به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، نشست علمی معنا شناسی مکتب، نظام و علم اقتصاد در اقتصاد اسلامی روز شنبه 18 آبان با ارائه حجت الاسلام محمد بیدار، دانش آموخته فلسفه اقتصاد مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در سالن اندیشه این موسسه و با داوری حجج اسلام خلیلیان و جوشقانیان به عنوان منتقد در حضور جمعی از اساتید و محققان این مؤسسه برگزار شد.
حجت الاسلام بیدار در ابتدا به ارائه مقاله پرداخت و گفت: ادبیات مصطلح دانش اقتصاد مباحثی در سه شاخه مکتب، نظام و علم اقتصاد مطرح می کند که بیان از این است که آیا اقتصاد اسلامی تحت تعریف علم واقع میشود یا دارای سه بخش بیان شده است؟
وی در ادامه افزود: در این مسائل اشتراکات لفظی موجود است که پرداختن به آن از اهمیت بسزایی برخوردار است به عنوان مثال واژه نظام اقتصاد دارای دو نظراست که اسلام نظام اقتصادی ثابت دارد و برخی نیز آن را نپذیرفته اند اما طبق قول کسانی که قائل به وجود این نظام در اسلام نشده اند منظور را نبود نظام اقتصادی یکپارچه و مدون منظور کرده اند.
حجت الاسلام بیدار تصریح کرد: این بحث در چارچوب مای حقیقیه از ماهیت اقتصاد اسلامی بیان میشود؛ زیرا اصل وجود اقتصاد اسلامی ثابت است و تعریف و بیان ما حقیقیه باید سودمند باشد، ماهیت یک علم با ماهیت خارجی تفاوت دارد بنابراین نظر ما در این مبحث بیان ماهیت علمی موضوع است و نه وجود خارجی آن.
وی اضافه کرد: مکتب نیز در اصطلاح به مجموعه منظم و روش مندی از گزاره ها گفته میشود که خطوط کلی و هدفمند زندگی انسان را ترسیم می کند.
حجت الاسلام بیدار ابراز داشت: بنابراین مکتب یک تئوری کلی و جامع شامل مبانی، اصول روشها، اهداف، وسایل، نیاز و بسیاری دیگر از مسائل است که برای رسیدن به هدف تعیین می شود.
وی با اشاره به سخنی از شهید مطهری اذعان داشت: شهید مطهری مکتب را شامل هدف، جهان بینی و محتوا بر شمرده است که دال بر این است که مکتب را محدود به ایدئولوژی میداند. بنابراین مسائل حقوقی، قوانین و روش رفتار در مکتب از اهمیت بسزایی برخوردار است.
حجت الاسلام بیدار با نسبت دادن سخنی به شهید صدر خاطر نشان کرد: تعریفی در مقاله ای به شهید صدر نسبت داده شده است که در قیاس با غش در معامله و ربا میفرمایند؛ چون "ربا منحصرا دراسلام ممنوع است"، از گزاره های مکتبی اسلام است؛ اما "غش در معامله" در همه مکاتب اقتصادی ممنوع است. لذا نمیتوان آن را جزو گزاره های اقتصاد اسلامی بیان کرد.
وی در بیان نقد این سخن اظهار داشت: صرف نظر از گوینده این سخن باید گفت که آیا شرط دخول یک گزاره در مکتب اختصاص آن به مکتب خاصی است؟ که البته این التزامی منطقی را شامل نیست و بنابراین نمیتوان این سخن را پذیرفت.
حجت الاسلام بیدار به بیان رابطه مکتب و دین پرداخت و تصریح کرد: مکتب و دین رابطه عمیقی با یکدیگر دارند و به سبب استفاده این کلمات به جای هم آن ها یکی دانسته شده اند، اما در نظر عمیق می یابیم که این دو واژه عموم و خصوص من و جه و یا مطلق طبق تعاریف هستند. البته برخی نیز رابطه تباین بین این دو برقرار کرده اند که نظری ضعیف است، مذهب نیز با مکتب رابطه اخص مطلق دارد.
وی ادامه داد: کلی بودن از ویژگیهای مکتب است؛ بنابراین در بیان آن باید از گزاره های کلی استفاده کرد بنابراین مجموعه نظر و روش مندی از گزاره ها که خطوط کلی سازنده زندگی در مقوله مال و ثروت را تعیین کند مکتب اقتصادی گفته میشود.
حجت الاسلام بیدار به بیان تعریف شهید صدر از اقتصاد گفت: مکتب اقتصادی روشی است که در حیات جامعه اقتصادی خود و برای رفع مشکلات اقتصادی از آن استفاده میشود.
وی ادامه داد: الگوی تنظیم فعالیتهای اقتصادی میان عناصر اقتصادی جامعه نیز یکی از دیگر تعاریف است.
در ادامه حجت الاسلام خلیلیان عضو هیأت علمی گروه اقتصاد مؤسسه امام خمینی(ره) به بین نقد این مقاله پرداخت و گفت: این تحقیق به مفهوم شناسی مکتب، ماهیت و اقتصاد پرداخته است بنابراین با عنوان مقاله همخوانی ندارد.
وی در ادامه تصریح کرد: در این میان نیز در نقد اشتراک بین لفظ امکان و وجود خلط شده است که میتوان آن را نیز بررسی دقیقتری کرد.
حجتالاسلام خلیلیان افزود: در تعریف ماهیت نیز بعد از بیان مفصل خواننده به هیچ وجه ماهیت علم را نفهمیده و سردرگم میشود زیرا جمع بندی و نتیجه گیری از آن بیان نشده است.
وی با اشاره به نقد سخن منتسب به شهید صدر خاطر نشان کرد: در این مجال شایسته بود که به خود کناب اقتصادنا رجوع میکردید و از صحت انتساب سخن به ایشان علم پیدا میکردید تا این تردید در بحث شکل نمیگرفت.
حجتالاسلام خلیلیان در بیان دیگر نظر شهید صدر ابراز داشت: مسأله مقایسه بین ربا و غش نیز شهید صدر بر عکس نتیجهای که شما نتیجه گیری کردید نتیجه گرفته اند.
در ادامه نیز حجتالاسلام جوشقانیان از دانشجویان سطح دکتری اقتصاد اسلامی به نقد پرداخت و اظهار داشت: در مقدمه این مقاله برخی موارد وجود دارد که مربوط بحث نیست و در برخی موارد وارد بحث شدید که نباید در مقدمه بحث میشد و شایسته بود که در چکیده بحث بیان میشد.
وی تصریح کرد: تفاوتی که در بیان مای شارحه و حقیقیه بیان شد این است که در اصل حقیقت این دو ما تفاوتی نیست و تفاوت در اعتبار آنها مطرح است که بیان تفاوت ایندو از سوی شما غیر از نظر مشهور است.
حجتالاسلام جوشقانیان ابراز داشت: در تعریف ماهیت علم و تعریفی که از مکتب ارائه شد ماهیت علم و مکتب را یکی دانستید در نتیجه این غیر از نتیجه گیری مد نظر شما بود.
وی در پایان ابراز داشت: از دیگر مسائل نیز این است که واژه شناسی در این مقاله بیش از مفهوم شناسی است و واژه شناسی در بیان اصول مفاهیم آن عقیم است، و همچنین اینکه اسلامی بودن بحث مورد غفلت واقع شده است و فقط به تعریف علم اقتصاد همت گماشته شده بود.202/123/ق