vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، جهانی شدن فرایندی فراگیر است که نفوذ آن در تمامی ساحات حیات اجتماعی است. زندگی، شخصیت، هویت و روابط اجتماعی در این فرایند تغییر شکل پیدا می کند و حالت جدید می گیرد. به یکپارچگی جهانی، فرهنگ محلی و محتوای زندگی هجوم می آورد و انسانها را مجبور میکند تا به صورتی بازتر، انعطاف پذیرتر، و فردی تر زندگی کنند.

گسستگی و شکاف در روابط اجتماعی

تغییرات اجتماعی ناشی از جهانی شدن فرهنگ ـ در حالی که تغییر در سبک زندگی و روابط اجتماعی و شرایط متفاوت عاطفی و نگرش های نوین را به دنبال می آورد ـ پدیده ها، مسائل و آسیب های اجتماعی را می سازند. گسست در روابط اجتماعی از مهم ترین پیامدها و هزینه های تغییرات اجتماعی است. تحول در سبک زندگی و ناتوانی افراد برای سازگاری با موقعیت ها و واقعیت های جدید، ادغام شدن در اجتماع، و برقراری ارتباط با محیط اجتماعی به نوعی زمینه ساز گسستگی و شکاف در روابط اجتماعی و تضعیف فرایند جامعه پذیری افراد در جامعه می شود و پیشگیری اجتماعی از جرم را، که در بستر همنوایی افراد با جامعه و پذیرش نظام ارزش ها و هنجارها تحقق می یابد، با آسيب مواجه می سازد.

جهانی شدن فرهنگ ـ به معنای عمومیت یافتن تجدد و گسترش عام نهادهای هنجارها و قواعد آن به سراسر زمین ـ شکل جدیدی از روابط اجتماعی را به وجود آورده، با از بین بردن روابط و بنیان های اجتماعی پیشین موجبات ناامنی، رهاشدگی و تنهایی را فراهم کرده است. این فرایند با ایجاد گسست در ساختار و فرایند روابط قبلی و شکل دهی به ساخت های تازه، نیاز به معنا و هویت را از مهمترین مسائل جهان معاصر ساخته است.

روابط اجتماعی در فراسوی زمان و مکان

سرعت شتابان ارتباطات و تشدید روزافزون روابط میان فاصله های دور، ماهیت تمامی وجوه زندگی اجتماعی انسان را دگرگون ساخته است. وجوه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و بسیاری دیگر از وجوه جهان بطور سیال، جهانی است. به دنبال آن زندگی اجتماعی، الگوهای روابط، رفتار خانوادگی و ارزش ها و نمادهای فرهنگی نیز متأثر از این تغییرات دستخوش جابه جایی و سیالیت شده است.

در فضای جهانی شدن فرهنگ، دیگر فضای اجتماعی به مرزهای جغرافیایی پایدار و رؤیت پذیر محدود نیست و روابط اجتماعی در فراسوی زمان _فضا و فشردگی زمان_ فضا شکل گرفته، زندگی و واقعیات اجتماعی را متحول می سازد. جهان متحرک و سیال که با شبکه های گسترده فراملی و تصاویر و نشانه ها ، نمادها، و مفاهیم فرهنگی در تمامی جوامع نفوذ کرده است موجب درهم تنیدگی رویدادها و روابط اجتماعی در سراسر جهان شده، تغییراتی را در ساخت اجتماعی جوامع به وجود آورده است.

از دیدگاه جامعه شناسی، بسیاری از مسائل اجتماعی ناشی از تغییرات اجتماعی قرن بیست و یکم به دنبال پدیده رو به افزایش تشدید وابستگی جهانی صورت می گیرد. گسترده و پیچیده تر شدن مسائل اجتماعی تا اندازه زیادی به فروپاشی نهادهای اجتماعی که کارکرد جامعه پذیر کردن افراد جامعه و پیشگیرانه دارند می انجامد و وفاق اجتماعی در فضای جهانی شدن به سبب ورود و نفوذ فرهنگ ها و ایجاد تعارض های فرهنگی متزلزل می شود. در نتیجه پیشگیری اجتماعی را که مبتنی بر وفاق ارزشی و هنجاری است متزلزل می سازد.

سرمایه اجتماعی در مسیر تحولات اساسی

تقلیل سرمایه اجتماعی نیز از هزینه های تغییرات اجتماعی است. سرمایه اجتماعی مفهومی است که در حال حاضر کاربرد فراگیری پیدا کرده، تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. به شبکه روابط اجتماعی، اعتماد عمومی، ارزش های مشترک درگیری اجتماعی یا احساس هویت جمعی سرمایه اجتماعی گفته می شود. سرمایه اجتماعی به معنای شبکه های اجتماعی است که افراد در آن بر اساس هنجارها و ارزش ها و فهم مشترک، که تعامل میان آنها را تسهیل می کند، با یکدیگر جمع شده اند.

سرمایه اجتماعی مفهومی است که در حال حاضر کاربرد فراگیری پیدا کرده، تعاریف متعددی از آن ارائه شده است، که متضمن سه مؤلفه مهم اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی است.

اعتماد اجتماعی بر انتظارات و تعهدات افراد به یکدیگر و نیز سازمان ها و نهادهای مربوط به زندگی اجتماعی شان دلالت دارد. تضعیف اعتماد اجتماعی و همکاری متقابل میان افراد، موجب شکاف میان گروه های اجتماعی می شود. اعتماد مردم به یکدیگر، اعتماد مردم به حکومت و نهادهای اجتماعی، اعتماد نهادهای اجتماعی به یکدیگر و در نهایت اعتماد حکومت و نهادهای اجتماعی به مردم، وجوه متفاوتی از اعتماد اجتماعی اند که پیشگیری اجتماعی را تسهیل می کنند.

انسجام اجتماعی نیز محصول توافق و همگرایی اعضای جامعه است که با پذیرش و درونی کردن نظام ارزشی و هنجاری یک جامعه به وجود می آید. مشارکت اجتماعی نیز به منزله آخرین مؤلفه سرمایه اجتماعی، به معنای شرکت فعالانه افراد در حیات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه است.

تحلیل سرمایه اجتماعی به معنای تزلزل در اعتماد اجتماعی، اعتماد بین فردی و اعتماد تعمیم یافته، کاهش مشارکت در اشکال اجتماعی و سیاسی در سطوح ملی و فراملی، و در نهایت تحلیل پذیرش و پیروی از قواعد و هنجارهای جمعی است. تقليل سرمایه اجتماعی بسیاری از متغیرهای تأثیرگذار در پیشگیری اجتماعی (مانند مشارکت اجتماعی و پذیرش هنجارها و ارزشهای اجتماعی و اعتماد اجتماعی) را به شدت آسیب پذیر می سازد.

تحول در نظام کنترل جرم

تغییر و تحول در نهادهای اجتماعی نظام کنترل اجتماعی جرم که پیشگیری اجتماعی از جلوه های آن است، می بایست بر اساس ساختارهای اجتماعی جامعه تعریف و طراحی شود. این ساختارها امروز در ارتباط با تغییر و تحولات جهانی ناشی از جهانی شدن مدرنیته و پیامدهای آن در معرض دگرگونی های عمیق و گسترده اند.

 این تحول و تبدل در ماهیت نهادهای اجتماعی در تحولات آتی نظام کنترل جرم مؤثر است. در فضایی که فرایند جهانی شدن شتابان و در سطحی گسترده سیطره خود را بر تمامی ساحات زندگی اجتماعی تحمیل می کند،تصویرو تبیین جامعی از فرایند جهانی شدن ضروری است تا نشان دهد در فرایند تحلیل رفتن نهای سنتی امنیت و هویت بخش _به ویژه دولت_ و ادغام در شبکه های غیر شخصی و سیال قدرت، ثروت و اطلاعات چگونه ابزارهای جدیدی برای کسب امنیت اجتماعی پیدا کرده است. این امر مستلزم بازبینی در پارادایم های مسلط موجود است.

تغییر و تحول در نظام شهروندی و سبک زندگی

 با جهانی شدن فرهنگ، شکلی جدید از شهروندی شکل می گیرد که تکثر و تفاوت فرهنگ های متعارض از مهم ترین ویژگی های آن است. همچنین شکل گیری جهان مجازی در کنار جهان واقعی تغییراتی گسترده را در ساختارهای روابط و نهادهای اجتماعی به وجود می آورد.

جهانی شدن در شهرها اتفاق می افتد و شهرها به طور فزاینده ای در معرض تأثیرات و نفوذ ساحات متفاوت جهانی شدن و مظهر تمامی ویژگی ها و مظاهر آن هستند. شهر جهانی معاصر فقط یک کلان شهر نیست، بلکه یک قوم شهر است که ملیتها و فرهنگهای متفاوت و متنوعی در آن با یکدیگر در حال تعامل و تعاطی هستند و یک جهانی شدن محلی و محلی شدن جهانی را شکل داده اند، به صورتی که انسانها در کلان شهرهای مدرن بیشتر از هر زمان یکدیگر را مشاهده می کنند. افزایش جریانهای فرهنگی فراملی الگوهای فرهنگی متنوعی را در برابر شهروند جامعه جهانی قرار میدهد. شهروندان کلان شهرهای مدرن ترکیبی از جریان ها و درهم تنیدگی های فراملی فرهنگی را تجربه میکنند. در نتیجه کلان شهرها و شهروندان آنها آینه تمام نمای جریانات فرهنگی متکثر با خاستگاههای متفاوت و گاه متعارض اند.

در فضای جهانی شدن، شهرها بستری متمایز برای پرورش سبک زندگی اجتماعی و فرهنگی می شوند که با فردگرایی شدید، تنوع، درگیری های اجتماعی محدود، و تسامح و مدارا ویژگی می یابند. فرایندهای جهانی با ایجاد تحولات گسترده و سریع، صورتی جدید از شهر و شهروندی را ترسیم می کنند. با بین المللی شدن تولید و توزیع، کنترل و نظارت بر عملیات اقتصادی کاهش می یابد و در شرایطی که سرمایه تجارت و امور مال از مرزهای ملی فراتر می رود. گستره تأثیرپذیری و سبک زندگی شهروندان هم فراملی می شود. بنابراین، دولت ها نمی توانند بدون توجه به واقعیات و ضرورت های اجتماع فرهنگی جهانی، برای حل مسئله پیشگیری اجتماعی از جرم راه حلی بیابد.

کاهش میزان کنترل دولت و ناکارآمدی مرزهای سیاسی

در نتیجه فشرده تر شدن فضا و زمان، بر گستره محیط و روابط اجتماعی افزوده می شود و نوعی جامعه فراملی شکل می گیرد. این گسترش محیط اجتماعی گستره تأثیرپذیری افراد را افزایش میدهد و کارایی فواصل طبیعی و سیاسی برای محدود کردن تأثیرهای اجتماعی پدیده های گوناگون به میزان چشمگیری کاهش می یابد. بنابراین، احتمال تبدیل یک مسئله محلی به یک مسئله جهانی بیشتر و به همان میزان امکان افراد و گروه‌های مختلف برای برکنار ماندن از تأثیر محیط جهانی کمتر می شود.

فشردگی زمان و فضا و بی بستر شدن روابط اجتماعی و امکان فزاینده کنش از دور که فرد و جامعه را در عرصه ای گسترده تر از سرزمین های ملی به هم پیوند می زند، میزان کنترل دولت بر فضا و زمان را کاهش می دهد و ناکارآمدی مرزهای سیاسی با پرشتاب-تر شدن جریان جهانی ثروت، قدرت و اطلاعات بیش از پیش آشکار می شود.

در چنین شرایطی که گستره روابط و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری اجتماعی از مرزهای ملی بسیار فراتر می رود، دولتها ناگزیر بخشی از اختیارات و حاکمیت خود را به شرکت ها و نهادهای غیر دولتی فراملی واگذار می کنند. بدین ترتیب، می توان جهانی شدن را رهایی امر اجتماعی از سیطره دولت _این مهم ترین سازمان سیاسی دنیای مدرن_ تعریف کرد. فرایند جهانی شدن چنان دنیا را فشرده و در هم تنیده است که هیج واحد اجتماعی نمی تواند درهای خود را به روی جریان ها و شبکه های جهانی ثروت، قدرت و اطلاعات ببندد.

ظهور خرده فرهنگ‌های متعارض

از چالش های فراروی پیشگیری اجتماعی از جرم در فضای جهانی شدن فرهنگ، ظهور خرده فرهنگ های متعارض است. خرده فرهنگ ها، خرده نظام های اجتماعی به نسبت مجزایی در درون نظام اجتماعی و فرهنگی وسیع هستند، که مجموعه ای دگرگون شده از ارزشها و هنجارها را در بین اعضای خود درونی ساخته، افراد را بر اساس هنجارهای مقبول خود جامعه پذیر می کنند. این جامعه پذیری در بسیاری از موارد با جامعه پذیری رسمی و فراگیر، که مراجع اصلی نفوذ آن را رهبری می کنند، در تعارض قرار می گیرد. با ظهور خرده فرهنگ ها، شماری از کنشگران، که دغدغه های مشابهی دارند، برای رسیدن به سازگاری اجتماعی با یکدیگر تعامل می کنند و چارچوب های مرجع جدیدی را به وجود می‌آورند. در نتیجه ی ظهور خرده فرهنگ های متعارض، گسست های اجتماعی در فضای شهرهای مدرن و ساختارهای اجتماعی و محیط فرهنگی ایجاد می شود که پیشگیری اجتماعی از جرم را تضعیف می کند.

نظم جهانی پدیدار شده در نتیجه جهانی شدن، سازمان یافتگی محلی جوامع را تغییر می دهد.در در فضای جهانی شده انفصال محلی و اتصال جهانی تشکیل شده، طبیعت و ماهیت زندگی اجتماعی را دگرگون می کند. این تغییر در مولفه های فرهنگی و اجتماعی زندگی شهری، جغرافیایی جدیدی را در برابر کنترل اجتماعی جرم قرار می‌دهد./702/241/ح

علیرضا محمدلو