حجت الاسلام والمسلمین محسن غرویان، عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، با اشاره به این مطلب که تاریخچه فقه حکومتی به زمان پیامبر ص، ائمه معصومین ع و صدر اسلام باز می گردد، گفت: اگر بخواهیم به طور علمی پیشینه فقه حکومتی را مورد بررسی تاریخی قرار بدهیم، فقه حکومتی را باید در دوران صدر اسلام پیگیری کنیم.
وی با اشاره به این مطلب که در رابطه ی فقه حکومتی با دو دوره ی زمانی حضور ائمه معصومین ع و دوران غیبت روبه رو هستیم، اظهار داشت: مسائل فقه حکومتی در دوران حضور ائمه ع، با امام معصوم ع تناسب پیدا می کرد و در زمان غیبت کبری، مسئله فقه حکومتی شامل اجتهاد و اسنتباط های فقها می باشد.
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این موضوع که در میان فقها کسانی بوده اند که با سیاست و حکومت رابطه ای نداشته اند، ادامه داد: در دوران غیبت به دلیل عدم دسترسی به دامان پاک امام معصوم علیه السلام، مسئله فقه حکومتی به صورت حساس تر مطرح شده است.
وی با تاکید بر این که تفکر فقه حکومتی در بین فقهای گذشته تشیع سابقه داشته است؛ اظهار داشت: در تاریخ شیعه، فقهایی که مانند امام خمینی حکومت اسلامی تشکیل بدهند، نبوده است؛ اما از میان آن ها بوده اند کسانی که در بخشی از امور حکومتی دخیل بوده اند؛ به طور مثال در امور حسبه، رفع خصومات و قضاوت، فقهای شیعی حضور داشته اند و در بخشی از مسائل به حکومت های عصر خود کمک کرده اند؛ اما در طول تاریخ فقیهی نبوده است که خود موسس حکومت اسلامی باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به تعامل عده ای از فقهای شیعه با حکومت صفوی؛ ابراز داشت: فقها همیشه از اسلام حفاظت و حراست کرده اند و به این موضوع واقف بوده اند که حکومت ها می توانند در جهت رشد اسلام یا در مسیر نابودی و ضربه زدن به آن حرکت کنند.
وی ادامه داد: در زمان حکومت صفوی فقهایی بوده اند که از جهت وظیفه و تکلیف شرعی تلاش کرده اند که دولتمردان آن زمان در جهت ترویج شعائر و مبانی اسلامی حرکت کنند؛ عالمان بزرگی مانند علامه مجلسی در دوران حکومت صفویه با نزدیکی به حکومت و افراد دخیل در اداره ی کشور در تلاش بوده اند که مانع انحراف از اساس دین و احکام فقهی شوند.
حجت الاسلام و المسلمین غرویان با بیان این مطلب که ریشه بسیاری از مسائل فقه حکومتی در قرآن کریم است، بیان داشت: در سوره ی مائده سه آیه در این رابطه وجود دارد که می فرماید " و من لم یحکم بما انزل الله فاولائک هم الفاسقون فاولائک هم الکافرون فاولائک هم الضالمون1" کسانی که بر اساس احکام خداوند حکومت نکنند آنها فاسق اند، کافر اند، ظالم اند؛ بر اساس همین آیات استنباط فقها بر این است که حکومت ها باید بر اساس حکم خداوند باشد؛ در آیه ای دیگر در قرآن کریم آمده است "ان الله یامرکم ان تعدل امانات الی اهلها2"خدواند امر می کند که امانت ها را به اهلش بسپارید؛ حکومت نیز خود یک امانت است و اهل آن علمای دین هستند.
وی ادامه داد: در آیه ی "اطیعو الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم3" به اطاعت از اولی الامر اشاره شده که منظور همان حاکمان می باشد؛ در میان روایات، ابی خدیجه در مشهوره و عمر ابن حنظله در مقبوله درباره شرایط حاکم اسلامی بحث کرده و شیخ انصاری در مکاسب و همینطور صاحب جواهر در جواهر الکلام و سایر فقها، روایات مربوط به حکومت داری را بیان کرده اند.
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه افزود: از میان روایات می توان به "مجال الامور بید العلماء بالله الامناء علی حلاله و حرامه4" و "من کان من الفقها سائل لنفسه حافظ لدینه مخالف علی هواه مطیع لامر مولاه5" اشاره کرد؛ و به طور کلی امام خمینی مفصل ترین مباحث فقهی، تفسیری و روایی را در مورد فقه حکومتی بیان داشته اند. /929/302/قا
منابع:
1- سوره مائده /آیه 44
2- سوره نساء/آیه 58
3- سوره نساء/آیه 59
4- تحف العقول / 238
5-من لایحضر الفقیه ج 4 ص 420