vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی، صبح سه شنبه، 19 آبان 1394 در دوازدهمین جلسه درس خارج فقه نظام سیاسی اسلام  در مدرَس 2 مدرسه عالی دار الشفا قم، با اشاره  جعلی بودن روایات اهل سنت که عدل را در حاکم شرط نمی داند؛ گفت: باید بررسی شود، این چه راوی است که هر جا روایت بر علیه متدینین و به نفع حکام جور است سر و کله اش پیدا می شود؛ اگر این بررسی انجام شود، منشاء بسیاری از جعل ها مشخص خواهد شد.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب با اشاره به این که، در مجموعه روایات اهل سنت گفته می شود، حتی اگر حاکم دستور ناپسند داد و ظلم و جور کرد،  باید از او اطاعت کرد؛ اظهار داشت: جالب این است که بخاری و مسلم اصلا روایات دال بر عدل حاکم را نقل نکرده اند و خلاف آن را تا می خواسته اند جعل و نقل کرده اند.

اهم سخنان و استدلال های آیت الله اراکی در این جلسه درس خارج فقه نظام سیاسی اسلام بدین شرح است:

بحث ما درباره روایاتی است که احتمال دارد ادعا شود که بر عدم شرطیت عدل در حاکم دلالت دارد. مجموعه روایاتی در این موضوع به مضمون واسمعوا و اطیعوا نقل شده است.

روایت اول

"حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى وَمُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالاَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ سِمَاکِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَائِلٍ الْحَضْرَمِىِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَأَلَ سَلَمَةُ بْنُ یَزِیدَ الْجُعْفِىُّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله علیه وسلم- فَقَالَ یَا نَبِىَّ اللَّهِ أَرَأَیْتَ إِنْ قَامَتْ عَلَیْنَا أُمَرَاءُ یَسْأَلُونَا حَقَّهُمْ وَیَمْنَعُونَا حَقَّنَا فَمَا تَأْمُرُنَا فَأَعْرَضَ عَنْهُ ثُمَّ سَأَلَهُ فَأَعْرَضَ عَنْهُ ثُمَّ سَأَلَهُ فِى الثَّانِیَةِ أَوْ فِى الثَّالِثَةِ فَجَذَبَهُ الأَشْعَثُ بْنُ قَیْسٍ وَقَالَ « اسْمَعُوا وَأَطِیعُوا فَإِنَّمَا عَلَیْهِمْ مَا حُمِّلُوا وَعَلَیْکُمْ مَا حُمِّلْتُمْ"

در جلسه قبل روشن شد که این روایت دلالت بر عدم شرطیت عدل ندارد.

روایت دوم

"حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا یَحْیَى عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَبِى التَّیَّاحِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ - رضى الله عنه - قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله علیه وسلم - « اسْمَعُوا وَأَطِیعُوا وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَیْکُمْ عَبْدٌ حَبَشِىٌّ کَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِیبَةٌ"

همین روایت را با مضمون همین روایت مسلم نیز نقل می کند به نقل از ابوذر غفاری: "حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِى شَیْبَةَ حَدَّثَنَا ابْنُ إِدْرِیسَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْبٍ حَدَّثَنَا ابْنُ إِدْرِیسَ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى عِمْرَانَ الْجَوْنِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ إِنَّ خَلِیلِى -صلى الله علیه وسلم- أَوْصَانِى « إِذَا طَبَخْتَ مَرَقًا فَأَکْثِرْ مَاءَهُ ثُمَّ انْظُرْ أَهْلَ بَیْتٍ مِنْ جِیرَانِکَ فَأَصِبْهُمْ مِنْهَا بِمَعْرُوفٍ".

به نظر ما این روایت که با این مضمون آمده در مقام وجوب اطاعت مطلق از هر حاکم نیست، چون در مقام بیان جهت خاصی است و آن جهت خاص آن است که فرمانروا آن کسی را که به عنوان والی انتخاب می کند، باید از او اطاعت کنی، هر چند قریشی نباشد.

نکته: مساله عصبیت در بین اعراب بسیار مهم بوده است، لذا به سلمان فارسی توهین های بسیاری شده است که در روایات منعکس است.

پس روایت در بیان این است که حتی اگر حاکم شما غیر عرب بود از او اطاعت کنید و این مثال ذکر شده در روایت (غلام حبشی که سر او مانند کشمش خشک است) برای اشاره به انسان درجه 3 آن زمان است.

روایت سوم

"حَدَّثَنَا سُلَیْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنِ الْجَعْدِ عَنْ أَبِى رَجَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ یَرْوِیهِ قَالَ قَالَ النَّبِىُّ - صلى الله علیه وسلم - « مَنْ رَأَى مِنْ أَمِیرِهِ شَیْئًا فَکَرِهَهُ فَلْیَصْبِرْ ، فَإِنَّهُ لَیْسَ أَحَدٌ یُفَارِقُ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَیَمُوتُ إِلاَّ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً"

روایات دیگری نیز به این مضمون آمده است که به عنوان نمونه چند تای آنها را برای شما نقل خواهیم کرد: "حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَیْدٍ عَنِ الْجَعْدِ أَبِى عُثْمَانَ حَدَّثَنِى أَبُو رَجَاءٍ الْعُطَارِدِىُّ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ - رضى الله عنهما - عَنِ النَّبِىِّ - صلى الله علیه وسلم - قَالَ « مَنْ رَأَى مِنْ أَمِیرِهِ شَیْئًا یَکْرَهُهُ فَلْیَصْبِرْ عَلَیْهِ ، فَإِنَّهُ مَنْ فَارَقَ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَمَاتَ ، إِلاَّ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً"

"حَدَّثَنَا سُلَیْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنِ الْجَعْدِ عَنْ أَبِى رَجَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ یَرْوِیهِ قَالَ قَالَ النَّبِىُّ - صلى الله علیه وسلم - « مَنْ رَأَى مِنْ أَمِیرِهِ شَیْئًا فَکَرِهَهُ فَلْیَصْبِرْ ، فَإِنَّهُ لَیْسَ أَحَدٌ یُفَارِقُ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَیَمُوتُ إِلاَّ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً".

"حَدَّثَنَا شَیْبَانُ بْنُ فَرُّوخَ حَدَّثَنَا جَرِیرٌ - یَعْنِى ابْنَ حَازِمٍ - حَدَّثَنَا غَیْلاَنُ بْنُ جَرِیرٍ عَنْ أَبِى قَیْسِ بْنِ رِیَاحٍ عَنْ أَبِى هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله علیه وسلم- أَنَّهُ قَالَ « مَنْ خَرَجَ مِنَ الطَّاعَةِ وَفَارَقَ الْجَمَاعَةَ فَمَاتَ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَمَنْ قَاتَلَ تَحْتَ رَایَةٍ عُمِّیَّةٍ یَغْضَبُ لِعَصَبَةٍ أَوْ یَدْعُو إِلَى عَصَبَةٍ أَوْ یَنْصُرُ عَصَبَةً فَقُتِلَ فَقِتْلَةٌ جَاهِلِیَّةٌ وَمَنْ خَرَجَ عَلَى أُمَّتِى یَضْرِبُ بَرَّهَا وَفَاجِرَهَا وَلاَ یَتَحَاشَ مِنْ مُؤْمِنِهَا وَلاَ یَفِى لِذِى عَهْدٍ عَهْدَهُ فَلَیْسَ مِنِّى وَلَسْتُ مِنْهُ".

"حَدَّثَنَا شَیْبَانُ بْنُ فَرُّوخَ حَدَّثَنَا جَرِیرٌ - یَعْنِى ابْنَ حَازِمٍ - حَدَّثَنَا غَیْلاَنُ بْنُ جَرِیرٍ عَنْ أَبِى قَیْسِ بْنِ رِیَاحٍ عَنْ أَبِى هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ -صلى الله علیه وسلم- أَنَّهُ قَالَ « مَنْ خَرَجَ مِنَ الطَّاعَةِ وَفَارَقَ الْجَمَاعَةَ فَمَاتَ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَمَنْ قَاتَلَ تَحْتَ رَایَةٍ عُمِّیَّةٍ یَغْضَبُ لِعَصَبَةٍ أَوْ یَدْعُو إِلَى عَصَبَةٍ أَوْ یَنْصُرُ عَصَبَةً فَقُتِلَ فَقِتْلَةٌ جَاهِلِیَّةٌ وَمَنْ خَرَجَ عَلَى أُمَّتِى یَضْرِبُ بَرَّهَا وَفَاجِرَهَا وَلاَ یَتَحَاشَ مِنْ مُؤْمِنِهَا وَلاَ یَفِى لِذِى عَهْدٍ عَهْدَهُ فَلَیْسَ مِنِّى وَلَسْتُ مِنْهُ".

در این مجموعه روایات می گوید حتی اگر حاکم دستور ناپسند داد و ظلم و جور کرد، که برای انسان ناخوشایند است، باید از او اطاعت کرد.

نکته: در واقع این روایات این را می گوید که اگر حاکم ظالم بود صدمه ای به مشروعیت حکومت او وارد نمی شود و عنوان دیگری در این روایات برای اطاعت اخذ نشده است و اطاعت را مطلق دانسته است.

نکته: جالب این است که صحیح بخاری و مسلم اصلا روایات دال بر عدل را نقل نکرده اند و خلاف آن را تا می خواسته اند نقل کرده و جعل کرده اند.

نکته: وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله که خود صاحب شریعت است در روایت می گوید امیر؛ منظورش امیر از ناحیه خودش دردستگاه حکومتش است، چرا که خود صاحب شریعت است و وقتی از جامعه و امیر صحبت می کند منظورش جامعه و امیری است که مورد تایید است.

نکته مورد تاکید استاد: باید کارگروهی تشکیل شود و پژوهشی در سند روایات این چنینی اهل سنت انجام دهد، تا گره جعل این روایات و سر سلسله جعل را بیابد؛ و بررسی کند این چه راوی است که هر جا روایت بر علیه متدینین و به نفع حکام جور است سر و کله ی آن راوی پیدا می شود؛ اگر این بررسی انجام شود، منشاء بسیاری از جعل ها مشخص خواهد شد.

از آنجا که ما بحث سندی را نمی خواهیم مطرح کنیم به همین بحث دلالی درباره این روایات اکتفا می کنیم.

بر فرض که از این نکته و نقص دلالی صرف نظر کنیم، این روایات در ضمن روایاتی است که به عدم شناخت امام زمان دلالت می کند و امام زمان قطعا امام مشروع است و وجوب اطاعت از امام مشروع را می فهماند.202 /929/ق

تقریر: احمد قرقانی