vasael.ir

اسماعیلی در جلسه نقد این کتاب با اشاره به سی‌امین سال رهبری رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و گفت: مطالب بنده در این اثر عمدتاً ناظر به بیانات ایشان است، نسل فعلی به خاطر هم‌عصری، اهمیت تطور اندیشه سیاسی شیعه به خصوص اندیشه سیاسی بعد از انقلاب را درک نکرده است و بعدها این اهمیت بیشتر نمایان خواهد شد.

وی اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب در ۱۴ خردادماه هر سال، همچنین در دیدار با خبرگان رهبری در دو مقطع در سال و بیانات مرتبط با انتخابات و ... مباحثی مهمی در تبیین اندیشه سیاسی امام و انقلاب دارند. مجموعه این گفتارها در کنار یکدیگر منظومه فکری روشنی در فهم اندیشه سیاسی ایشان به دست می‌دهد و مبنای نوشتار بنده هم برخاسته از بیانات ایشان است.

ابداع ۱۵۰ مفهوم سیاسی

اسماعیلی با اشاره به ابداع ۱۵۰ مفهوم سیاسی مانند نظریه مقاومت و مردم‌سالاری دینی و ... تصریح کرد: این ابداعات به صورت دقیق در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است، همچنین به توجه رهبر انقلاب به آثار سیدقطب در این اثر پرداخته‌ایم؛ زیرا ایشان در زمره معدود افرادی هستند که آثار سیدقطب را ترجمه کرده‌اند؛ البته تولید ادبیات مربوط به حکومت اسلامی قبل از انقلاب در حوزه ضعیف بود و حضرت آقا ضمن دیدگاه انتقادی، آثار سیدقطب را ترجمه کرده‌اند. 

تأثیر رهبری از امام خمینی

وی با بیان اینکه تأثیر اندیشه امام خمینی(ره) بر مقام معظم رهبری روشن است، تصریح کرد: فهم اندیشه سیاسی امام خامنه‌ای باب فهم اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) است. نگاه مقام معظم رهبری به موضوع اختیارات ولی فقیه در این کتاب بیان شده است و معتقدم که تفاوت میان دیدگاه ایشان با فهم عمومی در این بحث وجود دارد.

اسماعیلی با بیان اینکه بحث تلازم جمهوریت و دین از موارد مورد دقت در این کتاب است، تصریح کرد: در مورد جایگاه مردم در حکومت اسلامی دو نظریه مقبولیت، مشروعیت، انتخاب و انتصاب وجود دارد؛ در اندیشه امام خامنه‌ای، تفکیکی میان مقبولیت و مشروعیت وجود ندارد و حضور مردم، مشروعیت و امکان تحقق حکومت  دینی را فراهم می‌کند.

گره خوردن کارآمدی با مشروعیت 

وی با بیان اینکه نقطه‌ای که ایشان را از علمای سنتی جدا کرده تبلور نظریه مردم‌سالاری دینی است، اظهار کرد: نظریه مردم‌سالاری دینی به تکامل رسیده اندیشه شیعی و فصل ممیزه مقام معظم رهبری با دیگر اندیشمندان است؛ در اندیشه ایشان جنبه حضور مردم برای تداوم مشروعیت با کارآمدی و رضایتمندی گره خورده است. از دیدگاه ایشان، حاکم مشروع حاکمی است که کارآمدی هم داشته باشد، البته بیان این تفکر وقتی خود فرد در رأس حکومت است، جرئت می‌خواهد؛ ایشان ده‌ها بار بحث کارآمدی را با الفاظ مختلف بیان کرده‌اند و اوج نقطه تمایز ایشان با دیگران تلازم مشروعیت دینی و کارامدی است که این بحث قبل و در دوره معاصر ایشان هم سراغ نداریم.

نویسنده این کتاب با اشاره به جلوه‌های عملی مؤلفه‌های اندیشه‌ای ایشان در حوزه ولایت امت با بیان اینکه عقلانیت، استکبارستیزی و ... از جمله این مؤلفه‌هاست، تصریح کرد: اتفاق بی‌نظیری است که آثار یک فقیه شیعی دارای خط سیر ۴۵ ساله با مؤیدات متکثر از آیات و روایات بدون هیچ اعوجاجی ادامه یافته باشد.

اهمیت انتخاب مردم

اسماعیلی با اشاره به اهمیت رأی مردم در اندیشه مقام معظم رهبری تصریح کرد: تفاوت دیدگاه رهبری با دولت هفت درصدی(که براساس نظرسنجی‌ها بیان شده) کاملاً روشن است؛ برخی می‌پرسند که چرا رهبری از این دولت پشتیبانی کردند یا با گرانی بنزین موافقت کردند؟ این مسئله با عافیت‌طلبی قابل توجیه نیست، بلکه توجه به رأی مردم است که این دولت را برگزیده‌اند. ایشان همچنین در انتخابات دولت آقای خاتمی که رؤسای دو قوه قصد داشتند، آن را به تعویق بیندازند، اجازه ندادند که حتی یک روز انتخابات به عنوان حق مردم عقب بیفتد.

وی با بیان اینکه نگاه توأم عدالت و پیشرفت همچنین پیوند سیاست داخلی و خارجی با مدیریت عقلانی از رویکردهای سیاسی مقام معظم رهبری است، بیان کرد: در نظرسنجی از مردم ۷۰ درصد مردم که به برخی عملکردها انتقاد داشتند معتقد به رشد بالای قدرت منطقه‌ای ایران بودند که در پرتو رهبری ایشان صورت گرفته است.

مشروعیت دینی و مردمی در طول هم هستند

در ادامه حجت‌الاسلام سیدسجاد ایزدهی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به عنوان ناقد با بیان اینکه اشکالات متعدد ساختاری، شکلی و محتوایی بر این اثر وارد است، گفت: عدم ذکر سند و یا عدم استفاده از اسناد منبع اصلی برای برخی مطالب از جمله این نقاط ضعف است.

وی با بیان اینکه باید در کارهای علمی رویکرد سیاسی نباید باشد، افزود: وقتی با رویکرد اندیشمندانه حضرت آقا به بحث می‌پردازیم نباید از جایگاه مقام حقوقی ایشان بحث کنیم، لذا باید از تعابیری مانند مقام معظم رهبری و رهبر معظم انقلاب و ... استفاده نشود بلکه همان تعبیر فقاهتی ایشان یعنی آیت‌الله العظمی کافی است.

ایزدهی با بیان اینکه ما از منظر امامتی ایشان، دلداده هستیم، افزود: ولی بحث علمی، باید به گونه‌ای باشد که اگر فردی خارج از منظومه فکری ما این کتاب را مطالعه می‌کند، نگرش علمی به آن داشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به بحث مشروعیت مردمی و دینی ولایت فقیه بیان کرد: مراد از دو رکنی بودن مشروعیت به درستی در این کتاب تبیین نشده است؛ زیرا مردم و مشروعیت دینی را در عرض هم آورده است، در حالی که این دو در طول همدیگر هستند. امام علی(ع) ۲۵ سال با اینکه مشروعیت دینی داشتند، ولی مقبولیت مردمی وجود نداشت، بنابراین مشروعیت دینی ولایت فقیه ربطی به نظر مردم ندارد، گرچه برای تحقق این مشروعیت حمایت مردم لازم است.

کارآمدی ربطی به مشروعیت ندارد

ایزدهی افزود: همچنین بحث کارآمدی هم ربطی به مشروعیت ندارد، لذا همه ائمه مشروع بودند ولو اینکه وارد بحث حکومتی هم نشده باشند؛ همچنین کارآمدی وابسته به عوامل متعدد است مثلاً امام حسن(ع) در شرایطی که امرای لشکر به ایشان خیانت کردند، مجبور به صلح شدند.

وی با بیان اینکه تأثیرپذیری حضرت آقا از سیدقطب هم حرف درستی نیست، تصریح کرد: اینکه رهبری در آن دوره به آثار سیدقطب مراجعه کرده‌اند که استفاده هوشمندانه یک مجتهد نواندیش از اندیشه این متفکر بوده و این ربطی به تأثیرپذیری ندارد.

تأثیرپذیری از سیدقطب اشتباه است

همچنین حجت‌الاسلام موسوی به عنوان ناقد با بیان اینکه نیاز زیادی به بررسی آثار امام(ره) و حضرت آقا در کشور داریم و باید به صورت جدی به این مسئله بپردازیم گفت: اندیشه‌ورزان سیاسی دو دسته هستند؛ برخی در مورد مسائل مختلف سیاست، نظر دارند از این‌رو همه علمای شیعه نوعی نگرش سیاسی داشته‌اند، ولی برخی نظریه‌پردازی سیاسی کرده‌اند؛ یعنی شخصی چارچوب مفهومی روشن در مورد ابعاد و اجزاء سیاست دارد که آقا در زمره این نوع فقها و عالمان است.

وی با بیان اینکه مثلاً مسئله اصلی فارابی، فضیلت است و نه سیاست، تصریح کرد: رهبری نظریه‌پرداز کلان اجتماعی است که یکی از مؤلفه‌های نظم اجتماعی خود را سیاست قرار داده است؛ یعنی مسئله اصلی ایشان سیاست نیست، به همین دلیل ابتدا باید کلان نظریه آقا و نگاه وی به توحید و جامعه را تبیین و بعد وارد اندیشه سیاسی ایشان شویم.

موسوی با بیان اینکه این کتاب ارزشمند و قابل مطالعه است، تصریح کرد: این اثر به سوابق علمی و عملی معظم‌له توجه جدی داشته است؛ از فلسفه سیاسی به سمت اندیشه سیاسی و ولایت فقیه، مردم‌سالاری دینی و ... رفته است. همچنین به آثار قبل از دوره رهبری آقا مراجعه شده است.

وی با بیان اینکه قلم نویسنده روان است افزود: برخی خطاها در کتاب وجود دارد؛ از جمله اینکه آمده است که رهبری قبل از انقلاب برخلاف اغلب علمای دینی، با قرآن و روایات و تاریخ اسلام آشنایی دارند؛ این تعبیر به ذهن این موضوع را متبادر می‌کند که سایر علما آشنایی با دین نداشته‌اند.

این ناقد با بیان اینکه در این اثر مدرسه حکمی مشهد و اثرپذیری رهبر انقلاب از آن مورد تبیین دقیق قرار نگرفته است، تصریح کرد: همچنین استادان فقه و اصول ایشان کم نبودند؛ کسی مانند مرحوم میلانی از استادان برجسته ایشان بوده که در کتاب چندان بحث نشده است؛ ضمن اینکه در این کتاب مطالب به نحوی بیان شده که مبانی فکری ایشان متخذ از اخوان‌المسلمین و سیدقطب است که درست نیست.

موسوی تأکید مؤلف بر تأثیر پذیرفتن جدی رهبری از سیدقطب را از نقاط ضعف کتاب برشمرد و گفت: در این کتاب به نحوی بیان شده که تعابیری مانند اسلام آمریکایی و ... برگرفته از اندیشه سیدقطب بوده است.

این ناقد با بیان اینکه هیچ مرجعی معتقد نبوده که با رساله عملیه قصد داریم نظام حکومتی درست کنیم (که در این کتاب عکس این مطلب آمده است)، اظهار کرد: همچنین با اینکه مبنای علمی مقام معظم رهبری در قم و در محضر آیت‌الله بروجردی و علامه طباطبایی و دیگران شکل گرفته، ولی در کتاب اسمی از این بزرگان نیست.

موسوی با بیان اینکه قرآن و نهج‌البلاغه و تاریخ اسلام از منابع اصلی فکری رهبر معظم انقلاب است، ولی در این کتاب به آن اشاره نشده، اظهار کرد: همچنین مشروعیت دو گونه‌ای که مؤلف نام برده با تفکر توحیدی رهبر انقلاب ناسازگار است، ضمن اینکه مفهوم نویسنده از مشروعیت روشن نیست. اگر ما مشروعیت را حق بدانیم آیا حق، دو رکنی و دو مقوله‌ای می‌شود؟ بنابراین باید این مفهوم به دقت روشن شود./910/422/ح

منبع: ایکنا