vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، بخش عمده پول‌های کنونی را بدهی‌های بانکی تشکیل می‌دهند که از موجودی حساب‌های بانکی مردم پدید می‌آید. کنترل و حسابرسی این بدهی‌ها توسط بانک و به صورت متمرکز انجام می‌گیرد. بانک در این سیستم نقش واسطه‌ای را دارد که هر تراکنشی باید از مسیر آن انجام گیرد. بیت‌کوین و سایر رمزارزها بر این مبنا شکل گرفتند که راهی را برای نقل و انتقال بدون واسطه و غیر متمرکز پول در فضای مجازی ایجاد کنند.

بنابراین دو عنصرِ «غیر متمرکز بودنِ حسابرسی» و «نقل و انتقالات بدون حضور یک نهاد واسطه‌ای» دو ویژگی مهم رمزارزهاست که آنها را از سیستم‌های مرسوم در نظام بانکی متمایز می‌کند. به همین منظور ساختار شبکه‌ای ویژه‌ای شکل گرفته که هر کسی می‌تواند به عنوان «حسابرس» در این سیستم تراکنش‌ها را ثبت کند.

بستری که این امکان را فراهم می‌آورد، بستر بلاک‌چین (زنجیره بلوکی) است. البته سیستم زنجیره بلوکی یک تکنولوژی در عرصه ثبت اطلاعات است که فقط منحصر به رمزارزها نیست و می‌توان از این ساختار برای ثبت اطلاعات با امنیت بسیار بالا در سایر حوزه‌ها نیز استفاده کرد.

استخراج ارزهای مجازی به ویژه بیت‌کوین برای مدت‌ها در ایران ممنوع بوده اما احتمال قانونی شدن آن بر اساس مصوبه اخیر دولت و بانک مرکزی وجود دارد. استخراج و مبادله ارزهای دیجیتال در ایران تاکنون به دلایل امنیتی و همچنین مسائل شرعی مرتبط با آن ممنوع بوده و سال گذشته نیز هم بانک مرکزی و هم سازمان بورس و اوراق بهادار درباره این موضوع هشدارهای لازم را دادند و مبادله با آن را ممنوع اعلام کردند. از سوی دیگر با توجه به کارایی مهمی که ارزهای دیجیتال در جهان امروز دارد، لازم است که مسائل شرعی و امنیتی مرتبط با آن را برطرف کنیم و پا به پای جهان مدرن در زمینه توسعه اقتصادی گام برداریم.

از سه ماهه اول سال 2015 تا سه ماهه اول سال 2018 تعداد کاربران کیف پول‌های زنجیره بلوکی نزدیک به 654 درصد رشد داشته است و از حدود 3 میلیون کاربر به 24 میلیون کاربر رسیده است.

میزان ارزش کل ارزهای مجازی از 5.5 میلیارد یورو در سال 2016 در اواسط سال 2018 به 256 میلیارد یورو رسیده است.

حجم تراکنش‌های ده ارز مجازی برتر بیش از 10 میلیارد یورو است. یعنی اگر حجم تراکنش روزانه فروش نفت یک کشور با میزان 2 میلیون بشکه و نرخ هر بشکه 60 یورو باشد این میزان تراکنش کمتر از 2 درصد اندازه معاملات روزانه ارزهای مجازی است.

اتریوم کلاسیک، دومین ارز مجازی ارزشمند در جهان، ماه گذشته با بیش از ۴۰ درصد افزایش قیمت مواجه شد. 

در ماه‌های اخیر و پس از آن‌که وزیر خزانه‌داری آمریکا در سخنانی از نگرانی آمریکا در خصوص استفاده از ارزهای دیجیتالی برای امور غیرقانونی خبر داد، ارزش بیت کوین ابتدا 11.1 درصد کاهش یافت و بهای این ارز تا 9855 دلار نیز پایین‌تر آمد اما با حمایت برخی معامله‌گران از این سطح، در نهایت قیمت بیت کوین حدود یک درصد تقویت شد و به ۱۰ هزار و ۳۱۹ دلار رسید.

در حال حاضر بیت‌کوین، اتریوم،‌ ایکس آر پی، بیت‌کوین کش و لیت‌کوین در صدر جدول ارزهای مجازی جهان قرار دارند. امروزه بیش از ۷۰۰ ارز دیجیتال مختلف وجود دارد اما بیت کوین هنوز هم در این صنعت به عنوان رهبر باقی مانده است.

در ماه آوریل سال جاری بیت کوین 200 درصد نوسان را تجربه کرد. از دسامبر ۲۰۱۷، بیت کوین که در عرش بود به دلیل افزایش کارمزدها و کندی شدید شبکه آرام آرام در شیب نزولی افتاد و از حدود 20 هزار دلار در طی مدت 4 ماه تا حدود 6 هزار دلار سقوط کرد.

در حالی که بازدهی دلار در یک سال  گذشته در ایران، 11 درصد بود این رقم برای برخی از ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین تا 61 درصد هم رسید.

حاشیه‌های رمز ارزی

مردم سیبری از دستگاه‌های استخراج بیت کوین برای گرم کردن خانه خود استفاده می‌کنند! یک خانه معمولی با ۱۰۰ متر فضا در ایرکوتسک، نیازمند یک رادیاتور ۱۰ کیلوواتی است. هزینه قبض برق اهالی در زمستان‌های این منطقه نیز چند صد دلار در ماه بالغ می‌شود. این در حالی است که شش یا هشت عدد از چیپ‌های ویژه، همین کار را انجام می‌دهند، به علاوه اینکه برای صاحب خانه درآمدزایی نیز دارند.

که اگر شخصی مبلغ هزار دلار را در سال 2013 در بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کرد، دارایی او امروز به میزان 400 هزار دلار ارزش داشت. تیم دراپر سرمایه‌گذار شناخته‌شده ارزهای دیجیتال پیش‌بینی کرده است که قیمت بیت کوین در 4 سال آینده به ۲۵۰,۰۰۰ دلار خواهد رسید.

در تابستان سال گذشته معامله کردن ارزهای مجازی غیر قانونی اعلام شد.  بعد از ممنوعیت معامله ارزهای رمزنگاری شده از جمله بیت کوین در ایران حجم معاملات بیت کوین از 1000 به ۳۰۰ بیت کوین کاهش یافت.

آیا می‌توان بیت‌کوین را با خودپرداز به دلار تبدیل کرد؟

بعد از رشد و توسعه بیت‌کوین در سراسر جهان، کم کم نوبت خودپردازها رسید. آمریکا این جا هم پیش قدم شد تا جایی که امروز بیشترین خودپردازها بیت‌کوین در ایالات متحده آمریکا وجود دارد؛ در این کشور 2134 دستگاه خودپرداز بیت‌کوین نصب شده است. بعد از آمریکا بیشترین خودپردازهای بیت‌کوین جهان در کانادا جای گرفته است. این کشور 606 دستگاه را در نقاط مختلف تعبیه کرده است. بریتانیا با 169 دستگاه در جایگاه بعدی ایستاده و اتریش با 146 و روسیه با 69 جایگاه‌های چهار و پنجم را در اختیار دارند.

در حال حاضر 3443 خودپرداز بیت‌کوین در سراسر جهان وجود دارد؛ به طور متوسط روزانه شش خودپرداز بیت‌کوین نصب می‌شود. 63.06 درصد خودپردازها ارزهای مجازی به شکل یک طرفه و 36.94 درصد آن‌ها به شکل دوطرفه مشغول به کارند.

مزایا

بازدهی مناسب: اگر شخصی مبلغ هزار دلار را در سال 2013 در بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کرد، دارایی او امروز به میزان 400 هزار دلار ارزش داشت. همچنین تعدادی از کوین‌های جایگزین (آلت‌کوین) که به جمع 10 توکن برتر بازار سرمایه راه پیدا کرده‌اند، در برخی ماه‌ها توانسته بودند بیش از 1000 درصد افزایش قیمت را تجربه کنند.

سیال بودن: سرعت و سیالیت مهم‌ترین ویژگی پول‌های دیجیتالی است. زمانی که افراد در دارایی‌هایی همانند یک استارت‌آپ سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است پول‌هایشان برای چند سال قفل شود. در این شرایط تا زمانی که کسی سهامشان را خریداری نکند، شرکت به نتیجه نرسد و یا عمومی نشود، در این وضعیت گیر خواهند کرد؛ اما در صورتی که این دارایی‌ها در رمزارزها سرمایه‌گذاری شود، سرمایه‌ها همیشه در جریان خواهد بود.

شفافیت بیت کوین و رمزارزها: بسیاری از رمزارزها نسبت به تعهدات خود شفاف عمل می‌کنند. اکثر آنها توضیحات، اطلاعات و سایر مطالب مربوطه را در یک طرح اولیه که سندی طولانی پیرامون کلیات پروژه و تکنولوژی آن است، ارائه می‌کنند. این اطلاعات معمولا شامل نقشه راه، اعضای تیم و اغلب اوقات کد آنها می‌شود.

معایب

تیم‌های بدون تجربه کافی: هر رمزارز اساسا یک محصول استارت‌آپی برای حل یک مشکل جدی است. رمزارزها یک موضوع کاملا جدید و نو هستند. در فضای رمزارزها، تیم‌های کم‌تجربه زیادی وجود دارند که در مقایسه با افراد دارای تجربه و دانش گسترده، دچار کمبود هستند

مشکلات فنی رمزارزها: با توجه به این‌که این دارایی‌ها کاملا دیجیتال هستند، معمولا با مشکلات فنی مواجه می‌شوید. مثلا صرافی‌ها و بازارها ممکن است در مواقع شلوغی بسیار کُند عمل کنند. در هنگام ازدحام شبکه‌ها، سپرده‌ها و برداشت‌ها غیرفعال می‌شوند. در این مواقع، در صورتی که شما نیاز به فروش و یا جابه‌جایی کوین‌ها داشته باشید، در مقابل صرافی‌ها بی‌دفاع و متضرر خواهید شد.

امنیت: یکی از بزرگ‌ترین معایب رمزارزها، موضوع امنیت آن است. صرافی‌های زیادی تا به حال هک شده‌اند و میلیون‌ها دلار دارایی دیجیتال از بین رفته است. کسانی که کوین‌های خود را در آن صرافی‌ها نگهداری کرده‌اند، تقریبا همه‌چیز خود را از دست داده‌اند.

حکم فقه فردی بیت کوین و رمز ارزها

حکم فقه فردی بیت کوین و رمز ارزها در بحث فقه فردی معاملات، مهم‌ترین احکام، احکام ثمن و مثمن هستند که در صورتی که فرض کنیم رمز ارز ‌ها بخواهند کارکرد پولی داشته باشند باید احکام یاد شده را در مورد آن‌ها مورد بررسی قرار دهیم. چالش برانگیزترین بحث در این باب بحث «مالیت» است که اغلب مورد بحث است.

به عبارت دیگر آیا رمز ارز ها یا بیت کوین مالیت دارند یا خیر. مالیت بیت کوین مالیت هر شی در اسلام ناشی از مطلوبیت آن بین عرف عقلاست که برای به دست آوردن آن به رقابت می‌پردازند. این نظر در تطابق با نظر امام خمینی درباره مالیت اشیا نیز هست.

اگر بررسی بر پول الکترونیک داشته باشیم، مالیت پول الکترونیک از باور مردم به ارزش این پول ناشی می‌شود که برای دست‌یابی به آن تلاش صورت می‌گیرد. به همین نحو درباره رمز ارزها باور کاربران بر بستر امن و شفاف فناوری دفتر کل توزیع شده و به طور اختصاصی در مورد بیت‌کوین به بلاکچین و فناوری رمزنگاری آن است که باعث می‌شود مردم برای به دست آوردن بیت‌کوین و سایر رمز ارزها به رقابت بپردازند.

پشتوانه بیت کوین و رمز ارزها و حکم شرعی آن باید دقت داشت که در اسلام مالیت مطرح است و نه پشتوانه و به همین دلیل است که پول حکومتی یا اسکناس دارای مالیت است در حالی که این ارزهای فیات نه تنها بدون پشتوانه فیزیکی هستند بلکه ارزش یک اسکناس را نیز تنها عدد نوشته شده بر روی آن تعیین می‌کند و نه کاغذ یا منابع مصرف شده برای تولید و چاپ این اسکناس.

بحث پشتوانه یک بحث تاریخی اقتصادی است و جایگاهی در دستگاه فقه ندارد. به همین نحو امام خمینی درباره مالیت بحث عرضه و تقاضا را مطرح می‌کنند و در مورد پشتوانه ریال و اسقاط مالیت از اسکناس ریال به دلیل بی پشتوانه بودن آن نظری ندارند.

همچنین اصول چهارگانه معاملات را باید در مورد حکم فقهی بیت کوین و رمز ارزها مد نظر داشت: وجود یا عدم وجود ضرر غرر اکل مال به باطل ربا در مورد حکم شرعی رمز ارز ها، غرر که آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی نیز به آن اشاره داشته‌اند، و مساله اکل مال به باطل مورد بحث و تحقیق است.

غرر در رمز ارز و معاملات بیت کوین غرر در احکام اسلامی به این معناست که در یکی از ارکان معامله شبهه وجود داشته باشد. به طور مثال اگر شخصی بگوید که در برابر دریافت مبلغ مشخصی پول ماشینی به فرد دوم می‌فروشد و نوع ماشین، کیفیت آن و سایر مسائل مهم درباره این کالا مشخص نباشند این معامله از نظر شرعی دارای ایراد بوده و غرری محسوب می‌شود.

همچنین اگر ارزش معامله مشخص نشود معامله غرری محسوب می‌شود. از آنجا که در معامله بیت‌کوین و سایر رمز ارزها اولا تمامی ارزها مشابه هم هستند (هر چند که توکن‌ها خانواده ERC721 و امثال آن ویژگی‌ها منحصر به فرد و خصوصیت غیر قابل تعویض پذیری یا non- fungibility دارند) طبعا کیفیت یک بیت کوین قابل طرح نخواهد بود و کمیت و قیمت بیت کوین یا هر رمز ارز در هر مکانی وابسته به عرضه و تقاضا معین خواهد بود.

علاوه بر این اصل وجودی بیت کوین همان طور که پیشتر گفته شد از مالیت آن قابل استنباط است و طبیعی است که کالایی که موجودیت ندارد نمی‌تواند مالیت داشته باشد و بنابراین کالایی که مالیت دارد قطعا موجودیت داشته است. بنابراین نه تنها کیفیت و کمیت کالا در معامله هر رمز ارز معین است بلکه موجودیت آن نیز تضمین شده است.

اصل شناخت ارائه دهنده یا فروشنده و خریدار اگر ناظر بر مالکیت باشد که قطعا در هیچ سیستمی مانند بلاکچین یا فناوری دفاتر کل توزیع شده مالکیت با قدرت تضمین نشده است و اگر شناخت مشتری مطرح باشد این ایراد بر تمامی معاملات آنلاین وارد است و حتی باید آن را به معاملاتی نظیر بورس که خریدار و فروشنده یکدیگر را رو در رو ملاقات نکرده و نمی‌شناسند تعمیم داد.

ضمن اینکه در بسیاری موارد، قوانین ناظر مالی مانند شناسایی مشتریان (KYC) تضمین کننده هویت فروشنده و خریدار در رمز ارز ها خواهد بود. اکل مال به باطل در بیت کوین و معامله رمز ارز و استخراج آن اکل مال به باطل از قواعدی است که صراحتا در قرآن و در بخش‌های مختلف به آن اشاره شده است که از آن جمله می‌توان به آیه ۱۸۸ سوره بقره « ولا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل و تدلوا بها الى الحکام لتاکلوا فریقا من اموال الناس بالاثم و انتم تعلمون» اشاره کرد.

اکل مال به باطل به شرایطی اطلاق می‌شود که مالی که باطل است مورد مصرف قرار گیرد و به نظر عده کثیری از علما از جمله امام خمینی ملاک تشخیص باطل عرف اجتماعی است هر چند که شرع بر آن مقدم است. به عبارتی اگر شرع در مورد باطل بودن معامله‌ای حکمی ندارد عرف اجتماعی مرجع تشخیص حق از باطل است.

به طور مثال اگر معامله‌ای ربا نباشد و بعد از معامله یکی از طرفین بدون دلیل بخواهد معامله را فسخ کند چون این عمل از نظر عرف اجتماعی پذیرفته نیست پس انجام این کار مصداق اکل مال به باطل است. همچنین مالیت از شروطی است که برای صحت معامله لازم است و بنابراین جسمی که مالیت ندارد نمی‌تواند مصداق اکل مال به باطل نباشد.

همچنین از شبهاتی که مطرح می‌شود استفاده بیت‌کوین برای اعمال مجرمانه از جمله پولشویی، تامین مالی تروریسم، فرار مالیاتی و امثال آن است که نه تنها عینیت ندارد بلکه چون هدف و کاربرد رمز ارزها نه به این موارد مشرف بوده و نه محدود می‌شود این ایرادات همانگونه که بر معامله ابزارهای با کارکرد چندگانه مانند چاقو وارد نیست، وارد نبوده و اشکالات مترتب نخواهند بود.

یکی دیگر از ایرادات وارد بر رمز ارزها که بیشتر از طرف اهل سنت مطرح می‌شود مساله قمار در استخراج است زیرا ماینر در هر لحظه نمی‌داند که در برابر منابع مصرفی جایزه بلاک را دریافت خواهد کرد یا خیر و این مساله به صورت یک احتمال باقی مانده است. در جواب این مساله باید گفت هر چند که ماینرها درباره هر بلاک در بلاکچین در الگوریتم‌های اثبات کار نمی‌دانند که جایزه دریافت خواهند کرد یا خیر، اما در بازه‌های بلندتر می‌توانند انتظار یک درآمد نسبتا ثابت داشته باشند و بنابراین می‌دانند که در یک ماه به طور متوسط چه مقدار درآمد کسب خواهند کرد.

این مساله شبهه قمار را از بین می‌برد. علاوه بر این ماینرها بر خلاف قمار در حال اجرای یک کار مفید برای امنیت و حفظ پایداری شبکه هستند که در تفاوت کامل با قمار است و نوعی جعاله شرعی محسوب می‌شود.

رمز ارزها از نگاه فقه فردی و حکومتی

در بررسی حکم شرعی رمز ارزها در فقه حکومتی پنج قاعده زیر را باید مد نظر قرار داد: قاعده لاضرر و لاضرار در اسلام نفی سبیل رعایت مصلحت مسلمین عدالت و مبارزه با ظلم اصل امانتداری در بین این موارد تنها مسائل مهم و ایرادات مترتب بر رمز ارزها می‌توانند مورد دوم و سوم باشند.

قاعده لاضرر و لا ضرار فی الاسلام از فقه فردی به طریق اولی به فقه حکومتی وارد می‌شود و بیان می‌کند که در هیچ معامله‌ای طرف یا طرفین نباید از معامله متضرر باشند که در سطح حکومتی و اقتصاد نیز قابل تعمیم است. با توجه به اینکه قیمت بیت کوین و رمز ارزها بهتر از هر کالای دیگری در سطح جهان با عرضه و تقاضا کنترل و تعیین می‌شود پس در سطح فردی ضرر نمی‌تواند متوجه فردی باشد که از قیمت آگاه است و در غیر این صورت شرط غرر در معامله برقرار خواهد شد.

همچنین ضرر عمومی از حضور رمز ارزها برای جامعه قابل اثبات نیست و همان طور که در انتهای مقاله توضیح خواهیم داد رمز ارزها دارای ویژگی‌هایی هستند که در نظر اسلام پسندیده بوده ولی ارزهای فعلی دنیا فاقد این خصوصیات هستند. از عوامل دیگری که برای باطل بودن معامله با بیت‌کوین یا حرام بودن آن آورده می‌شود ادعای ارتباط آن با دشمنان مسلمانان یا امثال آن است که می‌تواند تحت عنوان قاعده نفی سبیل برای ارائه حکم شرعی له یا علیه رمز ارز ها استفاده شود.

قاعده نفی سبیل ناظر بر مسدود کردن امکان تسلط دیگران بر جامعه مسلمین از طریق رمز ارزها است. یکی از محکم‌ترین پاسخ‌ها به این شبهات، قاعده شرعی «البینه علی المدعی» است به عبارت بهتر مدعیان این شبهات تا زمانی که دلیل روشن و دقیقی برای اثبات این ادعا نداشته باشند نباید با استناد به این شبهات حکمی در رد رمز ارز ها صادر کنند.

ضمن اینکه طبیعت غیر متمرکز و توزیع شده اغلب شبکه‌های بلاکچین قابل رصد و مشاهده است. علاوه بر این موارد، مالکیت در بلاکچین به صورت خصوصی است و یک حکومت خارجی به واسطه اینکه رمز ارز ها یا استخراج آن در اختیار مردم آن کشور قرار دارد نمی‌تواند دارای سلطه بر کشور دیگری باشد. همچنین ماهیت اکوسیستم بلاکچین در تشابه با خود شبکه نوعی توزیع شدگی را نشان می‌دهد که طرف‌های مختلف حاضر در شبکه گاها منافع متضادی نیز دارند.

به طور مثال دارندگان رمز ارزها، ماینرها، صرافی‌ رمز ارزها، کیف پول‌ رمز ارزها، توسعه دهندگان بلاکچین همگی طرف‌های درگیر در اکوسیستمی هستند که هیچ یک بدون حضور حداقلی دیگری قادر به فعالیت نیستند و به طور مثال صرف تسلط بر مخزن کد بیت کوین نمی‌تواند باعث تسلط بر شبکه بلاکچین بیت کوین شود. در مورد رعایت مصلحت مسلمین هم هیچ دلیل یا ادعای له یا علیه رمز ارز ها در تقابل با مصلحت مسلمانان وجود ندارد.

نظر مراجع تقلید درباره حکم رمز ارزها

در سال ۱۳۹۶ استفتائی از برخی مراجع عظام تقلید پیرامون حکم شرعی استفاده از بیت کوین در معاملات، صورت گرفته که نتیجه آن به شرح زیر است: دفتر حضرت آیت الله خامنه‌ای متذکر شدند که معظم له در این باره اظهار نظری چه به صورت نفیا یا اثباتا ندارند. حضرت آیت الله سیستانی اجازه فعالیت مذکور را نمی‌دهند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی می گوید با توجه به ابهامات، معامله آن اشکال دارد. حضرت آیت الله علوی گرگانی استفاده از آن را منوط به حفظ استقلال کشور و با رعایت نظر مقام معظم رهبری بلامانع دانسته است. حضرت آیت الله وحید خراسانی معتقد است چنانچه در فرآیند خلق آن کار نامشروعی صورت نگیرد و در استفاده از این پول نیز کار نامشروعی صورت نگیرد و بیت کوین در قالب عقد صلح منتقل شود اشکال ندارد. 

حضرت آیت الله شبیری زنجانی می گوید اگر اعتبار دریافتی در قبال کار حلال داده شود و بر خلاف قانون نباشد، اشکال شرعی ندارد. حضرت آیت الله نوری همدانی معتقد است مساله مذکور موضوعا مبین نیست. مرحوم حضرت آیت الله هاشمی شاهرودی با توجه به ابهاماتی که این نوع معامله دارد استفاده از آن را جایز نمی‌دانستند.

از صدر اسلام تا امروز دیدگاه نخبگان دین به مسائل مالی دیدگاه تائید و امضایی بوده است به این معنا که سیستم پولی و مالی موجود در جامعه را پذیرفته و بخش‌ها مختلف آن را به قوانین دین عرضه کرده و در صورت عدم مغایرت آن را تائید می‌کرده‌اند. همچنین با توجه به احکام اسلامی مبنی بر تسلط مسلمان بر مال خویش، باید گفت رمز ارزها و بیت کوین به طور اختصاصی به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و همچنین وجود حریم خصوصی باید جایگاه ویژه‌ای در اسلام داشته باشند.

امانتداری و حفظ و برقراری عدالت و مبارزه با ظلم همواره از آرمان‌های بنیادگرایانه در شبکه بلاکچین و بیت کوین بوده است و آشتی دادن مفهوم عدالت و ظلم ستیزی با مالکیت خصوصی اتفاقا از بدیع‌ترین ساخته‌های شبکه بلاکچین است که همچنان فعالان مجامع کریپتوکارنسی دنیا در حال تلاش برای تحقق این آرمان‌ها هستند که موارد متعددی از آن‌ها را می‌توان کمک به جنبش‌های مردمی، تلاش برای حفظ حریم خصوصی در مواردی مثل حذف فعالین در فروش اطلاعات شخصی افراد از آخرین تیم اضافه شده به شرکت و صرافی CoinBase‌ با هشتگ #deleteCoinbase، جنبش Proof Of Keys بر علیه صرافی‌های رمز ارز و صدها مورد مشابه دیگر مشاهده کرد.

به طور کلی نظرات علمای مختلف درباره حکم شرعی کریپتوکارنسی ها را می‌توان در سه دسته بدون نظر، مخالف یا موافق با ذکر دلیل و موافق یا مخالف بدون ذکر دلیل طبقه بندی کرد. آنچه که مهم است این است که همان طور که اشاره شد باید به تفکیک حوزه و همچنین با توجه به کارکرد رمز ارزها نسبت به ارائه حکم شرعی در مورد آن‌ها اقدام کرد و صرف اینکه این تکنولوژی را به طور کلی حرام یا حلال اعلام شود چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

علاوه بر این لازم است با یک دید منتقدانه و مقایسه‌ای توجه شود که مسائل مشابه مالی چگونه با توجه به این قواعد مدیریت و اعلام حکم شده‌اند به طور مثال آیا در حوزه بانکی، فروش اجناس مانند خودرو، بورس، دلار و استفاده از آن به عنوان ارز خارجی تمامی قواعد فوق در نظر گرفته شده است؟

همچنین باید توجه داشت از آنجا که استفاده از این فناوری به صورت بدون مرز اتفاق می‌افتد اتفاقا مقاومت در برابر آن به زودی موجب از دست رفتن فرصت ها خواهد شد و قطعا و حتما حرام اعلام شدن بیت کوین و رمز ارز ها مصداق بارز بی توجهی به مصلحت مسلمین است که از نقطه نظر اهمیت در راس تمامی قواعد مطرح شده در بالا قرار دارد./504/422/ح