vasael.ir

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حضرت آیت الله حسین نوری همدانی، از مراجع تقلید، صبح دوشنبه 14 دی در چهلمین  جلسه درس خارج ولایت فقیه (کتاب البیع) در مسجد اعظم قم، گفتار مفصل آیت الله علامه طباطبایی در ذیل آیه 200 سوره آل عمران را از أدله ی محکم وجوب تأسیس حکومت اسلامی توصیف کرد و گفت: طبق این بیان در آیات قرآن امر به تعقل و تفکر در موارد مختلف شده است.

وی افزود: اسلام دینی است که از ما خواسته که از نظر فرهنگ در سطحی باشیم که موارد مختلف اقتصادی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی را بشناسیم و عمل کنیم.

این مرجع تقلید با بیان این که آیت الله طباطبائی می فرمایند مخاطب تمام این آیات در امور مختلف مسلمانان هستند ادامه داد: تمام اینها بر تأسیس حکومت اسلامی دلالت دارند. زیرا بدون تأسیس حکومت و یک مرکز قدرت امکان انجام امور مذکور وجود نخواهد داشت. پس یکی از أدله ی داله ی بر وجوب تأسیس حکومت اسلامی همین آیات مذکور در کلام ایشان می باشد.

اهم مباحث حضرت آیت الله نوری همدانی در این جلسه بدین شرح است:

کلام علامه طباطبایی درباره وجوب تاسیس حکومت اسلامی

بحثمان با توفیق پروردگار متعال درباره أدله ی وجوب تأسیس حکومت اسلامی بر فقیه و بر مردم می باشد. کلماتی در این رابطه عرض کردیم.

ازجمله آیت الله طباطبائی أعلی الله مقامه در جلد 4 تفسیر المیزان صفحه 129 در تفسیر آیه 200 از سوره آل عمران:﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ﴾[1] پنجاه صفحه مطلب ذیل عنوان "گفتاری درباره مرابطه" نوشته اند. در ضمن این پنجاه صفحه پانزده مطلب ذکر کرده اند که مطلب دوازدهم از آن مطالب پانزده گانه به بحث ما مربوط است. به نظر بنده یکی از أدله ی محکم وجوب تأسیس حکومت اسلامی همین بیان ایشان می باشد.

کلام ایشان این است:

12: من الذی یتقلد ولایة المجتمع فی الاسلام وما سیرته؟ کان ولایة أمر المجتمع الاسلامی إلى رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم وافتراض طاعته صلى الله علیه وآله وسلم على الناس واتباعه صریح القرآن الکریم.

قال تعالى وأطیعوا الله وأطیعوا الرسول: التغابن - 12 وقال تعالى لتحکم بین الناس بما أریک الله: النساء - 105 وقال تعالى النبی أولى بالمؤمنین من أنفسهم: الأحزاب - 6 وقال تعالى قل إن کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله : آل عمران - 31 إلى غیر ذلک من الآیات الکثیرة التی یتضمن کل منها بعض شؤون ولایته العامة فی المجتمع الاسلامی أو جمیعها.

ترجمه:

12- رهبر جامعه اسلامى چه کسى است و چگونه روشى دارد؟

در عصر اول اسلام ولایت امر جامعه اسلامى به دست رسول خدا (ص) بود و خداى عز و جل اطاعت آن جناب را بر مسلمین و بر همه مردم واجب کرده بود، و دلیل این ولایت و وجوب اطاعت، صریح قرآن است.

به آیات زیر دقت فرمائید:" وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ" «2» و آیه:" لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِما أَراکَ اللَّهُ" «3»، و" النَّبِیُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ" «4»، و" قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ" «5»، و آیات بسیارى دیگر که هر یک بیانگر قسمتى از شؤون ولایت عمومى در مجتمع اسلامى و یا تمامى آن شؤون است.

والوجه الوافی لغرض الباحث فی هذا الباب أن یطالع سیرته صلى الله علیه وآله وسلم ویمتلئ منه نظرا ثم یعود إلى مجموع ما نزلت من الآیات فی الأخلاق والقوانین المشرعة فی الاحکام العبادیة والمعاملات والسیاسات وسائر المرابطات والمعاشرات فإن هذا الدلیل المتخذ بنحو الانتزاع من ذوق التنزیل الإلهی له من اللسان الکافی والبیان الوافی ما لا یوجد فی الجملة والجملتین من الکلام البتة وهیهنا نکتة أخرى یجب على الباحث الاعتناء بأمرها وهو أن عامة الآیات المتضمنة لإقامة العبادات والقیام بأمر الجهاد وإجراء الحدود والقصاص وغیر ذلک توجه خطاباتها إلى عامة المؤمنین دون النبی صلى الله علیه وآله وسلم خاصة کقوله تعالى وأقیموا الصلاة:النساء - 77 وقوله وأنفقوا فی سبیل الله: البقرة - 195 وقوله کتب علیکم الصیام: البقرة - 183 وقوله ولتکن منکم أمة یدعون إلى الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر:آل عمران - 104 وقوله وجاهدوا فی سبیله:المائدة - 35 وقوله وجاهدوا فی الله حق جهاده: الحج - 78 وقوله الزانیة والزانی فاجلدوا کل واحد منهما: النور - 2 وقوله والسارق والسارقة فاقطعوا أیدیهما: المائدة - 38 وقوله ولکم فی القصاص حیاة: البقرة - 179 وقوله وأقیموا الشهادة لله: الطلاق - 2 وقوله واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا:آل عمران - 103 وقوله أن أقیموا الدین ولا تتفرقوا فیه: الشورى - 13 وقوله وما محمد إلا رسول قد خلت من قبله الرسل أفإن مات أو قتل انقلبتم على أعقابکم ومن ینقلب على عقبیه فلن یضر الله شیئا وسیجزى الله الشاکرین:آل عمران - 144 إلى غیر ذلک من الآیات الکثیرة.

ترجمه:

بهترین راه براى دانشمندى که بخواهد در این باب اطلاعاتى کسب کند این است که نخست سیره رسول خدا (ص) را مورد مطالعه و دقت قرار دهد، بطورى که هیچ گوشه از زندگى آن جناب از نظرش دور نماند، آن گاه برگردد تمامى آیاتى که در مورد اخلاق و قوانین راجع به اعمال، یعنى احکام عبادتى و معاملاتى و سیاسى و سایر روابط و معاشرات اجتماعى را مورد دقت قرار دهد، چون اگر از این راه وارد شود دلیلى از ذوق قرآن و تنزیل الهى در یکى دو جمله انتزاع خواهد کرد که لسانى گویا و کافى و بیانى روشن و وافى داشته باشد، آن چنان گویا و روشن که هیچ دلیلى دیگر آن هم در یک جمله و دو جمله به آن گویایى و روشنى یافت نشود.

در همین جا نکته دیگرى است که کاوش‏گر باید به امر آن اعتنا کند و آن این است که تمامى آیاتى که متعرض مساله اقامه عبادات و قیام به امر جهاد و اجراى حدود و قصاص و غیره است خطابهایش متوجه عموم مؤمنین است نه رسول خدا (ص) به تنهایى، مانند آیات زیر... و آیات بسیارى دیگر.


ویستفاد من الجمیع أن الدین صبغة اجتماعیة حمله الله على الناس ولا یرضى لعباده الکفر ولم یرد إقامته إلا منهم بأجمعهم فالمجتمع المتکون منهم أمره إلیهم من غیر مزیة فی ذلک لبعضهم ولا اختصاص منهم ببعضهم والنبی ومن دونه فی ذلک سواء قال تعالى أنى لا اضیع عمل عامل منکم من ذکر أو أنثى بعضکم من بعض:آل عمران - 195 فإطلاق الآیة تدل على أن التأثیر الطبیعی الذی لاجزاء المجتمع الاسلامی فی مجتمعهم مراعى عند الله سبحانه تشریعا کما راعاه تکوینا وأنه تعالى لا یضیعه وقال تعالى إن الأرض لله یورثها من یشاء من عباده والعاقبةللمتقین:الأعراف - 128 نعم لرسول الله صلى الله علیه وآله وسلم الدعوة والهدایة والتربیة قال تعالى یتلوا علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة: الجمعة - 2 فهو صلى الله علیه وآله وسلم المتعین من عند الله للقیام على شأن الأمة وولایة أمورهم فی الدنیا والآخرة وللإمامة لهم ما دام حیا.

ترجمه:

که از همه آنها استفاده مى‏شود دین یک صبغة و روش اجتماعى است که خداى تعالى مردم را به قبول آن وادار نموده، چون کفر را براى بندگان خود نمى‏پسندد و اقامه دین را از عموم مردم خواسته است، پس مجتمعى که از مردم تشکیل مى‏یابد اختیارش هم به دست ایشان است، بدون اینکه بعضى بر بعضى دیگر مزیت داشته باشند و یا زمام اختیار به بعضى از مردم اختصاص داشته باشد و از رسول خدا (ص) گرفته تا پائین، همه در مسئولیت امر جامعه برابرند و این برابرى از آیه زیر به خوبى استفاده مى‏شود:" أَنِّی لا أُضِیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى‏ بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ" .

چون اطلاق آیه دلالت دارد بر اینکه هر تاثیر طبیعى که اجزاى جامعه اسلامى در اجتماع دارد، همانطور که تکوینا منوط به اراده خدا است، تشریعا و قانونا نیز منوط به اجازه او است و او هیچ عملى از اعمال فرد فرد مجتمع را بى اثر نمى‏گذارد و در جاى دیگر قرآن مى‏خوانیم:" إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ" .

بله تفاوتى که رسول خدا (ص) با سایر افراد جامعه دارد این است که او صاحب دعوت و هدایت و تربیت است،" یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ"  پس آن جناب نزد خداى تعالى متعین است براى قیام بر شان امت، ولایت و امامت و سرپرستى امور دنیا و آخرتشان، ما دام که در بینشان باشد.

لکن الذی یجب أن لا یغفل عنه الباحث أن هذه الطریقة غیر طریقة السلطة الملوکیة التی تجعل مال الله فیئا لصاحب العرش وعباد الله أرقاء له یفعل بهم ما یشاء ویحکم فیهم ما یرید ولیست هی من الطرق الاجتماعیة التی وضعت على أساس التمتع المادی من الدیموقراطیة وغیرها فإن بینها وبین الاسلام فروقا بینه مانعة من التشابه والتماثل.

ومن أعظمها أن هذه المجتمعات لما بنیت على أساس التمتع المادی نفخت فی قالبها روح الاستخدام والاستثمار وهو الاستکبار الانسانی الذی یجعل کل شئ تحت إرادة الانسان وعمله حتى الانسان بالنسبة إلى الانسان ویبیح له طریق الوصول إلیه والتسلط على ما یهواه ویأمله منه لنفسه وهذا بعینه هو الاستبداد الملوکی فی الاعصار السالفة وقد ظهرت فی زی الاجتماع المدنی على ما هو نصب أعیننا الیوم من مظالم الملل القویة وإجحافاتهم وتحکماتهم بالنسبة إلى الأمم الضعیفة وعلى ما هو فی ذکرنا من أعمالهم المضبوطة فی التواریخ.

فقد کان الواحد من الفراعنة والقیاصرة والأکاسرة یجرى فی ضعفاء عهده بتحکمه ولعبه کل ما یریده ویهواه ویعتذر لو اعتذر أن ذلک من شؤون السلطنة ولصلاح المملکة وتحکیم أساس الدولة ویعتقد أن ذلک حق نبوغه وسیادته ویستدل علیه بسیفه کذلک إذا تعمقت فی المرابطات السیاسیة الدائرة بین أقویاء الأمم وضعفائهم الیوم وجدت أن التاریخ وحوادثه کرت علینا ولن تزال تکر غیر أنها أبدلت الشکل السابق الفردى بالشکل الحاضر الاجتماعی والروح هی الروح والهوى هو الهوى وأما الاسلام فطریقته بریئة من هذه الأهواء ودلیله السیرة النبویة فی فتوحاته وعهوده.

ومنها أن أقسام الاجتماعات على ما هو مشهود ومضبوط فی تاریخ هذا النوع لا تخلو عن وجود تفاضل بین أفرادها مؤد إلى الفساد فأن اختلاف الطبقات بالثروة أو الجاه والمقام المؤدى بالآخرة إلى بروز الفساد فی المجتمع من لوازمها لکن المجتمع الاسلامی مجتمع متشابه الاجزاء لا تقدم فیها للبعض على البعض ولا تفاضل ولا تفاخر ولا کرامة وإنما التفاوت الذی تستدعیه القریحة الانسانیة ولا تسکت عنه إنما هو فی التقوى وأمره إلى الله سبحانه لا إلى الناس قال تعالى یا أیها الناس إنا خلقناکم من ذکر وأنثى وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا إن أکرمکم عند الله أتقاکم: الحجرات - 13 وقال تعالى فاستبقوا الخیرات: البقرة - 148 فالحاکم والمحکوم والأمیر والمأمور والرئیس والمرؤوس والحر والعبد والرجل والمرأة والغنى والفقیر والصغیر والکبیر فی الاسلام فی موقف سواء من حیث جریان القانون الدینی فی حقهم ومن حیث انتفاء فواصل الطبقات بینهم فی الشؤون الاجتماعیة على ما تدل علیه السیرة النبویة على سائرها السلام والتحیة.

ومنها أن القوة المجریة فی الاسلام لیست هی طائفة متمیزة فی المجتمع بل تعم جمیع أفراد المجتمع فعلى کل فرد أن یدعو إلى الخیر ویأمر بالمعروف وینهى عن المنکر وهناک فروق اخر لا یخفى على الباحث المتتبع.

هذا کله فی حیاة النبی صلى الله علیه وآله وسلم وأما بعده فالجمهور من المسلمین على أن انتخاب الخلیفة الحاکم فی المجتمع إلى المسلمین والشیعة من المسلمین على أن الخلیفة منصوص من جانب الله ورسوله وهم اثنا عشر إماما على التفصیل المودوع فی کتب الکلام.

ولکن على أی حال أمر الحکومة الاسلامیة بعد النبی صلى الله علیه وآله وسلم وبعد غیبة الامام کما فی زماننا الحاضر إلى المسلمین من غیر إشکال والذی یمکن أن یستفاد من الکتاب فی ذلک أن علیهم تعیین الحاکم فی المجتمع على سیرة رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم وهى سنة الإمامة دون الملوکیة والامبراطوریة والسیر فیهم بحفاظة الاحکام من غیر تغییروالتولی بالشور فی غیر الاحکام من حوادث الوقت والمحل کما تقدم والدلیل على ذلک کله جمیع ما تقدم من الآیات فی ولایة النبی صلى الله علیه وآله وسلم مضافة إلى قوله تعالى لقد کان لکم فی رسول الله أسوة حسنة: الأحزاب – 21»[2] .

ترجمه:

لیکن چیزى که در اینجا نباید از آن غفلت ورزید، این است که این طریقه و رژیم از ولایت و حکومت و یا بگو امامت بر امت غیر رژیم سلطنت است، که مال خدا را غنیمت صاحب تخت و تاج و بندگان خدا را بردگان او دانسته، اجازه مى‏دهد هر کارى که خواست با اموال عمومى بکند و هر حکمى که دلش خواست در بندگان خدا براند، چون رژیم حکومتى اسلام یکى از رژیم‏هایى نیست که بر اساس بهره‏کشى مادى وضع شده باشد و حتى دموکراسى هم نیست، چون با دموکراسى فرقهاى بسیار روشن دارد، که به هیچ وجه نمى‏گذارد، آن را نظیر دموکراسى بدانیم، و یا با آن مشتبه کنیم.

تفاوت‏هاى حکومت اسلامى با نظام‏هاى حکومتى دیگر

یکى از بزرگترین تفاوتها که میان رژیم اسلام و رژیم دموکراسى هست این است که در حکومتهاى دموکراسى از آنجا که اساس کار بهره‏گیرى مادى است، قهرا روح استخدام غیر، و بهره‏کشى از دیگران در کالبدش دمیده شده و این همان استکبار بشرى است که همه چیز را تحت اراده انسان حاکم و عمل او قرار مى‏دهد، حتى انسانهاى دیگر را، و به او اجازه مى‏دهد از هر راهى که خواست انسانهاى دیگر را تیول خود کند و بدون هیچ قید و شرطى بر تمامى خواسته‏ها و آرزوهایى که از سایر انسانها دارد مسلط باشد، و این بعینه همان دیکتاتورى شاهى است که در اعصار گذشته وجود داشت، چیزى که هست اسمش عوض شده و آن روز استبدادش مى‏گفتند، و امروز دموکراسیش مى‏خوانند، بلکه استبداد و ظلم دموکراسى بسیار بیشتر است، آن روز اسم و مسما هر دو زشت بود ولى امروز مسماى زشت‏تر از آن در اسمى و لباسى زیبا جلوه کرده، یعنى استبداد با لباس دموکراسى و تمدن که هم در مجلات مى‏خوانیم و هم با چشم خود مى‏بینیم چگونه بر سر ملل ضعیف مى‏تازد، و چه ظلم‏ها و اجحافات و تحکماتى را در باره آنان روا مى‏دارد.

فراعنه مصر و قیصرهاى امپراطورى روم، و کسراهاى امپراطورى فارس، اگر ظلم مى‏کردند، اگر زور مى‏گفتند، اگر با سرنوشت مردم بازى نموده به دلخواه خود در آن عمل مى‏کردند، تنها در رعیت خود مى‏کردند و احیانا اگر مورد سؤال قرار مى‏گرفتند،- البته اگر- در پاسخ عذر مى‏آوردند که این ظلم و زورها لازمه سلطنت کردن و تنظیم امور مملکت است، اگر به یکى ظلم مى‏شود براى این است که مصلحت عموم تامین شود و اگر جز این باشد سیاست دولت در مملکت حاکم نمى‏گردد و شخص امپراطور معتقد بود که نبوغ و سیاست و سرورى که او دارد، این حق را به او داده و احیانا هم بجاى این عذرها با شمشیر خود استدلال مى‏کرد، (و حتى به فرزند خود مى‏گفت اگر بار دیگر این اعتراض را از تو بشنوم شمشیر را به عضو پر مؤثرت فرو مى‏آورم).

امروز هم اگر در روابطى که بین ابرقدرت‏ها و ملت‏هاى ضعیف برقرار است دقت کنیم، مى‏بینیم که تاریخ و حوادث آن درست براى عصر ما تکرار شده و باز هم تکرار مى‏شود، چیزى که هست شکل سابقش عوض شده، چون گفتیم که در سابق ظلم و زورها بر تک تک افراد اعمال مى‏شد. ولى امروز به حق اجتماعها اعمال مى‏شود که در عین حال روح همان روح، و هوا همان هوا است، و اما طریقه و رژیم اسلام منزه از اینگونه هواها است، دلیل روشنش سیره رسول خدا در فتوحات و پیمانهایى است که آن جناب با ملل مغلوب خود داشته است. یکى دیگر از تفاوتها که بین رژیم‏هاى به اصطلاح دموکراسى و بین رژیم حکومت اسلامى هست این است که تا آنجا که تاریخ نشان داده و خود ما به چشم مى‏بینیم، هیچ یک از این رژیم‏هاى غیر اسلامى خالى از اختلاف فاحش طبقاتى نیست، جامعه این رژیمها را، دو طبقه تشکیل مى‏دهد، یکى طبقه مرفه و ثروتمند و صاحب جاه و مقام، و طبقه دیگر فقیر و بینوا و دور از مقام و جاه و این اختلاف طبقاتى بالآخره منجر به فساد مى‏گردد، براى اینکه فساد لازمه اختلاف طبقاتى است، اما در رژیم حکومتى و اجتماعى اسلام افراد اجتماع همه نظیر هم مى‏باشند، چنین نیست که بعضى بر بعضى دیگر برترى داشته باشند، و یا بخواهند برترى و تفاخر نمایند، تنها تفاوتى که بین مسلمین هست همان تفاوتى است که قریحه و استعداد اقتضاى آن را دارد و از آن ساکت نیست و آن تنها و تنها تقوا است که زمام آن به دست خداى تعالى است نه به دست مردم، و این خداى تعالى است که مى‏فرماید:" یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ" و نیز مى‏فرماید:َاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ" . و با این حساب در رژیم اجتماعى اسلام بین حاکم و محکوم، امیر و مامور، رئیس و مرءوس، حر و برده، مرد و زن، غنى و فقیر، صغیر و کبیر و ...، هیچ فرقى نیست، یعنى از نظر جریان قانون دینى، در حقشان برابرند و همچنین از جهت نبود تفاضل و فاصله طبقاتى در شؤون اجتماعى در یک سطح و در یک افقند، دلیلش هم سیره نبى اکرم (ص) است که تحیت و سلام بر صاحب آن سیره باد.

تفاوت دیگر اینکه قوه مجریه در اسلام طایفه‏اى خاص و ممتاز در جامعه نیست، بلکه تمامى افراد جامعه مسئول اجراى قانونند، بر همه واجب است که دیگران را به خیر دعوت و به معروف امر و از منکر نهى کنند، به خلاف رژیم‏هاى دیگر که به افراد جامعه چنین حقى را نمى‏دهد، البته فرق بین رژیم اجتماعى اسلام، با سایر رژیم‏ها بسیار است که بر هیچ فاضل و اهل بحثى پوشیده نیست. تمام آنچه گفته شد در باره رژیم اجتماعى اسلام در زمان حیات رسول خدا (ص) بود، و اما بعد از رحلت آن جناب مساله، مورد اختلاف واقع شد، یعنى اهل تسنن گفتند: انتخاب خلیفه، رسول خدا (ص) و زمامدار و ولى مسلمین با خود مسلمین است، ولى شیعه یعنى پیروان على بن ابى طالب صلوات اللَّه علیه گفتند: خلیفه رسول خدا (ص) از ناحیه خدا و شخص رسول اللَّه (ص) تعیین شده و بر نام یک یک خلفا تنصیص شده است و عدد آنان دوازده امام است که اسامیشان و دلیل امامتشان بطور مفصل در کتب کلام آمده است، (و خواننده مى‏تواند در آنجا به استدلالهاى دو طایفه اطلاع یابد).

لیکن بهر حال امر حکومت اسلامى بعد از رسول خدا (ص) و بعد از غیبت آخرین جانشین آن جناب صلوات اللَّه علیه یعنى در مثل همین عصر حاضر، بدون هیچ اختلافى به دست مسلمین است، اما با در نظر گرفتن معیارهایى که قرآن کریم بیان نموده و آن این است که:

اولا: مسلمین باید حاکمى براى خود تعیین کنند.

و ثانیا: آن حاکم باید کسى باشد که بتواند طبق سیره رسول اللَّه (ص) حکومت نماید و سیره آن جناب سیره رهبرى و امامت بود نه سیره سلطنت و امپراطورى.

و ثالثا: باید احکام الهى را بدون هیچ کم و زیاد حفظ نماید.

و رابعا: در مواردى که حکمى از احکام الهى نیست (از قبیل حوادثى که در زمانهاى مختلف یا مکانهاى مختلف پیش مى‏آید با مشورت) عقلاى قوم تصمیم بگیرند که بیانش گذشت، دلیل بر همه اینها آیات راجع به ولایت رسول خدا (ص) است، به اضافه آیه شریفه زیر که مى‏فرماید:" لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ" .

ما باید به قران توجه داشته باشیم و در آیات مختلف آن تدبر و تفکر کنیم مثلا در این آیه شریفه:﴿إِنَّ فی‌ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلْکِ الَّتی‌ تَجْری فِی الْبَحْرِ بِما یَنْفَعُ النَّاسَ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فیها مِنْ کُلِّ دابَّةٍ وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ﴾[3]

بدون داشتن حکومت، امکان عمل به تکالیف اجتماعی قرآن نیست

امر به تعقل و تفکر در موارد مختلف شده است، بنابراین اسلام یک دینی است که از ما خواسته که از نظر فرهنگ در سطحی باشیم که تمام موارد مختلف مثل امور اقتصادی و جهادی و اجتماعی و فرهنگی و امثال ذلک را بشناسیم و عمل کنیم. آیت الله طباطبائی می فرمایند مخاطب تمام این آیات در امورات مختلف مسلمانان هستند و تمام اینها بر تأسیس حکومت اسلامی دلالت دارند زیرا بدون تأسیس حکومت و یک مرکز قدرت امکان انجام امور مذکور وجود نخواهد داشت. پس یکی از أدله ی داله ی بر وجوب تأسیس حکومت اسلامی همین آیات مذکور در کلام ایشان که بیان شد می باشد.202/122/ق

پاورقی:

 [1] آل عمران/سوره3، آیه200.
[2] المیزان فی تفسیر القران، علامه طباطبائی، ج4، ص121.
[3] بقره/سوره2، آیه164.