- یادداشت | ابعاد سیاسی حج از دیدگاه قرآن
- «نظریه راهبردی عدالت» نداریم
- گفتگو | جبهه ملی و اندیشه لیبرالیسم / مغایرت اندیشه جبهه ملی با اسلام ناب
- در مکتب امام خمینی (ره) «عدالت» مطلوب بالذات است، «فقه» مطلوب بالعرض
- معرفی مقاله | منزلت عقل فقهی در تمدن سازی نوین اسلامی
- بازگشت انسان به سوی دین، در جهان پساکرونا
در یادداشتی مطرح شد؛
نگاهی به تاریخچه شورا در نظام سیاسی اسلام
وسائل ـ بحث مشورت و شورا در چارچوب مسائل حکومتی و مسایل دنیوی افراد می‌باشد نه در اموری که مربوط و خاص خداوند است؛ زیرا در هیچ کجا نقل نشده است که مثلاً پیامبر(ص) در خصوص کیفیت چگونگی نماز، روزه، حج و سایر امور دینی با مردم مشورت نمایند یا شورا تشکیل دهند که محل قبله کجا باشد؟!
به گزارش وسائل، اصل شورا به عنوان شیوه‌ای قابل اجرا
در مدیریت سیاسی جامعه اسلامی پذیرفته شده و بر آن تاکید شده است. در اهمیت شورا در اسلام همین بس که سوره‌ای در قرآن با ۵۴ آیه به نام (شوری) نامگذاری شده است.
در مدیریت سیاسی جامعه اسلامی پذیرفته شده و بر آن تاکید شده است. در اهمیت شورا در اسلام همین بس که سوره‌ای در قرآن با ۵۴ آیه به نام (شوری) نامگذاری شده است. قرآن شورا را به دو صورت معرفی می‌کند. یکبار، با تبیین خصایص مؤمنان و رهروان راه مکتب، اصل شورا را به عنوان یک خصوصیت جوشیده از ایمان و جامعه اسلامی معرفی می‌کند چنانکه در سوره شوری آیه ۳۸ آمده است: «افراد شایسته با ایمان کسانی هستند که اجابت نمودند ندای پروردگارشان را و امورشان را بین خود به شوری می‌گذارند».
قرآن مجید در جای دیگر شورا را به صورت یک فرمان و دستور الهی بیان می‌کند، التزام به نظام شورا را بر پیامبر مقرر می‌دارد، بر احترام به دیدگاه‌ها و نظارت پیروان مکتب تأکید می‌ورزد و آن را یکی از خصیصه‌های رهبری و از رموز پیروزی می‌شمارد. در همین زمینه آیه ۱۵۹ سوره آل عمران تصریح می‌دارد: «پس به سبب رحمتی از خدا با آنان نرمی نمودی و اگر تندخوی و سخت دل بودی البته از دورت پراکنده می‌شوند، پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در امور با آنان مشورت کن، پس، چون تصمیم گرفتی باید بر خدا توکل کنی زیرا خدا، توکل کنندگان را دوست می‌دارد.»
بحث شورا در قرآن و اسلام جزو ذات دین مبین اسلام می‌باشد که هم قرآن و هم اسلام سرسختانه با استبداد مقابله می‌کنند به همین لحاظ افراد نسبت به یکدیگر برتری ندارند. از سوی دیگر شورا در چهارچوب نظریه حاکمیت مردم می‌گنجد که در آن هر یک از افراد مردم مساویند و بدون سلطه یکی بر دیگری، در تعیین سرنوشت خویش حسب السهم نقش تعیین کننده دارند.
در سیره و سنت پیامبر بزرگ و عظیم الشان اسلام نیز شاهد اجرای اصل مشاوره در امور مختلف به خصوص در زمان جنگ‌ها هستیم، به عنوان مثال در زمان جنگ اُحد شورای تشکیل شده نظامی با اصرار جوانان انصار که اکثریت را داشتند پیامبر به رای و نظر آنان احترام گذاردند و در بیرون از شهر مدینه به رویارویی با مشرکان پرداختند. یا در آستانه جنگ خندق به دستور پیامبر گرامی «شورای دفاع» تشکیل شد که در آن بنا به پیشنهاد سلمان فارسی قرار شد که دور شهر مدینه خندقی حفر گردد تا جلوی تهاجم دشمن گرفته شود و پیغمبر هم این نظر را پذیرفتند.
علاوه بر پیامبر سایر ائمه معصومین نیز قول‌ها و احادیثی در خصوص مشورت و شورا بیان نموده اند. اما لازم به ذکر می‌باشد که بحث مشورت و شورا در چهارچوب مسایل حکومتی و مسایل دنیوی افراد می‌باشد نه در اموری که مربوط و خاص خداوند است؛ زیرا در هیچ کجا نقل نشده است که مثلاً پیامبر در خصوص کیفیت چگونگی نماز، روزه، حج و سایر امور دینی با مردم مشورت نمایند یا شورا تشکیل دهند که محل قبله کجا باشد؟!
شورا در نظام سیاسی انقلاب اسلامی
قرآن مجید در جای دیگر شورا را به صورت یک فرمان و دستور الهی بیان می‌کند، التزام به نظام شورا را بر پیامبر مقرر می‌دارد، بر احترام به دیدگاه‌ها و نظارت پیروان مکتب تأکید می‌ورزد و آن را یکی از خصیصه‌های رهبری و از رموز پیروزی می‌شمارد. در همین زمینه آیه ۱۵۹ سوره آل عمران تصریح می‌دارد: «پس به سبب رحمتی از خدا با آنان نرمی نمودی و اگر تندخوی و سخت دل بودی البته از دورت پراکنده می‌شوند، پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در امور با آنان مشورت کن، پس، چون تصمیم گرفتی باید بر خدا توکل کنی زیرا خدا، توکل کنندگان را دوست می‌دارد.»
بحث شورا در قرآن و اسلام جزو ذات دین مبین اسلام می‌باشد که هم قرآن و هم اسلام سرسختانه با استبداد مقابله می‌کنند به همین لحاظ افراد نسبت به یکدیگر برتری ندارند. از سوی دیگر شورا در چهارچوب نظریه حاکمیت مردم می‌گنجد که در آن هر یک از افراد مردم مساویند و بدون سلطه یکی بر دیگری، در تعیین سرنوشت خویش حسب السهم نقش تعیین کننده دارند.
در سیره و سنت پیامبر بزرگ و عظیم الشان اسلام نیز شاهد اجرای اصل مشاوره در امور مختلف به خصوص در زمان جنگ‌ها هستیم، به عنوان مثال در زمان جنگ اُحد شورای تشکیل شده نظامی با اصرار جوانان انصار که اکثریت را داشتند پیامبر به رای و نظر آنان احترام گذاردند و در بیرون از شهر مدینه به رویارویی با مشرکان پرداختند. یا در آستانه جنگ خندق به دستور پیامبر گرامی «شورای دفاع» تشکیل شد که در آن بنا به پیشنهاد سلمان فارسی قرار شد که دور شهر مدینه خندقی حفر گردد تا جلوی تهاجم دشمن گرفته شود و پیغمبر هم این نظر را پذیرفتند.
علاوه بر پیامبر سایر ائمه معصومین نیز قول‌ها و احادیثی در خصوص مشورت و شورا بیان نموده اند. اما لازم به ذکر می‌باشد که بحث مشورت و شورا در چهارچوب مسایل حکومتی و مسایل دنیوی افراد می‌باشد نه در اموری که مربوط و خاص خداوند است؛ زیرا در هیچ کجا نقل نشده است که مثلاً پیامبر در خصوص کیفیت چگونگی نماز، روزه، حج و سایر امور دینی با مردم مشورت نمایند یا شورا تشکیل دهند که محل قبله کجا باشد؟!
شورا در نظام سیاسی انقلاب اسلامی
تشکیل شوراها به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی انقلاب اسلامی در دوران مبارزه از سوی امام خمینی رهبر کبیر انقلاب عنوان گشت چنانچه در فرمانی خطاب به شورای انقلاب در تاریخ ۹/۲/۱۳۵۸ فرمودند: درجهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش که از ضرورت‌های نظام جمهوری اسلامی است لازم می‌دانم بی درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برای اداره امورمحل شهر و روستا در سراسر ایران اقدام و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا در آورد؛ و طی بیاناتی در تاریخ ۷/۲/۱۳۵۸ فرمودند: «شوراها باید در همه جا باشد و هر جایی خودش منطقه خود را اداره کند.» و این موضوع به یکی از خواست‌های مردم در طول دوران مبارزه تبدیل گردید.
با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل اولین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه حضرت آیت الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یکصدم الی یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شورا‌های اسلامی به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تصویب گردید.
یکی از دستاورد‌های مهم انقلاب اسلامی ایران، ایجاد شورا‌های اسلامی است که از مظاهر دموکراسی و حاکمیت مردم به شمار می‌رود. هدف ازتشکیل این شوراها شرکت دادن مردم در اداره امور است. از پایین‌ترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن (ده، شهر، بخش، شهرستان، استان و کشور) و در تمام واحد‌های سازمانی و واحد‌های کار در (در موسسات، کارخانجات، سازمان‌های دولتی و مراکز آموزشی) تا مردم به اداره امور شهر و محلی که در آن زندگی می‌کنند و یا سازمانی که در آن کار می‌کنند علاقمند شوند و نسبت به آن احساس شخصیت و مسئولیت کنند.
علاوه بر این، از این طریق زمینه بحث و گفتگو در سطح محلی و ملی، برای همه افراد و همه گروه‌ها فراهم شود و مسائل و مشکلات اجتماعی به روشنی و با بی غرضی و با دیدی انتقادی مطرح و برای آن‌ها راه حل‌های مناسب و سازنده پیدا شود و بالاخره روابط سالم و مردمی جایگزین روابط شخصی و بروکراسی پیچیده و استبدادی گردد. بدیهی است در فضای بسته و نفوذ ناپذیر و در پشت در‌های بسته، بین دستگاه رهبری و مردم تفاهم بوجود نمی‌آید و گردانندگان امور نمی‌توانند از حدود عقاید و افکار و خواسته‌ها و تمایلات افراد آگاهی یابند، در نتیجه مسائل در پشت هاله‌ای از ابهام، سوء تفاهم و ریا و تزویر باقی می‌ماند.
شورا‌های اداری و کارگری در بحبوحه انقلاب و درزمانی که پیکار بین انقلابیون و رژیم گذشته ادامه داشت، در سازمان‌ها و موسسات، کارخانجات و مراکز آموزشی و محلات شهرها، به نام شوراها، کمیته ها، هیئت‌ها بوجود آمد و نقش آن‌ها ابتدا سازمان دادن به رهبری تظاهرات، راهپیمایی ها، اعتصاب‌ها و به طور کلی مبارزه با رژیم گذشته بود. درآن ایام که همه چیز از هم پاشیده بود این شوراها شبکه عظیمی از نیروی فعال و متحرک را تشکیل می‌دادند و به طور موقت، مدیریت دستگاه‌ها وسازمان‌های مربوطه رابر عهده گرفتند تا آن که دولت موقت انقلابی توانست رشته امور را به دست گیرد.
چون وجود این شوراها براساس ضوابط معینی نبود، برای جلوگیری از تداخل و لوث شدن مسئولیت‌ها لایحه قانونی شورا‌های محلی در ۱۴/۴/۱۳۵۸ و قانون انتخابات شورای شهر و طریقه اداره آن در ۱۴/۴/۱۳۵۸ و تصویب نامه هیئت وزیران درباره اصول تشکیل شورا‌های کارکنان در موسسات دولتی و خصوصی در ۱۵/۷/۱۳۵۸ تصویب و به دولت ابلاغ شد.
این مقررات قبل از آنکه به مرحله اجرا درآیند جای خود رابه قانون تشکیلات شورا‌های اسلامی مورخ ۱/۹/۱۳۶۱ و اصلاحیه‌های آن داد. از سال ۱۳۶۱ بنا به تصویب هیئت وزیران و مجلس شورای اسلامی شورا‌های روستایی توسط جهادسازندگی و زیر نظر وزارت کشور در روستا‌ها تشکیل گردید این روند تا سال ۱۳۶۵ ادامه داشت که توانست حرکت سازندگی و محرومیت زدایی جهاد سازندگی و سایر نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی در سطح روستا‌های کشور را با مدیریت و جلب مشارکت مردم در انجام برنامه‌های عمرانی و اقتصادی روستا‌ها بعد از انقلاب قابل توجه است.
لکن با توجه به مشکلات کشور از جمله جنگ تحمیلی علی رغم توجه دولت بر برهه‌های مختلف امکان اجرای قانون انتخابات تا سال ۱۳۷۷ فراهم نگردید و مجلس بعد از چند بار انجام اصلاحیه بر قانون انتخابات شوراها در اول خرداد ۱۳۷۵ قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شورا‌های اسلامی را از تصویب گذراند.
در ۱۷ اسفند سال ۱۳۷۷ اولین دوره انتخابات سراسری شورا‌های اسلامی کشور با استقبال چشمگیر مردم در بیش از ۴۰۰۰۰ حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰ هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستا‌های کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند.
شروع به کار شورا‌های اسلامی از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ و همزمان با پیام تاریخی حضرت امام در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی مقام معظم رهبری آغاز گردید و امروز شاهد فعالیت گسترده این نهاد مردمی در کل کشور هستیم./908/229/ح
منبع: فارس
با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل اولین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه حضرت آیت الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یکصدم الی یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شورا‌های اسلامی به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تصویب گردید.
یکی از دستاورد‌های مهم انقلاب اسلامی ایران، ایجاد شورا‌های اسلامی است که از مظاهر دموکراسی و حاکمیت مردم به شمار می‌رود. هدف ازتشکیل این شوراها شرکت دادن مردم در اداره امور است. از پایین‌ترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن (ده، شهر، بخش، شهرستان، استان و کشور) و در تمام واحد‌های سازمانی و واحد‌های کار در (در موسسات، کارخانجات، سازمان‌های دولتی و مراکز آموزشی) تا مردم به اداره امور شهر و محلی که در آن زندگی می‌کنند و یا سازمانی که در آن کار می‌کنند علاقمند شوند و نسبت به آن احساس شخصیت و مسئولیت کنند.
علاوه بر این، از این طریق زمینه بحث و گفتگو در سطح محلی و ملی، برای همه افراد و همه گروه‌ها فراهم شود و مسائل و مشکلات اجتماعی به روشنی و با بی غرضی و با دیدی انتقادی مطرح و برای آن‌ها راه حل‌های مناسب و سازنده پیدا شود و بالاخره روابط سالم و مردمی جایگزین روابط شخصی و بروکراسی پیچیده و استبدادی گردد. بدیهی است در فضای بسته و نفوذ ناپذیر و در پشت در‌های بسته، بین دستگاه رهبری و مردم تفاهم بوجود نمی‌آید و گردانندگان امور نمی‌توانند از حدود عقاید و افکار و خواسته‌ها و تمایلات افراد آگاهی یابند، در نتیجه مسائل در پشت هاله‌ای از ابهام، سوء تفاهم و ریا و تزویر باقی می‌ماند.
شورا‌های اداری و کارگری در بحبوحه انقلاب و درزمانی که پیکار بین انقلابیون و رژیم گذشته ادامه داشت، در سازمان‌ها و موسسات، کارخانجات و مراکز آموزشی و محلات شهرها، به نام شوراها، کمیته ها، هیئت‌ها بوجود آمد و نقش آن‌ها ابتدا سازمان دادن به رهبری تظاهرات، راهپیمایی ها، اعتصاب‌ها و به طور کلی مبارزه با رژیم گذشته بود. درآن ایام که همه چیز از هم پاشیده بود این شوراها شبکه عظیمی از نیروی فعال و متحرک را تشکیل می‌دادند و به طور موقت، مدیریت دستگاه‌ها وسازمان‌های مربوطه رابر عهده گرفتند تا آن که دولت موقت انقلابی توانست رشته امور را به دست گیرد.
چون وجود این شوراها براساس ضوابط معینی نبود، برای جلوگیری از تداخل و لوث شدن مسئولیت‌ها لایحه قانونی شورا‌های محلی در ۱۴/۴/۱۳۵۸ و قانون انتخابات شورای شهر و طریقه اداره آن در ۱۴/۴/۱۳۵۸ و تصویب نامه هیئت وزیران درباره اصول تشکیل شورا‌های کارکنان در موسسات دولتی و خصوصی در ۱۵/۷/۱۳۵۸ تصویب و به دولت ابلاغ شد.
این مقررات قبل از آنکه به مرحله اجرا درآیند جای خود رابه قانون تشکیلات شورا‌های اسلامی مورخ ۱/۹/۱۳۶۱ و اصلاحیه‌های آن داد. از سال ۱۳۶۱ بنا به تصویب هیئت وزیران و مجلس شورای اسلامی شورا‌های روستایی توسط جهادسازندگی و زیر نظر وزارت کشور در روستا‌ها تشکیل گردید این روند تا سال ۱۳۶۵ ادامه داشت که توانست حرکت سازندگی و محرومیت زدایی جهاد سازندگی و سایر نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی در سطح روستا‌های کشور را با مدیریت و جلب مشارکت مردم در انجام برنامه‌های عمرانی و اقتصادی روستا‌ها بعد از انقلاب قابل توجه است.
لکن با توجه به مشکلات کشور از جمله جنگ تحمیلی علی رغم توجه دولت بر برهه‌های مختلف امکان اجرای قانون انتخابات تا سال ۱۳۷۷ فراهم نگردید و مجلس بعد از چند بار انجام اصلاحیه بر قانون انتخابات شوراها در اول خرداد ۱۳۷۵ قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شورا‌های اسلامی را از تصویب گذراند.
در ۱۷ اسفند سال ۱۳۷۷ اولین دوره انتخابات سراسری شورا‌های اسلامی کشور با استقبال چشمگیر مردم در بیش از ۴۰۰۰۰ حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰ هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستا‌های کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند.
شروع به کار شورا‌های اسلامی از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ و همزمان با پیام تاریخی حضرت امام در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی مقام معظم رهبری آغاز گردید و امروز شاهد فعالیت گسترده این نهاد مردمی در کل کشور هستیم./908/229/ح
منبع: فارس
برچسب ها:
شورا‌های اسلامی ، انقلاب اسلامی ، مجلس خبرگان ، قانون اساسی ، جمهوری اسلامی ، فقه حکومتی سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۴۷:۴۷
طلوع افتاب
۰۶:۱۹:۵۳
اذان ظهر
۱۳:۰۴:۳۳
غروب آفتاب
۱۹:۴۸:۳۴
اذان مغرب
۲۰:۰۶:۲۶