vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین رفعتی، در درس خارج فقه رسانه که در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بحث ادله ضرورت تشکیل رسانه دینی پرداخت و سرفصل های بحث که در آینده مطرح خواهد شد را تبیین نمود و گفت: ما وجوب تبلیغ دین را در تبلیغ رسانه ای منحصر نمی کنیم ولی روش بهینه و بهتری از آن را مورد نظر داریم که از حیث قواعد فقهی مانند تزاحم بین انقاذ غریق مجتهد و فرد معمولی است که اولویت را باید در نظر داشت.

نگاهی به مباحث جلسه گذشته

فصل اول در خصوص اصل خود رسانه است.

 آیا داشتن رسانه دینی جایز است یا جایز نیست و کدام یک از احکام خمسه را دارد.

بحث هایی که مربوط به خود رسانه است و ایجاد پارازیت برای رسانه های ضد دینی جایز است یا خیر؟

آیا فیلتر کردن سایت ها و شبکه های اجتماعی جایز است یا خیر؟ آیا نظام و حکومت موظف به این کار هست یا خیر؟

در فصل دوم محتوای رسانه، بایدها و نباید ها از دیدگاه فقه در رابطه با رسانه را بحث خواهیم کرد

فصل سوم افعال عوامل رسانه، تهیه کننده، کارگردان، مدیران سایت ها و ... چه وظایفی دارند و حدود هشتاد مساله در این فصل مطرح خواهد شد.

فصل چهارم در رابطه با کاربران رسانه، بینندگان و استفاده کنندگان از رسانه است که آیا از هر شبکه ای را می توان به عنوان بهره برداری از رسانه استفاده کرد.

در فصل اول اولین مساله را شروع کردیم و در جلسه گذشته طرح موضوع نمودیم و گفتیم به دیدگاه بعضی صاحب نظران، به خصوص اهل توقف قائل به این هستند که از این ابزارهای نوین نمی توان استفاده کرد.

پیدایش این ابزارها مانند رسانه به ضرر دین است  و ادامه آن نیز به ضرر دین است  و کارکرد دینی نمی توانیم از رسانه داشته باشیم.

گروهی هستند که تابع میرزا صادق مجتهد تبریزی هستند و الان نیز در بخشی از طالقان زندگی می کنند و معتقدند که حتی استفاده از ماشین و آب لوله کشی و برق نباید استفاده کرد و هیچ یک از اینها جایز نیست.

این مطلب را رد نمودیم و عرض کردیم هرچه که استفاده مباح و حرام دارد از حیث شرعی خرید و فروش آن جایز است.

آن چه که در مکاسب محرمه تحریم می شود چیزی است که هیچ کاربرد محلله عقلایی ندارد و تنها کاربرد حرام دارد که به عنوان مثال می توان بت، خمر و صلیب را ذکر نمود.

اما رسانه هم منفعت محلله و هم منفعت محرمه دارد و نمی توانیم بگوییم حرام است زیرا پدیده جدیدی است و چون جعبه جادویی است و در هر ثانیه حداقل 18 عکس یا بیشتر در جلوی چشم انسان حرکت می کند و چشم بندی و جادوست و با تحریم سحر و جادو و چشم بندی نمی توانیم بگوییم حرام است.

حال که رسانه فی نفسه حرام نیست، با توجه به نوع کارکرد رسانه در فقه، تاسیس رسانه می تواند یکی از احکام خمسه را داشته باشد.

اگر کارکرد ضد دین داشته باشد و ترویج منکر نماید، حرام است و اگر رسانه ای است که بیشتر به سرگرمی غیر لهوی می پردازد، تأسیس این نوع رسانه مباح است.

بحث ما در تاسیس رسانه دینی بود که اعم از رسانه های جمعی، سایت ها و گروه ها بود که می تواند واجب باشد و بحث ما در ادله وجوب بود.

اهم مباحث استاد رفعتی در این جلسه به شرح ذیل می باشد:

ادله وجوب تبلیغ در وجوب تأسیس رسانه دینی

اولین دلیلی که بر وجوب تأسیس رسانه های دینی اقامه می کنیم، ادله وجوب تبلیغ است و یکی از بهترین راه های تبلیغ دین در عصر ارتباطات استفاده از ابزار رسانه برای تبلیغ دین است و ما می توانیم به وسیله رسانه تبلیغ دین و معارف داشته باشیم.

ادله فراوانی برای وجوب تبلیغ در فقه می باشد و بر اساس این ادله نهاد حوزه های علمیه در طول تاریخ ساخته شده است.

در بین فقها نمی توان فقیهی را یافت که بگوید تبلیغ دین واجب کفایی نیست.

یکی از ادله وجوب تبلیغ آیه نفر است:

(وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُون‏) توبه 122

این آیه در کتاب های اصولی، در بحث حجیت خبر واحد مورد بررسی قرار گرفته است به خاطر این که هشتاد درصد از احکام فقهی برگرفته از خبر آحاد ثقه است و بیست درصد از احکام به وسیله روایت قطعی الصدور متواتر اخذ شده اند.

یکی از ادله معتبر که برای حجیت خبر واحد آورده اند همین آیه نفر است منتهی ما در بحث فقهی خودمان می خواهیم از این آیه استفاده نماییم.

دو گونه از این آیه استفاده نموده اند:

1-      این آیه به سیاق آیات قبل در مورد جنگ است؛ همه مردم نباید به سمت جنگ بروند و شهر را تخلیه نمایند. چرا از هر طائفه ای عده ای در محضر پیامبر نمی مانند تا احکام الهی را فرا گیرند؟

«نفر» دوم به معنای کوچ کردن نیست و به معنای «ماندن» است.

تفقه در دین واجب است اما در عین حالی که واجب است به خاطر هدف دیگری واجب شده است: (وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ)  برای این که انذار و تبلیغ نمایند و به مردم گوشزد بکنند که خدا، پیامبر و ... وجود دارند و اعتقادات مردم را با ادله برای مردم اثبات نمایند.

«لینذروا» امر است و دال بر وجوب دارد مگر قرینه صارفه بر خلاف آن بیاید.

اصولیون در ادامه وجوب پذیرفتن را برگرفته از این وجوب آیه می دانند و از وجوب انذار پی به وجوب پذیرش آن می آورند و نباید صرف این که یک شخص گفته و خبر واحد است آن را لغو بدانیم.

کسانی که وجوب پذیرش خبر واحد را از این آیه نمی پذیرند، در اصل وجوب انذار اشکال و خدشه ای وارد نمی کنند.

2-      این آیه ارتباطی با جنگ ندارد و این نفر «فرهنگی و علمی» است؛ یعنی همه مسلمانان آمادگی آمدن به مدینه را ندارند تا احکام را از پیامبر اسلام یاد بگیرند و اسلام را بشناسند و ما این توقع را نداریم که همه بخواهند بیایند و اسلام شناس شوند و این تکلیف برای یک عده ای واجب کفایی است که به نمایندگی از طایفه و قبیله شان بیایند و کسب معارف نمایند و برگردند و قومشان را انذار نمایند.

بعضی از مفسرین به این معنا پرداخته اند و مرحوم مظفر نیز معنای دوم را ترجیح می دهد گرچه اولی با ذهن مأنوس تر است.

اگر تفسیر دوم را ترجیح دهیم، باز هم ضرورت وجوب تبلیغ دین از آن استفاده می شود.

امروزه یکی از روشهای فوق العاده موثر در تبلیغ دین تبلیغ رسانه ای است که از روش های سنتی مانند منبر نیز مؤثرتر است.

اگر کارکرد دینی را برای یک رسانه دینی تعریف نماییم با حکم وجوب مستفاد از آیه نفر سخنی باقی نمی ماند و حتی از همین آیه وجوب تأسیس شبکه های آموزش دین نیز قابل استناد است.

در بعضی از روایات تفقه در دین و یادگیری احکام به صراحت وجوب آن یاد شده است

روایت: روز قیامت به جاهل گفته می شود چرا به این حکم دین عمل نکردی؟ می گوید من نمی دانستم و به او گفته می شود که وظیفه ات این بوده که این حکم را یاد می گرفتی و این توجیه پذیرفته شده نیست.

پیشنهاد یکی از دوستان این بود که شبکه درسی حوزوی تأسیس نماییم تا علاقمندان به این دروس این مطالب را فراگیرند.

پس نتیجه گرفتیم که وجوب تأسیس شبکه دینی به استناد این آیه با هر دو تفسیر مسلم است.

ما وجوب تبلیغ دین را در تبلیغ رسانه ای منحصر نمی کنیم ولی روش بهینه و بهتر آن را مورد نظر داریم که از حیث قواعد فقهی مانند تزاحم بین انقاذ غریق مجتهد و فرد معمولی است که اولویت را باید در نظر داشت.

بحث ادله ما بحث وجوب امر به معروف و نهی از منکر است که در جلسه آتی بدان می پردازیم./926/922/201/ض

تقریر: محسن جوادی صدر