vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، مقوله امنیت، یکی از پدیده‌های اساسی و بنیادین مورد نظر اندیشمندان و فقها و از نیازهای حیاتی فردی و اجتماعی به شمار می‌رود. ایجاد و گسترش امنیت وظیفه آحاد ملت و حکومت‌ها و دولت‌هاست و هیچ مکتب یا نظام حقوقی نمی‌تواند خود را نسبت به موضوع امنیت بی‌تفاوت قلمداد کند.

اسلام نیز به عنوان یک نظام حقوقی جامع و مترقی که پاسخگوی نیازهای فردی و اجتماعی افراد در همه زمان‌ها و مکان‌ها می‌باشد، از این قاعده مستثنی نبوده و با ملاحظه متون دینی، احکام و مقررات اسلامی ملاحظه می‌شود که اهمیت امنیت در همه عرصه‌ها و راه حل‌های تحقق بخشیدن به امنیت سیاسی و اجتماعی بیش از سایر نظام‌های حقوقی در دین اسلام مورد مطالعه قرار گرفته است. از دیدگاه آیات و روایات نیز امنیت از نعمت‌های بزرگ خوانده شده و بر سایر نیازهای بشر اولویت دارد.

امنیت و به ویژه امنیت اجتماعی، در همه جوامع امروزی به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی حقوق بنیادین افراد مورد توجه قرار می‌گیرد و ماهیتی حقوق بشری به خود گرفته است.

امنیت اجتماعی یکی از اصلی‌ترین نیازهای یک ملت و کشور است، زیرا حرکت و پویایی کشور در مسیر علم و معنویت، فناوری و توسعه، اقتصاد و هنر مرهون امنیت اجتماعی است.

سلسله نشست‌های فقه مضاف که مؤسسه فتوح اندیشه اصفهان با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار می‌کند با عنایت به اهمیت ورود به مباحث جدید و کمتر مورد توجه واقع شده فقهی است که مسأله فقه امنیت یکی از مهمترین مباحث این سلسله نشست‌ها است که با حضور آیت الله احمد عابدی استاد درس خارج حوزه علمیه قم روز پنجشنبه چهارم بهمن ماه در حوزه علمیه ولیعصر اصفهان برگزار شد.

آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح سخنان آیت الله عابدی در این نشست است:

درباره مسأله امنیت حدودا 600 آیه در قرآن وجود دارد، کل فقه 500 آیه در قرآن دارد و این مسأله نشان دهنده اهمیت امنیت است، در فقه نیز نسبت به همین صورت است.

نخستین چیزی که مردم از حکومت انتظار دارند امنیت است، فرقی هم ندارد چه حکومتی باشد، برای علما و مراجع و بزرگان هم امنیت یک اصل است.

اینکه فراوان شنیده‌اید امام خمینی(ره) می‌فرمایند حفظ نظام از اوجب واجبات است به معنای نظام جمهوری اسلامی نیست، اگرچه حفظ نظام اسلامی واجب است اما منظور ایشان حفظ نظام امنیت مردم است که از نماز و حج هم واجب‌تر است.

همین حج که واجب است اگر امنیت در آن نباشد حرام خواهد بود و این نشان دهنده اهمیت امنیت در زندگی انسان است.

قانون ایجاد امنیت می‌کند

قانون امنیت ایجاد می‌کند ولو اینکه خلاف شرع باشد، برای یک مجتهد امنیت بسیار مهم است، امام خمینی(ره) تأکید داشتند مردم به قانون اساسی رأی بدهند با اینکه معتقد بودند برخی قوانین خلاف شرع است.

آیت الله اراکی، در کل زمان قبل و بعد از انقلاب اسلامی یکبار اطلاعیه داد و آن هم در خصوص قانون اساسی بود، وی در اطلاعیه خود گفته بود بعضی جاهای قانون اساسی نوشته شده را مطالعه کردم و معمولا خلاف شرع نیست و واجب است همه به آن رأی بدهند.

این بیانیه آیت الله اراکی نشان دهنده اهمیت امنیت در دیدگاه یک مرجع تقلید است. دیدگاه همه علما به مسأله امنیت به همین صورت است.

فراوان در کتاب‌های تاریخ و سیره رسول خدا نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) هر زمان از مدینه حرکت می‌کرد چه برای جنگ چه برای مسافرت، مردم می‌دانستند ایشان توریه می‌کرد به غیر آنچه می‌خواستند و از این طریق مسائل امنیتی را رعایت می‌کردند.

آنقدر در تاریخ از این دست مباحث ذکر شده است که همگی نشان دهنده اهمیت امنیت در دیدگاه آن حضرت است. پیامبر اکرم(ص) در مسائل امنیتی از همه  بیشتر آماده‌ بودند.

دقت نظر امیرالمؤمنین نسبت به مباحث امنیتی

امام علی(ع) نیز در حوزه امنیتی دقت بسیار داشتند، در کوفه ایشان افرادی را منسوب کرده بودند برای کنترل ورود و خروج‌ها به کوفه و ارتباطات افراد، ایشان حتی تعداد ورودی و خروجی افراد را کنترل می‌کردند تا بتوانند اشراف امنیتی به مسائل داشته باشند.

شخصی به امام سجاد(ع) گفت همسر شما دشمن امام علی(ع) است و از خوارج است، حضرت فرمودند باید تحقیق کنم، من از خانه بیرون خواهم رفت سپس مخفیانه به داخل خواهم آمد و مخفی خواهم شد، شما به خانه ما بیایید و سعی کنید از همسر من حرف بکشید تا حقیقت مشخص شود، این کار انجام شد و مشخص شد که آن زن از خوارج است و امام او را طلاق داد.

کلمه امنیت با کلمه ایمان از یک ماده است، کلمه امنیت با اسلام و سلام قریب المعنا است، اینکه می‌گوییم شخصی مؤمن است یعنی دارای امنیت در برابر آتش جهنم است، اینکه می‌گوییم ایمان بیاورید یعنی کاری کنید در برابر عذاب جهنم امن باشید.

امنیت دو معنی دارد، یکی سلبی و دیگری ایجابی، یعنی امنیت در برابر تردید، خوف و اضطراب قرار دارد؛ امن بودن یعنی نبود تهدید و خطر و این معنای سلبی امنیت است. نیاز انسان به امنیت بیشتر از نیاز انسان به آب و غذا است، در جنگ نیز این امنیت مهمتر از مسأله غذا است.

اینکه «الا بذکرالله تطمئن القلوب» به معنای ایجابی امنیت است؛ اینکه شخصی از دشمن نترسد و حتی با دست خالی در برابر دشمنان قرار بگیرد امنیت ایجابی است. استفاده صحیح از امکانات به معنای امنیت ایجابی است و عدم استفاده صحیح از امکانات به معنای نداشتن امنیت است.

امنیت مهمترین مسأله در جوامع مختلف است

گاهی بحث امنیت فردی و گاهی بحث امنیت اجتماعی مطرح است؛ امنیت اجتماعی موضوعی است که خیلی مبتلابه در آن هستیم، نهادهای حفاظتی و نهادهای اطلاعاتی و ضداطلاعاتی همه در راستای مسأله امنیت فعالیت دارند.

همه جای دنیا امنیت به قدری مهم است که زبده ترین افراد را وارد کارهای امنیتی می‌کنند، کارهای امنیتی خیلی گسترده است و افراد بسیاری را درگیر می‌کند.

زمانی که پیامبر اکرم(ص) در جمع بودند می‌فرمودند موضوع محرمانه نداریم و هرکسی سؤالی دارد بپرسد مگر در مسائل امنیتی که ایشان به شدت به رعایت نکات امنیتی تأکید داشتند.

تجسس امری حرام است، به عنوان مثال موبایل هرکسی حریم خصوصی او است و تجسس کردن در موبایل اشخاص ورود کردن در حریم خصوصی است و ورود به حریم خصوصی افراد حرام است.

قراردادن دوربین در خیابان و مسجد به دلیل عمومی بودن مکان حرمت ندارد اما در خانه مردم و حریم شخصی افراد دوربین گذاشتن حرام است چراکه نقض حریم خصوصی است.

تجسس کردن حرام است

تحقیق کردن در حریم خصوصی مردم و تجسس کردن در حریم خصوصی افراد حرام است، متأسفانه تجسس‌ها زیاد انجام می‌شود و اینها حرام است و انسان باید از این تجسس‌ها پرهیز کنند.

تحقیق در حساب بانکی افراد ورود به حریم خصوصی است که حرمت دارد. اینکه در روایات می‌گوید دینت، پولت و مسافرتت کتمان کن، در همین راستا است.

تحقیق کردن پیرامون نسبت افراد با یکدیگر، گناهانی که مرتکب شده‌اند و مسائلی از این دست همگی حرمت دارند و ورود به حریم خصوصی و شخصی افراد است.

در مسأله تحقیق پیرامون افراد باید احتمال و محتمل را در نظر گرفت، مثلا موضوع اقدام تروریستی، ارتباط یک شخص با سازمان‌های تروریستی نظیر داعش و منافقین یا کودتا کردن، به خاطر قوی بودن محتمل باید احتمال ضعیف هم مد نظر گرفته شود، چراکه اهمیت محتمل ایجاب می‌کند که احتمال ضعیف مورد توجه واقع شود.

اما اگر متحمل ضعیف بود، یعنی موضوع اهمیت چندانی نداشت، توجه کردن به محتمل ضعیف اشتباه است و ورود به حریم شخصی یا برخورد با افراد به دلیل ضعیف بودن محتمل حرام است.

توجه فقه به حقوق مجرم و متهم

بحث دیگر در زمینه دستگیر کردن و محاکمه افراد است، باید میان متهم و مجرم تفاوت قائل شد، البته دیدگاه ما به این مسأله فقهی است نه حقوقی، از نظر فقهی اگر قاضی حکم به مجرم بودن یک نفر داد به دلیل احتمال خطای قاضی ما باید آن شخص را متهم فرض کنیم اما از نظر حقوقی اگر جرم کسی در دادگاه اثبات شد آن شخص مجرم محسوب خواهد شد.

بیش از یکصد حق برای مجرم در فقه ذکر شده است، مسائل بسیاری در فقه امنیت ذکر شده است که نحوه برخورد با متهم و حتی استیضاح یک وزیر، مسؤول و رییس جمهور را هم شامل می‌شود.

برای کار کردن در حوزه فقه امنیت باید شخص سیره اهل بیت(ع) و تاریخ اسلام را به خوبی بشناسد و آشنا به مباحث فقه باشد.

بر اساس گزارش خبرنگار وسائل در پایان برخی از افراد حاضر در جلسه پرسش‌هایی را مطرح کردند و آیت الله عابدی به آنها پاسخ گفتند که توجه شما را به این بخش از گزارش جلب می‌کنم:

سؤال ـ محتمل قوی و احتمال ضعیف در مباحث حاکمیتی بسیار است، شاید در عرصه فقه استنباطی بتوان برخی مسائل را مطرح کرد اما در حوزه امنیتی مسائل دارای اهمیت و ضرورت‌های دیگری است، بنابراین آیا محتمل قوی و احتمال ضعیف می‌تواند تمام ابعاد حکومت را در بر بگیرد؟

در این مسائل سوء استفاده بسیار است و باید تا جایی که ممکن است کنترل دقیقی بر مسائل قواعد فقه امنیت داشته باشیم، زمانی خدمت رهبر انقلاب عرض کردم حوزه علمیه در زمینه مباحث امنیتی بسیار کم کار کرده است، احتمال در زمینه امنیت باید عقلایی باشد نه غیرعقلایی.

سؤال ـ اصل بر احتیاط است یا اصل بر حفظ نظام است یا حفظ آبروی مردم؟

اگر گناهی از سوی مسؤولی یا شخصی علنی شود و نتیجه آن بدبینی مردم به نظام باشد یا موجب ترویج گناه شود باید با آن مسؤول یا شخص برخورد شود. اما اگر گناهی علنی نباشد و مخفیانه باشد برخورد با آن حرمت دارد و باید از آن اجتناب کرد.

سؤال ـ برخی فقها معتقد هستند ورود به مسائل فقه مضاف نظیر همین مباحث فقه امنیت و تشخیص آنها تنها با فقیه حاکم است و وظیفه فقه ما نیست که به این مباحث ورود کنیم، نظر شما در این زمینه چیست؟

این مسائل مغالطه است، جواب آن هم بسیار ساده است، در جاهایی حکم ثانوی بر حکم اولی مقدم است و در مواردی حکم اولی بر ثانوی مقدم می‌شود، این مسأله بحث حکم است یا موضوع؟ وظیفه حوزه علمیه است یا وظیفه نظام اسلامی؟

اگر بخواهیم موضوع را بحث کنیم بله کار فقیه نیست اما اگر بخواهیم راجع به حکم بحث کنیم قطعا وظیفه حوزه علمیه و فقها است که به بررسی آن بپردازند./504/241/ح