به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی، در نشست مهاجراً الی الله، یادبود دکتر ناصر قربان نیا که در تاریخ پنج شنبه 5 آذر 94 در تالار اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه برگزار شد، در باب اخلاق اندیشی با توجه به تفکرات استاد قربان نیا گفت: اخلاق اندیشی یکی از ابعاد فقه است که نصوص را باید با تمام ابعاد باید بنگریم. باید دین و نصوص را با دید اخلاقی تحلیل کرد نه به صورت دلبخواهانه بلکه باید به صورت تفسیر مبتنی بر فقه صورت گیرد.
در ادامه مشروح سخنان ایشان را مرور می کنیم.
با توجه به این که دین از ابعاد متعدد برخوردار است، مطالعه دین نیز باید با توجه به این ابعاد صورت گیرد تا بتواند جامع نگری دین را ملحوظ بدارد.
مطالعه دین باید برخوردار از بعد تمدن اندیشی، جهان اندشی و جهانی سازی و امت اندیشی و اخلاق اندیشی باشد. گاهی مطالعه دین تک بعدی صورت می‌گیرد و در نتیجه این مطالعه عرضه دین به کما هو یا نزدیک به کما هو نیست.
یکی از ابعاد دین اخلاق اندیشی است. اخلاق اندیشی خود به محورهای مختلفی قابل تقسیم است.
1- تحلیل اخلاقی از دین:
اخلاق شناسی فلسفه حکمی را هم به کار گرفت. چون ما در فلسفه حکم به دوکاستی مبتلا هستیم یک کاستی این است که به فلسفه یک حکم مجزای از احکام دیگر به صورت انفرادی نگاه می‌کنیم مثلا میگوییم فلسفه نماز این است وغیره. بنابراین به صورت مجموعه نگاه نمیکنیم که بخشی و صنفی از فقه که با چه هدفی و فلسفه‌ای شکل گرفته اند و می خواهند جامعه را به چه سمتی بکشانند به آن نگاه نمی کنیم نگاه انفرادی داریم. نقش دوم هم این است که ما در این فلسفه حکمی، به صورت جدی وپویا مطالعه این رشته را پی نگرفته ایم. مثال های فلسفه حکم همیشه ثابت بوده اند شما به 1400سال پیش که برگردید به 800 سال پیش که برگردید و به 200سال پیش که برگردید و الان که نگاه کنید می بینید که فلسفه حکم یک مثال های مشخصی دارد و همه این ها تکرار می شود و به عنوان یک رشته مطالعاتی پیگیری نشده است.
یکی از فلسفه های مجموعه احکام اخلاق است، احکام دینی نمی توانند از فلسفه بعثت - که فقه بخشی از تعالیم مترتب آمده بر بعثت است - جدا بشوند یا فقهی باشد که سلفی‌ها ارایه می دهند که اخلاق را نابود می کند.
بنابراین اخلاق به مثابه یک افقی که فقه دارد به سمت آن می رود، یک هدف بزرگ و نتیجه اساسی در جامعه است.
تحلیل اخلاقی از دین به معنای این است که شما به لابلای فقه و درون نهفته های احکام، به نگاه های روبه جلو احکام، به کارکردهای احکام، یک نظر تحلیلی عمیق بیافکنید تا آن مؤلفه های اخلاقی را به یک زبان علمی ارایه دهید و یک صورت اخلاقی باقی را از فقه ارایه نمایید تا "بعثت لاتمم مکارم الاخلاق" معنا پیدا کند. همین حقوق بشر دوستانه یک بخشی است از فلسفه اخلاق و فلسفه حکمی است، شما احکام مربوط به جنگ را تحلیل کنید به گونه ای که آن نگاه رصدکننده و پیگیرنده این احکام به سمت یک اخلاق جنگی، یک اخلاق صحیحی که خشونت را دور کند؛ این تحلیل اخلاقی از دین می شود.
2- اخلاق معیاری استنباطی ( اخلاق روشی در فقه):
اخلاق را به عنوان یک عنصر روشی ادراک کنیم در فقه نه به صورت دلبخواهانه که در ذیل این چند عنوان می تواند باشد:
اخلاق فهمی نصوص.
اخلاق گرایی مقاصد: اگر کسی مقاصد الشریعه را بپذیرد به این معنا که فقه آمده تا اخلاق را ایجاد کند و چون دین جوهرش ایمان است و أفضلکم أخلاقاً اگر دین را بخواهید حفظ کنید باید اخلاق را حفظ کنید حتی اگر بخواهید نسل ها را حفظ کنید بدون اخلاق بقا یافتنی نیست. تحلیل اخلاقی موضوع حکم است، بخشی از موضوعات فقهی اخلاقی است ان الله یامر بالعدل و الاحسان، با همه کارکردهایش موضوعات مورد اساسی است.
اخلاق شناسی فلسفه دینی
تبیین اخلاق مبتنی برفقه
اخلاق اندیشی
منظور یکی اخلاقی سازی نفس و اندیشیدن در ظرف آن. و دوم اخلاقی سازی مولفه‌های پژوهش: ما آزاد نیستیم که به موضوعات درجه چندم و بی اثر بپردازیم؛ باید به موضوعات اساسی بپردازیم.
مرحوم قربان نیا در چهار قسمت ازاین محورها حضور داشته است.
200/422/ص