش گذرانی غیر مشروع برای انسان ایجاد نماید.

در مصادیق آن موارد زیادی از امور را فقها لهو شمرده اند.

مثلاً رقص به همین جهت لهو آن حرام است. حتی زدن تمبک و دست زدن همراه با این ابزارهای ساده لهو و حرام است.

اگر کارکرد رسانه ای، فساد و بی بند و باری و خوش گذرانی های غیر مشروع است، از مصادیق لهو است.

صغرا: این رسانه لهوی است

 کبرا: لهو حرام است

 نتیجه: پس این رسانه حرام است.

در استدلال به صغرا به مواردی اشاره می کنیم که فقها با وجود این که لهویت آن کمتر از رسانه است و آن را حرام دانسته اند که به عنوان نمونه می توان به سفر کسی که به صید بی هدف می رود و قصدش خوش گذرانی است و به خاطر تفریح آن را شکار می کند اشاره کرد که در این سفر نماز تمام است زیرا قصد او از سفر لهو است.

اگر این صید لهوی مصداق لهو و حرام است، تاسیس رسانه ای که می خواهد موسیقی حرام و فیلم های سکسی پخش کند به طریق اولی حرام است.

اگر کسی در مجلسی نشست که به او خوش می گذرد و در آن هیچ یک از مصادیق حرام نیست به این مورد لهو نمی گوییم هر چند که در آن مجلس توجهی به خداوند هم نداشته باشد.

لهو آن است که مبغوض خداوند است و انسان را از یاد الهی غافل می کند.

اهم مباحث استاد رفعتی در این جلسه به شرح ذیل می باشد:

لهو آن تفریح و خوش گذرانی است که ما را از تقرب و یاد خدا دور می کند و همراه با خوش گذرانی غیرمشروع است.

به تعبیر مرحوم شیخ انصاری (ره) همراه با فرح و خوش گذرانی باطل باشد.

مرحوم شیخ انصاری در مکاسب محرمه می فرماید: مرحوم ابن ادریس حلی بازی را هم لهو قرار داده است و اگر لهو به معنای لعب و بازی باشد نمی توان گفت که آن حرام است و شخصی به جز مرحوم ابن ادریس (ره) این گونه معنی نکرده است که بازی را لهو قرار دهیم.

لعب و لهو در قرآن

در بعضی آیات قرآن لهو لعب را کنار هم قرار داده است ولی این عطف تفسیری نیست.

(وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُون‏) انعام آیه 32

(إِنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْو) محمد آیه 36

(اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْو) حدید آیه 20

(وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِب‏) عنکبوت آیه 64

این دو کنار هم شبیه فقیر و مسکین است که وقتی در کنار هم هستند دلیل بر افتراقشان می باشد که با هم متفاوت هستند.

طبق فرمایش ابن ادریس اگر بخواهیم بگوییم اگر جدای از هم باشند این درست است اما در قرآن که کنا رهم  هستند معنایشان متفاوت است.

معنای لهو

در اواخر مکاسب محرمه شیخ انصاری می فرماید: آن لهوی که موضوع حرمت قرار می گیرد بازی نیست. بلکه آن است که « لو خصّ اللهو بما یکون من بطر و فسّر بشدّة الفرح کان الأقوى تحریمه .»

اگر معنای لهو را به معنای خاص بگیریم که از باطل است. (بطر یعنی باطل) چیزی که حاصل از کار باطلی است و معنا کنیم که یک خوشی زیادی که ناشی از یک کار باطل می شود بسیار نزدیک به تعریفی است که در جلسه قبل برای لهو داشتیم.

خوشی زیادی که برخواسته از باطل است و این معنای لهوی است که مرحوم شیخ می پذیرد که ما بر حرمت آن دلیل داریم.

مصادیق متعددی برای لهو در جلسه قبل بیان کردیم که فقها ذکر کردند و بر تمام آن مصادیق این تعریف لهوی که گفتیم صادق است اما به نسبت لهوی که ما در آن بحث می کنیم مصداق کوچکی است.

اگر کارکرد رسانه ای، پخش فیلم ها و موسیقی های مبتذل باشد از مصادیق بارز لهو و خوش گذرانی غیر محلل است که ما را از یاد خدا غافل می کند و به عنوان نمونه به صید بدون هدف اشاره کردیم که سفر برای این کار معصیت و نماز تمام است.

حال باید توجه داشت که لهویت این صید بیشتر است یا رسانه ای که کارکرد آن فساد و موسیقی و ترانه های مبتذل است؟

کدام مفرح تری است که ما را از حق بیشتر دور می کند؟ مسلماً رسانه ای که لهوی است، پس تاسیس رسانه لهوی از مصادیق بارز لهو است.

کبرای مساله

آیا لهو حرام است؟

اگر اثبات کنیم که لهو حرام است پس تاسیس رسانه های لهوی حرام  می شود همان طور که صید لهوی و مسابقه غیر منصوص را حرام دانستند.

ما در صغرا صفت غیر مشروع را در تعریف لهو می گیریم و امروز نیز برای این که این اشکال به ذهن شما نیاید، گفتیم که مرحوم شیخ کلمه «بطر» یعنی باطل را به کار برد  و از واژه غیر مشروع استفاده نکرد، پس با تغییر واژه چیزی عوض نمی شود.

غیر مشروع یعنی چیزی که غرض و منفعت عقلایی محلله ندارد و لغو است.

در بعضی از روایات لهو یکی از مصادیق لغو شمرده شده است.

تعریف لهو شاید آن قدر سخت نباشد که پیدا کردن مصادیق سخت است. لذا فقها خیلی از موارد را از مصادیق لهو شمرده اند  و همین سبب اختلاف شده است.

در موسیقی نیز آن مواردی که از موسیقی های لهو است جزء مصادیق حرام است.

الان رادیوهایی هست که صرفا موسیقی های حرام پخش می کنند و گاهی نیز محتوای آن فاسد است که شامل ترانه های فساد برانگیز است.

اشکال: می توان حرمت را روی برنامه هایشان برد و تمام رسانه را حرام ندانیم.

پاسخ: کسی که چنین رسانه ای را تولید می کند که همین کاربرد را دارد تفاوتی ندارد و  حرمت تاسیس آن نیز استفاده می شود.

بحث ما در این است که اگر رسانه ای به این هدف می خواهد تاسیس شود حرام است.

در بحث های فقهی می گویند که فقیه به دنبال تشخیص مصداق نمی رود ولی موضوع را باید فهمید.

در کلیت قضیه به چیزی که مبغوض مولاست و ما را از خدا دور می کند و همراه با خوش گذرانی غیر مشروع است، لهو می گوییم.

هیچ یک از رسانه ها و شبکه ها فی نفسه حرام نیستند و بستگی به نوع استفاده از آن دارد که اگر در راه دین باشد تاسیس آن واجب می شود، اما اگر هدف آن ترویج فحشا و فساد باشد حرام است.

با توجه به این تعریف لهو که بیان شد این ها مصادیق کوچکی از لهواست و رسانه مصداق بزرگ تری از لهو است.

ما از روایات متعددی می توانیم استفاده کنیم که لهو حرام است و به طور کلی فقها به حرمت آن فتوا داده اند و بر این مساله اجماع داریم.

مثلاً در رابطه با حرمت و لهوی بودن کبوتر بازی اختلاف بود ولی بعضی مصادیق مانند همان سفری که ذکر شد مورد اتفاق است.

توضیح: خیلی از اعمال وقتی حرمت فعلی پیدا کرد حرمت فاعلی نیز وجود دارد ولی از اعمالی نیست که نیاز به قصد داشته باشد، مانندکسی که مشروب را به اشتباه به جای شربت میل کرده است ولی کار حرامی مرتکب نشده است.

روایت اعمش در جلد سوم وسائل الشیعه ذکر شده است.

در این روایت امام صادق علیه السلام گناهان کبیره را بیان می فرماید که یکی از آن موارد اشتغال به امور لهوی و خود را مشغول به لهو کردن است.

مثالی که برای امور لهوی بیان می شود غنا و نوعی از موسیقی است.

شبیه این روایت از امام رضا علیه السلام در کتاب عیون اخبار الرضا است که یکی از مصادیق گناهان کبیره را اشتغال به امور ملاهی ذکر می فرماید.

یکی دیگر از این روایات که در باب حرمت لهو است، روایاتی است که در باب حرمت قمار آمده است:

«کُلَّمَا أَلْهَى عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ فَهُوَ مَیْسِرٌ»

در تعریف لهو گفتیم که چیزی است که ما را از یاد و تقرب الی الله دور نماید.

قماری که ما را از یاد خدا دور کند محرم است و از لهویات است.

روایت دیگری در رابطه با مصداق لهو که اجماعی بود و مساله صید را مطرح کردیم:

عن أبان عن زرارة عن أبی جعفر ع قال‏ سألته عمن یخرج من أهله بالصقور و البزاة و الکلاب یتنزه اللیلة و اللیلتین و الثلاث هل یقصر من صلاته أم لا یقصر قال إنما خرج‏ فی‏ لهو لا یُقصّر

در روایت دیگر از امام رضا علیه السلام در جواب من سئله عن السماع می پرسد که در باب غنا آمده است و حضرت فرمود هرچه که در حوزه لهو قرار بگیرد حرام است.

از حضرت درباره ترانه  معروفی در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله سوال می کنند و حضرت می فرمایند زعم ترخیص پیامبر(ص) دروغ است.

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغِنَاءِ وَ قُلْتُ إِنَّهُمْ یَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَخَّصَ‏ فِی‏ أَنْ‏ یُقَالَ‏ جِئْنَاکُمْ جِئْنَاکُمْ حَیُّونَا حَیُّونَا نُحَیِّکُمْ فَقَالَ کَذَبُوا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما لاعِبِینَ‏ لَوْ أَرَدْنا أَنْ نَتَّخِذَ لَهْواً لَاتَّخَذْناهُ مِنْ لَدُنَّا إِنْ کُنَّا فاعِلِین‏... کافی ج 6 ص 433

اگر قرار بود لهو حلال باشد و اتخاذ نماییم، ما برای شما لهو می فرستادیم.

ما به آیات استدلال نمی کنیم زیرا ظهور در حرمت ندارد و احتمالات مختلفی از آن برداشت می شود، ولی همین روایت استدلال می کند که این ترانه درست نیست و گمانی که درباره ترویج این ترانه از سوی پیامبر آمده است دروغ است.

روایت دیگر

«إنّ اللهوَ مِنَ الباطِل»

پس کارکرد رسانه ضد دینی که فساد و خوش گذرانی های باطل است از مصادیق لهو محسوب می شود.

نتیجه: تاسیس چنین رسانه ای لهو و حرام است./926/922/201/ض

تقریر محسن جوادی صدر