vasael.ir

کد خبر: ۱۶۰۶۳
تاریخ انتشار: ۰۴ اسفند ۱۳۹۸ - ۱۷:۵۵ - 23 February 2020

واكاوی اضلاع توحید عملی در سپهر سیاست متعالیه اسلامی

وسائل ـ التزام راستین به توحید عملی، باید در سطوح مختلف برنامه‌ریزی و تصمیم سازی‌سیاسی داخلی و خارجی، اعم از راهبردها، راهكارها، تاكتیک‌ها و تكنیک‌ها، ظهور حاكمیتی و تعیین كننده داشته باشد؛ به نحوی كه با شاخص قراردادن آن بتوان به مرزبندی آشكار میان سیاست، جامعه و دولت متعالیه اسلامی با سیاست‌ها و دولت‌های غیرتوحیدی و ضدتوحیدی پرداخت و مجموع آنها را در قالب دو هویت حق و باطل دسته بندی کرد.

به گزارش خبرنگار وسائل، در دیدگاه اسلامی، توحید دارایمعرفی مقاله | واكاوی اضلاع توحید عملی در سپهر سیاست متعالیه اسلامی دو مرتبه است: علمی (نظری) و عملی كه با یكدیگر تفاوت هایی دارند. توحید نظری مربوط به علم شناخت و اندیشه راستین و «دیدن» است؛ یعنی خدا را به یگانگی شناختن و یگانه دانستن او؛ اما توحید عملی و عبادی، از نوع «رفتن»، «بودن» و «شدن» راستین است؛ یعنی خود را در عمل، یگانه و یك جهت و در جهت ذات یگانه ساختن و یگانه شدن انسان.

توحید نظری بینش كمال و توحید عملی جنبش در جهت رسیدن به كمال است. توحید نظری مربوط به خداوند است؛ ولی توحید عملی عبادی، بر لزوم یگانه پرستی دلالت دارد و از شئون بندگان است؛ زیرا به عكس العمل بنده در برابر خالق مربوط است؛ یعنی همانطور كه او یگانه (در ذات و صفات و افعال) است، انسان نیز در مقام عمل باید تنها او را اطاعت و عبادت كند. توحید نظری متضمن تأمین حسن اندیشه و گزارش عملی سالك الی الله است و توحید عملی تأمین كننده حسن انگیزه و گرایش عملی اوست.

دو بال توحید نظری و عملی به صورت توآمان برای سیر فرد و جامعه به سوی الی الله ضرورت دارند. «یگانه دانستن» خدا، حتی اگر به مرحله اعتقاد به ربوبیت خدا ـ كه ابلیس نیز به آن معتقد بود ـ برسد، ولی به «یگانه پرستی» نرسد، كافی نیست؛ چون حد نصاب اولیه توحید، توحید در الوهیت و عبادت است. بلكه این دو در دو قالب «عشق و عقل» یعنی سلوك عقلانی «توحید نظری) و سلوك عرفانی (توحید عملی) جلوه می نمایند.

در سوره حمد از اول سوره تا «ایاك نعبد» مربوط به توحید نظری و از آن پس بیان توحید عملی است. همچنین در آیه 64 آل عمران جمله «تعالوا الی كلمه سواء» ناظر به توحید نظری جمله «لا نعبد الا الله» ناظر به توحید عملی فردی و جمله «لایتخذ بعضنا بعضا» مشیر به توحید عملی اجتماعی است.

بنابراین توحید هم در سطح عمل فردی و اخلاقی و هم در قلمرو اجتماعی و سیاسی دارای تأثیر حقیقی، تبلور عملی و مظهر عینی است. بر این اساس، همانگونه كه توحید نظری دارای اقتضائات سیاسی است توحید عملی نیز دارای بسامدها و برون دادهای سیاسی است.

در این میان اهمیت توحید عملی و اقتضائات سیاسی آن بیشتر است؛ زیرا اگرچه از نظر ترتیب منطقی، توحید عملی بعد از توحید نظری قرار دارد، ولی آنچه در شئون مختلف بشر متجلی است و در صیرورت و شدن انسان مؤثر است، توحید عملی و در رأس آن توحید عبادی است.

از همین رو محمد ذوالفقاری با نظارت علمی حجت الاسلام مهدی امیدی؛ دانشیار موسسه امام خمینی (ره) در مقاله ای با عنوان «واكاوی اضلاع توحید عملی در سپهر سیاست متعالیه» درصدد پاسخ به این پرسش است كه اگر در اندیشه اسلامی، توحید مدار هندسه معرفتی و محور سیاست اسلامی را شكل می دهد، در بعد توحید عملی چگونه می توان این امر را در سپهر سیاست تحلیل و تبیین كرد؟ مراد از سیاست در اینجا سیاست عملی است نه علم سیاست به مثابه عمل، سیاست به معنای اجرای امور مردم است مطابق با آنچه كه مردم را به وضع مطلوب می رساند.

 

چکیده

سیاست متعالیه اسلامی سیاستی است که اساس تعالی آن توحید، و کارویژه‌اش بسط توحید در عرصه فردی و اجتماعی است. از این حیث، توحید عملی دارای اضلاع متعدد اجتماعی و اقتضائات سیاسی و مدنی است که تبیین آن، مسئلة تحقیق است. نویسنده درصدد است با واکاوی اضلاع آن، مهم‌ترین بسامدها و برون‌دادهای آن را در سپهر سیاست متعالیة اسلامی تحلیل نماید که در ضمن آن، زوایای تعالی و نیز نقطة تمایز و چالش آن با سیاست متدانیه (غیرتوحیدی و ضدتوحیدی) روشن می‌گردد.

یافتة برآمده آن است که توحید عملی به نحو مستقیم یا غیرمستقیم، دارای نقش حقیقی، مبنایی، الهام‌بخش، تعیین‌کننده و حاکمیتی در تمامی شئون سیاست، اعم از حیث رفتاری، کارکردی، ساختاری، سیاست‌گذاری، نظامات سیاسی ـ اجتماعی، سبک زندگی، الگوی توسعه و الگوی تمدنی است.

ارتقای توحید نظری به عملی و کاربست اقتضائات آن در سیاست، زمینه‌ساز بسط عینی خداپرستی در ساحت مدنیت، یگانه شدن سیاست و هم‏جهتی آن با اراده و حاکمیت الهی است. نویسنده با اتکا بر عقل و نقل، و با استفاده از روش تحلیل محتوا در حوزه مباحث کلامی و دینی به تحلیل مسئله پرداخته است.

 

نتیجه گیری

با واكاوی اضلاع توحید عملی در سپهر سیاست، روشن شد كه توحید علاوه بر بازتاب های درونی و معنوی فردی، دارای بسامدها و كاركردهای عملی، مدنی و برون دادهای دنیوی و سیاسی است و نقش حقیقی، زیربنایی، الهام بخش و تعیین كننده در سیاست دارد. اقتضای توحید عملی راستین این است كه نباید صرفا به عنوان مقوله ای كلیشه ای، شعاری و نمادین نزد سیاستمداران تلقی شود بلكه اقتضائات آن باید در ساحت مختلف سیاست، ظهور و بروز عینی بیاید.

از حیث جنبه های رفتاری، توحید عملی باید در اخلاق، تقوای سیاسی و عمل سیاسی، وحدت ملی، تولی و تبری سیاسی تجلی اجتماعی داشته باشد. از لحاظ كاركرد ساختاری و محتوایی نیز توحید عملی مستلزم آن است كه ربوبیت، ولایت و حاكمیت خدا در تمامی شئون سیاست، اعم از نظامات سیاسی اجتماعی سبك زندگی الگوی توسعه سیاسی اقتصادی و فرهنگی و الگوی تمدنی، جلوه بیرونی پیدا كند.

 

این مقاله در مجله علمی پژهشی معرفت سیاسی در سال یازدهم، شماره اول، پیاپی 21، بهار و تابستان 1398  منشر شده است.

برای مشاهده اصل مقاله می توانید از اینجا دانلود كنید./204/229/ح

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۲۲ / ۰۲ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۴:۲۹:۲۹
طلوع افتاب
۰۶:۰۶:۱۹
اذان ظهر
۱۳:۰۳:۲۳
غروب آفتاب
۱۹:۵۹:۴۲
اذان مغرب
۲۰:۱۸:۱۳