vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، نشست علمی« بررسی مفهوم شناختی علم اسلامی در نظریه آیت الله جوادی آملی» پنج شنبه 13 دی ماه 97 با حضور حجت الاسلام دکتر محمدعلی مبینی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت الاسلام دکتر مرتضی جوادی آملی رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء و حجت الاسلام دکتر محمد مصطفی پور مدیر گروه کلام موسسه اسراء برگزار شد.

در ابتدای جلسه حجت الاسلام مبینی گزارشی از اقدامات انجام شده برای همایش اسفند ماه که با محوریت« کاربست نظریه علم اسلامی آیت الله جوادی آملی در آموزش و پرورش» برگزار می شود ارائه داد و در ادامه به ارائه نظریه حضرت آیت الله جوادی آملی پیرامون علم دینی پرداخت.

عدم وجود علم دینی

وی گفت: آیت الله جوادی آملی معتقدند  که ما اصلا علم غیر دینی نداریم و علم غیر دینی محال است. یکی از اشکالاتی که به نظریه ایشان وارد می شود این است که حضرت استاد مفاهیمی از دین، علم و علم دینی ارائه داده اند که این مفاهیم با مفاهیم علم دینی رایج سازگار نیست و به تعبیری ایشان از محل بحث و نزاع خارج شده‌اند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی در دنباله مباحث خود با اشاره بر این مطلب که باید در این بحث سه مولفه دین، علم و علم دینی به طور شفاف تعریف شود، بیان داشت: در ارائه تعاریف باید به گونه ای عمل کنیم که سؤال کننده و پاسخ دهنده به یک فهم مشترکی دست پیدا کنند.

حجت الاسلام مبینی در تعریف از سه مؤلفه گفت: مقصود از دین در بحث علم دینی مجموعه ای از قواعد احکامی، اخلاقی و فقهی است که از آیات و روایات استفاده می شود و اگر کسی معنای جامع‌تری در نظر بگیرد از محل نزاع خارج شده است. مراد از علم مجموعه فهم های بشری در علوم مختلف است. اگر مراد حقیقت علم باشد از محل بحث خارج است چراکه سؤال سؤال کننده ناظر به مراتب بشری علم است. و در نهایت علم دینی به علمی است که مورد تأیید دین باشد.

دو معنای رایج از دین

وی در ادامه سخنان خود با بیان این نکته که دین در دو معنا استفاده می شود، اظهار داشت: دین در معنای مصطلح به معنای مجموعه ای از احکام، عقائد و اخلاق است و به معنای جامع خود که هرگونه گزاره ای که در مورد خداوند و فعل او صحبت کند، دین نامیده می‌شود. حضرت آیت الله جوادی آملی دین را در معنای دوم مورد استفاده قرار داده‌اند به همین جهت فرموده‌اند ما هیچ معلومی غیر از دین نداریم.

این پژوهشگر حوزه فلسفه و کلام افزود: حضرت آیت الله جوادی آملی معتقدند کسانی که شناخت دین را فقط در دایره آیات و روایات می دانند دستاوردهای بشری را خارج از دین می دانند در حالی که عقل نیز مانند نقل حجت دینی است.

حجت الاسلام مبینی در بخش پایانی سخنان خود به اشکالات وارد شده بر نظریه آیت الله جوادی آملی پرداخت و گفت: اشکال اول این است که ایشان با تعریفی که از دین ارائه داده‌‌اند از محل نزاع و بحث خارج شده اند و اشکال دوم این است که ایشان دینی بودن و الهی بودن را به یک معنا گرفته‌اند.

اشکلات وارده به نظریه آیت الله جوادی آملی

وی ادامه داد: موضوع علوم بشری همه الهی هستند چراکه با تعریف ایشان طبیعت فعل خداوند و مخلوق ایشان است و با این توضیح علم عالم ملحد هم الهی می شود.

حجت الاسلام مبینی با اشاره به این مطلب که حضرت آیت الله جوادی آملی بر خلاف قول معروف و شایع، حقیقت علم را به عنوان مرجح علم در نظر می گیرند، گفت: به نظر می رسد ایشان تحفظی بر معانی اولیه و لحاظ شده ندارند یعنی در دو مرحله از یک بحث علم را در دو معنا استفاده کرده‌اند و با همین عدم تحفظ در برخی موارد می فرماید ما علم سکولار هم داریم.

توسعه معنای، مصداقی و بینشی

در بخش بعدی نشست حجت الاسلام جوادی آملی به عنوان ناقد سخنان حجت الاسلام مبینی، بیان داشت: نظریه حضرت آیت الله جوادی آملی هم توسعه معنایی دارد، هم توسعه مصداقی دارد و هم توسعه بینشی دارد.

وی در توضیح نظریه حضرت آیت الله جوادی آملی گفت: اگر ما با نگرش الهی نظام طبیعت را به نظام خلقت تبدیل کردیم همه چیز عالم تبدیل به مخلوقات می شوند که نهایت و هدایتی دارند؛ حیثیت های محتوایی آنها هم دائما عوض می شود «ربنا الذی اعطی کل شئ خلقه ثم هدی».

حجت الاسلام جوادی آملی با اشاره به این مطلب که اندیشمندان الحادی با یک جهت گیری وجودی دیگری، جهان را مورد بحث و بررسی قرار می دهند خاطرنشان کرد: از نگاه حضرت آیت الله جوادی آملی اگر ما نظام طبیعت صرف را مورد بررسی قرار بدهیم علم الهی نداریم. دکتر مبینی بین دین و دینی خلط کرده‌اند.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء تاکید کرد: ما در تعریف از دین که مجموعه ای از عقائد، احکام و اخلاق است با دیگران مشترک هستیم؛ ما مخلوقات را از جهت ارتباط با خالق مورد بررسی قرار می دهیم چون همه چیز از فعل خداوند سرچشمه می گیرد. وقتی طبیعت تبدیل به مخلوق شد علم به آن هم الهی می شود این علم دینی می شود هر چند از کتاب و سنت استفاده نکرده باشد.

عالم سکولار، علم خود را سکولار می کند

وی در پاسخ به این مطلب که چرا حضرت آیت الله جوادی آملی در برخی از موارد از علم سکولار نام برده است، گفت: اگر عالم سکولار باشد سکولاریّت خود را بر علم تحمیل می کند و الا علم ذاتا دینی است چون شناخت نسبت به خلقت است و خلقت از ابتداء تا انتهاء تجلی قدرت خداوند است.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء افزود: اینکه برخی علم سکولار را مطرح می کنند ناشی از آن است که عقل را بشری می دانند در حالی که عقل یک مخلوق خداوند است و به امضاء شارع مقدس رسیده است.

حجت الاسلام جوادی آملی در بخش پایانی سخنان خود گفت: باید میان علم به دین و علم دینی فرق گذاشت. علم به دین مثل اینکه آیه یا روایتی درباره نماز صحبت کرده باشد و این نوع علم، علم به خدا، قیامت و لوازم آنهاست ولی علم دینی می تواند نقل باشد یا عقل باشد. تفاوت این دو بسیار زیاد است چراکه ممکن است علم دینی به خطا برود؛ علم دینی ضرورتا علم به خدا و قیامت نیست./201/241/ح