vasael.ir

کد خبر: ۱۵۱۵
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۴ - ۱۸:۳۴ - 21 December 2015
درس خارج فقه رسانه استاد رفعتی/ جلسه 2

مکلف در احکام فقهی رسانه، فرد، جامعه و دولت است

پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی در جلسه دوم درس خارج فقه رسانه، مخاطب حکم الهی و مکلف در مباحث فقه رسانه را فرد، جامعه و دولت دانست.

 

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی نائینی، در تاریخ 29 شهریور94 در دومین جلسه درس خارج فقه رسانه در شهرک مهدیه با بیان جایگاه فقه و رسانه گفت: منظور از فقه در «فقه رسانه»، فقه اصغر در مقابل فقه اکبر است و موضوع بحث فقهی ما متشکل از دو واژه فقه و رسانه است.

وی افزود: چنان چه اگر بحث رسانه دینی و غیر دینی مطرح شود، در مقوله فقه اکبر و مباحث اعتقادی ورود پیدا می کند و در مسائل مربوط به افعال مکلفین، سخنی از مباحث اعتقادی مطرح نمی شود.

این استاد سطوح عالی حوزه با اذعان به اهمیت مسائل اعتقادی ناطر نشان کرد: کسی که اعتقاد به تبعیت از دین مبین اسلام دارد، به سراغ باید و نبایدهایی می آید که در دین به عنوان شریعت بیان می شود؛ بنابراین بحث های اعتقادی، فکری و فرهنگی پیش نیاز و پیش زمینه و قبل از بحث فقه اصطلاحی است و باید مراقب باشیم که خلط بحث صورت نپذیرد، زیرا به اصل مساله اعتقاد داریم.

وی در مباحث فقه رسانه و مانند آن، فرد، جامعه و دولت را مخاطب حکم الهی و مکلف توصیف کرد و ادامه داد: اصل تأسیس حکومت در شریعت اسلام، برای پیاده شدن همین احکام است.

اهم سخنان و استدلال های حجت الاسلام و المسلین رفعتی در این جلسه درس خارج فقه رسانه بدین شرح است:

به طور کلی، موضوع فقه افعال مکلفین است ولی در خصوص رسانه و مسائلی که در شریعت مربوط به امور اجتماعی است، مکلف ممکن است یک فرد، جامعه و یا حاکمیت و دولت باشد؛ گاهی جامعه به ما هو جامعه مکلف است.

اجرای احکام اسلامی در گرو تأسیس حکومت اسلامی

اگر جامعه به عنوان یک شخصیت حقوقی مکلف نشود، آنچه را که شریعت به جامعه اسلامی تکلیف کرده است، با مشکل مواجه می شود؛ پس باید به هر سه قسم فرد، جامعه و دولت بپردازیم و بدانیم که اصل تأسیس حکومت در شریعت اسلام، برای پیاده شدن همین احکام است؛ حدود، قصاص و احکام جزایی و کیفری اسلام منوط به وجود دولت اسلامی است زیرا که فرد توانایی اجرای حدود الهی را ندارد و حاکمیت موظف به اجرای حدود و قصاص است و بسیاری از مسائل ما در بحث فقه رسانه مربوط به حاکمیت است.

جامعه و حکومت یک واقعیت خارجیه حقیقیه نیست، بلکه یک امر اعتباری است. چگونه می توان به یک نهاد اعتباری تکلیف کرد؟

اولاً این مورد از امور اعتباریه ای است که واقعیت خارجی دارد، مانند اشخاص حقیقی و حقوقی در یک مجموعه که مشترک هستند؛مثلاً در مورد یک عضو آن گروه، عبارت عضو حقوقی به کار می رود و عضو حقوقی از لحاظ حکم و قانون تابع قوانین است و ثانیاً در قرآن و سنت، صدها مورد حکم وجود داردکه مخاطب آن احکام، حاکمیت و جامعه است و تمام احکام جزائی و کیفری اسلام مربوط به حاکمیت است.

هر نهادی یک شرح وظایفی دارد که تا آنها وجود نداشته باشد، آن نهاد تأسیس نمی شود؛ یعنی اگر امکان داشت که فرد این موارد را انجام دهد، دیگر نیازی به تأسیس نهاد مربوطه مانند قوه قضائیه و سایر موارد این چنینی نداشتیم. مثلاً هر فردی طبق آیه (السارق و السارقه فاقطعوا ایدهما) می خواست به دنبال سارق اموالش برود و دست او را قطع نماید، چه اتفاقاتی به وقوع می پیوست!؟ این امر «فاقطعوا»که برای فرد صادر نشده است بلکه صدور آن برای حکومت می باشد.

اجرای حدود و احکام الهی از وظایف ولایت فقیه

یکی از ادله ولایت فقیه که مورد عنایت حضرت امام (ره) بوده است و در بحث فقه از آن استفاده نموده اند، بحث اجرای حدود و احکام الهی در جامعه می باشد؛ در بحث حج ابراهیمی نیز بعد سیاسی و اجتماعی وجود دارد که در فقه مورد توجه است که یک نمونه آن ملاقات با امام علیه السلام در پایان مناسک است که در عصر حضور بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و از باب قاعده لطف، حضور امام در عید قربان یا روز عرفه مورد توجه قرار می گیرد.

بنابراین در بحث فقه رسانه منظور ما از مکلفین، شبیه مکلفین در بحث صلاة نیست؛ در اینجا مکلفین توسعه پیدا می کنند و شامل حاکمیت نیز می شود.

نکته: یکی از ابواب جدید فقهی که در حوزه های علمیه باید بررسی شود؛ «فقه الادارة و الحکومة» است که تا کنون در حوزه راه اندازی نشده است؛ مباحثی مربوط به حکم حکومتی و محدوده آن، اختیارات حاکم و مواردی از این قبیل باید مورد بررسی قرار بگیرد.

میان فقه و اخلاق در بسیاری از ابواب فقهی تفاوت هایی وجود دارد؛ آیا در مبحث فقه رسانه این تفاوت را بررسی می کنیم؟ آیا مباحث اخلاقی در فقه رسانه نیز مطرح خواهد شد؟

اگر اخلاق منجر به احکام خمسه مانند مستحبات و مکروهات شود، در مباحث فقهی وارد می شود. مواردی که به مرز مستحبات و مکروهات نمی رسد و جزء آداب است و مربوط به مباحث اخلاقی است؛ مثلاً آیا این نوع از گریم، قابل پخش از رسانه است یا خیر؟ که این مورد شامل فقه رسانه می شود.

به یک اعتبار فلسفه تمام احکام فقهی ما اخلاق است. کل مباحث طهارت تا دیات در اخلاق پنج گانه می گنجد، البته گاهی اوقات مباحث اخلاقی با احکام فقهی خلط شده است و دلیلش این است که احکام شرعی برای تکامل انسان و جامعه است و مانعی از طرح آن وجود ندارد؛ «إنّی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق».

باید دقت نمود که تغییرات در آداب بیش از تغییر در احکام است و در آداب عرف محل نیز دخالت دارد ولی عرف در احکام هیچ گونه دخالت و اثر بخشی ندارد./922/ض

 

تقریر: محسن جوادی صدر

 

 

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۲۳ / ۰۲ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۴:۲۸:۱۹
طلوع افتاب
۰۶:۰۵:۳۰
اذان ظهر
۱۳:۰۳:۲۲
غروب آفتاب
۲۰:۰۰:۲۹
اذان مغرب
۲۰:۱۹:۰۲