- یادداشت | ابعاد سیاسی حج از دیدگاه قرآن
- «نظریه راهبردی عدالت» نداریم
- گفتگو | جبهه ملی و اندیشه لیبرالیسم / مغایرت اندیشه جبهه ملی با اسلام ناب
- در مکتب امام خمینی (ره) «عدالت» مطلوب بالذات است، «فقه» مطلوب بالعرض
- معرفی مقاله | منزلت عقل فقهی در تمدن سازی نوین اسلامی
- بازگشت انسان به سوی دین، در جهان پساکرونا
در یادداشتی تبیین شد؛
ماه رمضان؛ زمینه‌ساز تمدّن اسلامی
وسائل ـ پژوهشگر مطالعات دینی نوشت: مراد از «ولایت ما» در روایات، چیزی فراتر از رابطۀ قلبی و معرفتی است؛ ولایتی است که شیعیان به دنبال تحقّق و استقرار آن بودند یعنی همان هدف راهبردی اهل‌‌بیت علیهم‌السلام در تمام دوران‌ها یعنی حاکمیت امام الهی بر زمین و تحقّق تمدّن عظیم اسلامی.
به گزارش وسائل، روزه به عنوان یک تکلیف فردی، چه ارتباطی با 
ولایت به عنوان یک نظام اجتماعی و تمدّن منبعث از آن دارد؟ پاسخ به این سؤال را می‌توان با تدبّر در یکی از سفارشات امام صادق علیه‌السلام به عموم شیعیان پی‌گرفت.
حضرت به یکی از برترین اصحابشان چنین فرموده‌اند: «به شیعیان ما این مطلب را برسان و به آنها بگو: روش‌ها و حرف‌وحدیث دیگران، شما را دچار خطا نکند؛ بدانید که ولایت ما فقط از این راه به دست می‌آید: ورع، اجتهاد در دنیا، مواسات»(1)
مخاطب، عموم شیعیان هستند یعنی کسانی که ولایت معرفتی امامان الهی را قبول دارند پس مراد از «ولایت ما» چیزی فراتر از رابطۀ قلبی و معرفتی است؛ ولایتی است که شیعیان به دنبال تحقّق و استقرار آن بودند یعنی همان هدف راهبردی اهل‌‌بیت علیهم‌السلام در تمام دوران‌ها یعنی حاکمیت امام الهی بر زمین و تحقّق تمدّن عظیم اسلامی.
امام علیه‌السلام، راه دستیابی به این هدف راهبردی را منحصر می‌کند در ورع (اجتناب از حرام)، اجتهاد (تلاش و کوشش، تنبلی‌نکردن)، و مواسات (إعطاء به دیگران از روزی خود).
«اگر این کارهایی که در این حدیث آمده است، انجام می‌گرفت، ولایت امام صادق‌علیه‌السّلامبر دنیا استقرار پیدا می‌کرد... در زمان ما هم ایجاد ولایت الهی، جز از این طریق حاصل نشد؛ جماعتی از انسان‌ها از مردمان پاک و بعد به‌تدریج آحاد مردم، همین چیزها را رعایت کردند، خودشان را آراسته کردند و توانستند ولایت الهی را در آن حدی که پایین‌تر از معصوم می‌تواند انجام دهد، سر کار بیاورند. حفظش هم باز به همان وابسته است.» (بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی، 79/01/16)
ارتباط این عوامل با روزه چیست؟! ورع، افضل أعمال ماه رمضان دانسته شده است(2). یکی از پرتکرارترین دعاهای این ماه هم خلاصی از جهنّمی است که محصول فقدان ورع بوده است.
دوری از محرّمات، ملازم دوری از هوای نفس است لذا ورع، شجاعت و قوّت اراده می‌آورد: «أَشْجَعُ النَّاسِ مَنْ غَلَبَ هَوَاه»(3). آن دسته از لشکریان طالوت که نتوانستند قدری بر تشنگی خود غالب شوند، در برابر سپاه جالوت نیز اراده‌شان سست شد و پیشاپیش پس کشیدند! امّا عدّۀ کمی که در آزمون تشنگی و غلبۀ بر هوای نفسشان موفّق شدند، در نبرد با دشمن هم سرفراز شدند.(4)
بر این اساس، همان‌طور که در ادعیۀ این ماه شریف هم متجلّی است، مؤمن نسبتی با تنبلی و بی‌عملی ندارد و مدام در تلاش و کوشش است و این تلاش و کوشش هم در راستای تحقّق دنیای مطلوب تمام انسان‌هاست که یکی از جلوه‌های بارز این اجتهاد، مواسات نسبت به برادران دینی است.
در همان سفارش امام صادق علیه‌السلام، فضیلت یاری برادران ایمانی(5)، بلافاصله می‌فرماید: «و مَا عَذَّبَ اللَّهُ أُمَّةً إِلَّا عِنْدَ اسْتِهَانَتِهِمْ بِحُقُوقِ فُقَرَاءِ إِخْوَانِهِمْ؛ خداوند هیچ امتی را عذاب نکرد مگر آنگاه که به حقوق برادران تهیدست خود بی‌اعتنایی کردند!(6) این در حالی است که یکی از حکمت‌های روزۀ ماه رمضان، درک فقراء و نیازمندان بیان شده است(7) لذا روزه، زمینۀ هم‌دردی با فقراء و رزمایش مواسات را فراهم می‌کند. علاوه بر این، ثواب‌های عجیب افطاری‌دادن در ماه رمضان، انگیزۀ مضاعف برای این رزمایش ایجاد می‌کند.(8)
البته مواسات، منحصر در انفاق مالی و غذایی (آن هم از مازاد!)(9) نیست و مواسات جانی و آبرویی، سطحی مطلوب‌تر دارند(10) از طرف دیگر، در شب قدر (اوج ماه رمضان) علاوه بر نقش پررنگ ولایت الهی، یکی از برترین دعاها چونان باقی این ماه، دعا برای توفیق تشرّف به حجّ است. این یعنی پل‌زدن از یک عبادت ظاهراً فردی، به عبادتی ممتاز که علاوه بر جلوه‌های ممتاز فردی، در صورت عمل به شرائطش، تجلّی‌گاه عظمت اجتماعی و تمدّنی اسلام است. به تعبیر امام باقر علیه‌السلام بنای حج بر انجام یک عمل عبادی و سپس اعلام آمادگی برای تحقّق ولایت الهی است.(11) پس ماه رمضان، هم خودسازی است و هم جامعه‌سازی، لذا زمینه‌ساز تمدّن مطلوب است./908/241/ح
پی نوشت:
1ـ «بَلِّغْ مَعَاشِرَ شِیعَتِنَا وَ قُلْ لَهُمْ: لَا تَذْهَبَنَ بِکُمُ الْمَذَاهِبُ فَوَ اللَّهِ لَا تُنَالُ وَلَایَتُنَا إِلَّا بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی الدُّنْیَا وَ مُوَاسَاةِ الْإِخْوَانِ فِی اللَّه.» (تحف العقول، ص303)
2ـ «قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُمْتُ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّوجَل» (أمالی الصّدوق، م40، ص95)
3ـ من‌لایحضره‌الفقیه، ج4، ص395.
4ـ سورۀ بقره، آیۀ 249.
5ـ «کسی که پیگیر رفع نیاز برادرش باشد، مثل ساعی بین صفا و مروه است و برآورده‌کندۀ آن نیاز، مانند شهید در خون‌آغشتۀ جنگ بدر و أحد است!»
6ـ تحف العقول، ص303.
7ـ نک: من لایحضره الفقیه، ج2، ص73.
8ـ نک: وسائل الشیعة، ج10، صص137-142.
9ـ «لا یکونُ ذلک إلَّا من کَفافٍ. فإن کان من فَضْلَةٍ، فَلَیْسَ بمُواساةٍ.» (القاموس المحیط، ج4، ص319)
10ـ نک: الکافی (ط - الإسلامیة)، ج5، ص40؛ ج8، ص110، ح90.
11ـ نک: همان، ج1، ص392، أحادیث1-3.
علی خراسانی (پژوهشگر مطالعات دینی)
منبع: تسنیم
برچسب ها:
وسائل ، فقه حکومتی ، تمدن اسلامی ، ماه رمضان ، علی خراسانی انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
19:48 - 1399/02/12
سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۴۰:۵۲
طلوع افتاب
۰۶:۱۴:۳۶
اذان ظهر
۱۳:۰۳:۵۶
غروب آفتاب
۱۹:۵۲:۳۴
اذان مغرب
۲۰:۱۰:۳۹
خداقوت......