به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، همایش بررسی ابعاد حقوقی فاجعه منا در تاریخ 25/09/1394 در مرکز بین المللی جامعه المصطفی العالمیه با حضور دادستان کل کشور، حجت الاسلام رئیسی، رئیس مرکز بین المللی جامعه المصطفی العالمیه، آیت الله اعرافی، معاون بعثه مقام معظم رهبری، حجت الاسلام و المسلمین مرآتی به عنوان سخنران و حجت الاسلام سید حسن وحدتی شبیری به عنوان دبیر همایش، برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای مرآتی بعنوان معاون بعثه مقام معظم رهبری و مسئول کمیته حقوقی پیگیری فاجعه منا بیان کردند: در همان روزهای آغازین این جریان تلاشمان این بود که این را به یک درخواست بین المللی تبدیل کنیم. دولت سعودی سعی اش این بود که این جریان را یک خواست ایرانی جلوه دهد و یک پوشش سیاسی به این کار بدهد. در حالی که ما تلاشمان این بود که همه مسلمانان این امر را خواستار باشند. در نتیجه در جمع آوری این مستندات سعی کردیم تمام آن کسانی که آسیب دیدند و در دسترس ما بودند، اسناد و مدارکی را جمع آوری کنیم.
ایشان در ادامه اقدامات انجام شده از سوی بعثه مقام معظم رهبری(حفظه الله) را بیان کردند و شرح مختصری از واقعه منا را بیان کردند. و در پایان هم آمار مربوط به فاجعه منا را بدین گونه بیان کردند: درحال حاضر کلا461 نفر از ایران کشته شده داریم که 382نفر در ایران دفن شده اند، 69 نفر در عربستان دفن شده اند و 10 نفر هم نامشخص اند، یعنی هنوز وضعیت آنها نامعلوم است که از طریق دی ان ای در حال پیگیری است. 25 نفر از خانواده ها همراهی کردند که این جنازه های دفن شده در عربستان باقی بماند؛ بقیه را هم در حال تلاش هستیم که به ایران منتقل کنیم.
در ادامه مشروح سخنان ایشان را مرور می کنیم.
اقدامات انجام شده در بعثه مقام معظم رهبری(مد ظله العالی)
از این جهت ما در همان روزهای آغازین این جریان تلاشمان این بود که این را به یک درخواست بین المللی تبدیل کنیم. دولت سعودی سعی اش این بود که این جریان را یک خواست ایرانی جلوه دهد و یک پوشش سیاسی به این کار بدهد در حالی که ما تلاشمان این بود که همه مسلمانان این امر را خواستار باشند. در نتیجه در جمع آوری این مستندات سعی کردیم تمام آن کسانی که آسیب دیدند و در دسترس ما بودند برای مصاحبه از اینان اسناد و مدارکی را جمع آوری کنیم که انشاءالله در وقت مقتضی در اختیار پژوهشگران قرار خواهد گرفت. نکته ای که میخواهم عرض کنم علاوه بر اینکه یک امر انسانی و یک درخواست عمومی و حق عموم انسان هاست که اگر یک جریانی در این سطح اتفاق افتاد هر انسانی باید مطالبه این حق را بکند از جهت این که مقام معظم رهبری هم در پیام های عمومی و هم در جلسات خصوصی که با مسئولین داشتند ایشان در 3 نکته تأکید داشتند«تاکنون متأسفانه تنها صدایی که برخاسته برای احقاق حقوق صدای ایران بوده است در حالی که باید همه کشور های اسلامی این حق را خواستار میشدند» این وظیفه ما است که تلاش کنیم و این را به یک صدای همگانی تبدیل کنیم.
نکته دیگر که ایشان فرمودند حتی مثال زدند این است که فرمودند« مثل داستان حلبچه نشود که به فراموشی سپرده شود حتی اگر ده سال هم طول کشید باید پیگیری شود» طبیعی است پیگیری حقوقی و سیاسی و فرهنگی و همه ابعاد باید پیگیری شود. در پایان فرمایشات ایشان هم این نکته بود که باید آسیب شناسی شود که اگر این حوادث بخواهد تکرار شود ما چگونه باید با این جریان مقابله کنیم؟ که این هم وظیفه سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری است که همه تلاش میکنند که این کار را انجام دهند.
برای اینکه گزارشی از کارهای انجام شده ارائه بدهم ما بلافاصله بعد از این فاجعه سعی کردیم یاری رسانی کنیم به همه آسیب دیدگان که البته دولت سعودی تقریبا دو سه ساعت اول را چون خیلی کنترل نداشت این منع را نمیتوانست ایجاد کند طبیعتا خیلی از افراد مرگ نجات پیدا کردند ولی بعد از آن راه ها را بستند و هر کس را که احساس میکردند از ایران است را منع میکردند که کمک نکنند. درحالی که اگر این همکاری از طریق مسئولین آنجا میبود پزشکان ما(حدود 300پزشک)میتوانستند به سهولت کمک به همه آسیب دیدگان بکنند.رسیدگی به مصدومین بود که هلال احمر خیلی سعی کرد تمام مصدومین را در بیمارستان های سعودی به پایگاه های خودمان منتقل کند و آن ها را تحت درمان قرار دهد الا آنهایی که حال وخیم داشتند.
رسیدگی به خانواده افراد ( کسانی که همسر یا فرزندشان از دست رفته بود یا مصدوم شده بود) را وظیفه خود میدانستیم که به آن ها رسیدگی کنیم. بعد اقدام کردیم برای برگرداندن اجساد که به مشکلات جدی روبرو شدیم که بعد از سخنرانی مقتدرانه مقام معظم رهبری فضا باز شد و سعودی ها با کمترین تشریفات اجازه برگرداندن اجساد را دادند.
کار سومی که انجام دادیم بلافاصله با کسانی که در خود حادثه بودند مصاحبه کردیم. فیلم هایی که خود مردم تهیه کرده بودند را جمع آوری کردیم. که در حال حاضر بخش حراست سازمان حج و زیارت مشغول طبقه بندی و راستی آزمایی آنهاست تا بعدا بتواند بعنوان ادله مثبته مورد استفاده بخش حقوقی و در بخش های فرهنگی هم مورد استفاده دارد.
کار بعدی انجام شده بحث ارتباط با بعثه های مختلفی بود که خواه آنهایی که حجاجشان آسیب دیده بود و خواه آنهایی که آسیب ندیده بودند ما در مدت زمانی که آنجا بودیم جناب آقای قاضی عسکر با تمام رؤسای بعثه ها نشست های خاصی را داشتند که ما سعی کنیم این ها را تشویق کنیم برای اینکه این مطالبه را انجام دهند ولی متأسفانه تطمیعی که انجام شده بود حتی آن کشورهایی که بیشترین آسیب را دیده بودند آنها هم سکوت کردند و بعضی مواقع همین ها تبریک گفتند به دولت سعودی به جهت برگزاری یک حج موفق.
کار بعدی بحث آسیب شناسی و بازسازی ساختار تشکیلاتی سازمان حج و زیارت متناسب این حوادث که احتمال وقوع آن وجود دارد و دعوت از اساتید که ما چگونه بتوانیم این ازدحامات را مدیریت کنیم؟
بررسی اجمالی علل وقوع حادثه منا در روز دهم ذی الحجه
این نکته را هم باید اضافه کنم که سعی دولت سعودی بر این بود که اخبار نادرستی را درشبکه های اجتماعی منتشر میکرد که ما اینها را خودمان ترویج بدهیم و بعدا آنها بگویند این اخبار نادرست بوده و مربوط به سال جاری نبوده است؛ که ما بلافاصله این اخبار کذب را شناسایی کردیم و به تمام رسانه ها توضیح دادیم که این ها از طریق ایران منتشر نشود. و خیلی از آمار و ارقام را بلافاصله از روی سایت ها برمیداشتند که مردم جهان از ابعاد این حادثه آگاه نشوند.
حتی گاهی میگفتند:«ایرانیها این ازدحام را بوجود آوردند، ایرانیها راه را از طرف مقابل برگشتند» اینها همه دروغ بود. ما در مسیری که از چادرها پائین می آمدیم چند راه وجود داشت. حدود سه تا از این راهها اصلی است و حدود سه تا هم فرعی اند. در واقع آن راهی که به چادر ایرانی ها منتهی بود و معمولا همه از آنجا میرفتند و امکانات امداد هم در آن وجود داشت سوق العرب بود که هم وسیع تر بود و هم نیروهای امدادی ما هم در این مسیر وجود داشتند حتی راهنماهایی با کاورها و لباس های مشخص داشتیم. خیابان204 یک راه فرعی بود که زمانی که راه های اصلی ازدحام داشته باشد به این ها هدایت کنند. ما هنوز هم نمیدانیم که دلیل چی بود که اول صبح(حدود ساعت7) که هنوز ازدحام زیاد نبود چرا ایرانی ها و گروهی از حجاج را به خیابان204 هدایت میکردند؟ و این مأمورین بودند که ما موقعی که از پله ها پائین می آمدیم دستهایشان را بهم قفل کرده بودند و به این راه هدایت میکردند. این راه هم باریک بود و هم امکانات کم بود و انتهای خیابان 204یک راه فرعی بود که به یک خیابان اصلی منتهی میشد که به محوطه رمی جمرات منتهی میشود. ما هنوز این سئوالمان از دولت سعودی هست (از اینان درخواست کرده ایم فیلم هایی که در این خیابان ها دوربین ها گرفته است در اختیار ما بگذارند) به چه دلیل مأمورهایی که در انتهای خیابان204 بودند راه را بستند؟ به چه دلیل زمانی که راه بسته شد ابتدای خیابان 204 و راه های فرعی منتهی به این خیابان را نبستند تا مردم اضافه نشوند؟ یعنی ابتدا باز بود و انتها بسته بود برای اینکه این ازدحام لحظه به لحظه بیشتر میشد و مردم متراکم میشدند. همانطور که اشاره شد واقعا این فعل فعل کشنده بود.یعنی هر انسانی با قویترین هیکل هم در این فضا قرار میگرفت نه میتوانست خودش و نه دیگری را نجات دهد. در یک موقعیتی که حدود یک ساعت در آن خیابان متوقف شدند و رفته رفته آب بدن آنها کم شد، حرارت47 درجه سانتیگراد زمانی که تنها بهم چسبیده بود، که یکی یکی از این ها می افتادند و از حال میرفتند. جناب آقای دکتر شجاعی فر نقل میکردند که بهمراه آقای رکن آبادی بودند: یکدفعه یک صدایی را شنیدیم که گفتند «ارجع ارجع» به معنای برگردید. موقع برگشتن یک گروهی از جلو که عمدتا از کشور آفریقا بودند اینها فکر میکنند راه باز شده از سمت عقب و دارند هدایت میکنند این فاجعه اتفاق می افتد زمانی که همه نیروها ازبین رفته بود و مردم پرپر میشدند.
چرا بعد از کشته شدن تا ساعت یک نصفه شب شما نتوانستید امداد برسانید؟ بالگردهای شما بالاسر همه حجاج در حرکت بود، چرا گزارش ندادید که امداد بیشتری برسد و راهها باز شود و آمبولانس ها بتوانند بیایند. در حقیقت خیلی از افراد ( طبق آمار خود سعودی ها تعداد کشته ها حدود7600 نفر میباشد) از جهت امدادرسانی به مشکل برخوردند. حتی بیمارستان ها هم هیچ گونه امکانات و زیرساختی برای امداد وجود نداشت.
از لحاظ حقوقی ما نمیخواهیم بگوییم مستقیما کسی دستور مستقیم داده که این کار اتفاق بیافتد ولی نتیجه این کار کوتاهی مأمورین بوده است.
آمار مربوط به فاجعه منا
درحال حاضر کلا461 نفر از ایران کشته شده داریم که 382نفر در ایران دفن شده اند، 69 نفر در عربستان دفن شده اند و 10 نفر هم نامشخص اند یعنی هنوز وضعیت آنها نامعلوم است که از طریق دی ان ای در حال پیگیری است. 25 نفر از خانواده ها همراهی کردند که این جنازه های دفن شده در عربستان باقی بماند؛ بقیه را هم در حال تلاش هستیم که به ایران منتقل کنیم.