درس خارج فقه سیاسی استاد ایزدهی/ 14
صیغه افعل در روایات دلالت بر شدت دانایی و توانایی در حاکم دارد
پایگاه اطلاع‌رسانی وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی در جلسه چهاردهم خارج فقه سیاسی به این نکته اشاره داشت که در لسان روایات و در زبان عربی برخی اوقات صغه افعل به معنای تفضیل به کار نمی رود.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی صبح دوشنبه، 11 آبان ماه 1394 در جلسه چهاردهم درس خارج فقه سیاسی در مدرسه عالی فیضیه قم، در ادامه شرایط حاکم اسلامی و مباحث شرط قدرت به بررسی روایات در این زمینه پرداخت و گفت: در بسیاری از احادیثی که در مورد آنها بحث کرده ایم و یا بحث خواهیم کرد از افعل تفضیل استفاده شده است.
وی با بیان این ایراد که وجود صیغه افعل تفضیل در این روایات خود به تنهایی مثبت حق در طرف مقابل می باشد؛ این اشکال را صحیح ندانست.
مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سه دلیل بر عدم صحت اشکال ارائه کرد.
حجت الاسلام ایزدهی در نهایت دلیل سوم را صحیحتر و کاملتر از دو دلیل دیگر می داند.
متن تقریر ایت جلسه:
بحث شرائط حاکم
شرط قدرت در روایات
صیغه افعل تفضیل در روایات
در بسیاری از احادیثی که در مورد آنها بحث کرده ایم و یا بحث خواهیم کرد از افعل تفضیل استفاده شده است مانند حدیث 2 و 3 که گذشت؛ به عنوان نمونه در حدیث دوم آمده بود «أیها الناس إن أحق الناس بهذا الأمر أقواهم علیه و أعلمهم بأمر الله فیه...».
در قرآن نیز نمونه هایی وجود دارد که به یک نمونه اشاره خواهیم کرد: «قُلْ هَلْ مِن شُرَکَآئِکُم مَّن یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللّهُ یَهْدِی لِلْحَقِّ أَفَمَن یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ یَهِدِّیَ إِلاَّ أَن یُهْدَى فَمَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ(1)».
اشکال
در اینگونه احادیث ممکن است کسی ایراد کند که اینجا افعل تفضیل است و دلالت آن فقط بر محق بودن است و این صیغه به تنهایی اثبات حقانیت طرف مقابل را نیز به همراه دارد. به دیگر سخن گرچه صاحب قدرت نسبت به دیگران بر حکومت حق دارد ولی دیگران نیز حقی برای حکومت کردن دارا می باشند. اگر اینگونه شد دیگر نمی توان به این روایات استدلال کرد.
جواب ایراد
در این رابطه سه جواب وجود دارد:
پاسخ اول
1. احق در آیه شریفه به معنای تفضیل می باشد ولی نه به این دلیل که طرف مقابل دارای حقانیت است بلکه به این دلیل که عرف برای کسی که قادر بر هدایت نیست نیز نوعی حقانیت قائل می شود و به دلیل این نوع تفکر عرفی افعل تفضیل آمده که در واقع معنای آن از معنای تفضیلی منسلخ شده و به معنای تعیین استفاده می شود(2).
اشکال اول
این سخن دو ایراد دارد. اول آنکه دلیل انسلاخ را بیان نمی دارد.
اشکال دوم
این ادعاء در مورد عرف که آنها حقی برای ناتوان قائل هستند نیز صحیح نیست و این امر را می توان در امور جاری عرف دریافت به عنوان مثال اگر کسی بخواهد به جنگل برود به هیچ عنوان با کسی که به راه جنگل اشنا نیست همراه نمی شود و این بدان معنی است که برای او هیچ حقی در راهنما بودن نمی داند.
پاسخ دوم
اینجا افعل به معنای تفضیل نیست بلکه به معنای تعیین است دلیل این امر نیز استعمالات عرفی می باشد عرف احق را به معنای محق استفاده می کند و در دعوای فهم عرفی و عقلی، عرف مقدم است به دلیل آنکه این کلام بر عرف نازل شده است و ملاک درک ایشان بوده است.
این جواب گرچه تا حدودی مشکل را حل کرده است ولی کامل نیست و به دلیل اصلی اشاره ندارد در ادامه و در جواب سوم به دلیل اصلی اشاره خواهد شد.
پاسخ سوم
افعل تفضیل در عرب به دوگونه استعمال می شود با «من» و بدون آن؛ در صورتی که با «من» بیاید به معنای تفضیل خواهد بود و به تنهایی اثبات وجود ماده را در دوطرف با خود دارد؛ ولی اگر بدون «من» استعمال شود به معنای تفضیل نخواهد بود بلکه به معنای شدت ماده خواهد بود.
این قضیه در مواردی که با «من» بیاید ولی مفضول تمامی افراد باشند نیز صادق است.
با در نظر داشتن این فهم عرفی از استعمال افعل تفضیل در حالت استعمال با حرف جر «من» وبدون آن اگر این حرف جر آورده نشود کلمه افعل دلالت بر اثبات ماده برای دیگری نمی کند. حتی ممکن است ماده برای دیگران ثابت باشد ولی صیغه افعل دلالتی بر آن ندارد.
نتیجه:
صیغه افعل در لسان روایات و زبان عربی اگر با «من» آورده شود به معنای تفضیل خواهد بود و در غیر این صورت معنای تفضیل خود را از دست می دهد و به معنای ذی صفت می شود. 902/226/ق
مقرر: ستار سلطانپور
پاورقی:
1) یونس آیه 35
2) دراسات ج1 ص 1و2
برچسب ها:
فقه سیاسی ، شرائط حاکم ، اشتراط قدرت ، سید سجاد ایزدهی ، فقه حکومتی ، داراسات سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۱۹:۵۴
طلوع افتاب
۰۵:۵۹:۵۰
اذان ظهر
۱۳:۰۳:۳۶
غروب آفتاب
۲۰:۰۶:۳۲
اذان مغرب
۲۰:۲۵:۲۷