به گزارش خبرنگار وسائل، دومین نشست از سلسله نشستهای فقه پژوهی با موضوع «چالشهای حقوقی زنان در فقه» به همت مرکز فرهنگی فقه الثقلین و با حضور علما، فضلا و اندیشوران حوزه و دانشگاه و جمعی از اعضای شورای اسلامی مشهد امروز ۲۲ آذر سالن تالار شهر برگزار شد.
حجت الاسلام مهدی مهریزی، استادیار دانشکده علوم حدیث و زهرا شجاعی، فعال حوزه زنان و عباس شیخ الاسلامی، رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در این نشست به ارائه مطالب خود پرداختند.
همچنین در این نشست حجت الاسلام علی شفیعی، عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به بیان ارائه مقاله خود با موضوع «نگاه انتقادی به رویکرد فقه سنتی در حقوق زنان» پرداخت و صدیقه شکوری راد نیز مقاله خود را با عنوان «آیا قرآن خشونت علیه زن را برمی تابد؟» ارائه کرد.
پشت صحنه تفاوتهای فقهی زن و مرد
حجت الاسلام مهریزی در این نشست با موضوع «فقه زنان، چالشها و راه حل ها» به تفاوتهای فقهی زن و مرد در متون گذشته شیعه و سنی اشاره کرد، گفت: در واقع در شرایط فعلی نیاز است تا پشت صحنه معرفتی و احکامی این تفاوتهای فقهی درباره زن و مرد استخراج شود که چه پشت صحنهای درباره این آراء و دیدگاهها و فتواها بوده است.
وی با تأکید بر این مطلب که تفاوتهای فقهی درباره زن ومرد حائز اهمیت است، اظهار داشت: میتوان به ۶۰ مورد از این تفاوتها اشاره کرد. تفاوتهای فقهی درباره زن و مرد از حوزه زندگی فردی تا زندگی اجتماعی قابل توجه است که این تفاوتها نگاه معرفتی را القاء میکند که در شرایط فعلی با این نگاه نمیتوان با جهان صحبت کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این مطالب که نگاه معرفتی به زنان در گذشته و در شرایط فعلی بحث تبعیض جنسیتی را القاء میکند، گفت: در این نوع دیدگاه قدرت تعامل و گفتوگو از دست میرود. در مواجه با چالشهای فقهی معاصر سه راهکار وجود دارد.
راهکارهای سه گانه در مواجه با چالشهای فقهی معاصر
وی ادامه داد: نخستین راهکار پذیرش این تفاوتها و پرداختن به تبیین معقول گرایانه برای مخاطب امروز است که بسیاری از فقیهان و مجتهدان سنتی این راه را دنبال میکنند؛ راهکار بعدی که روشنفکران دینی آن را بیان میکنند این است که با نگاه کلامی، کلان و برون متنی میتوان همه تفاوتهای زن و مرد را یکجا حل کرد و به جای پرداختن مورد به مورد، تحلیلی کلامی و کلانی و برون متنی ارائه کنند.
حجت الاسلام مهریزی با بیان اینکه راهکار سوم در مواجهه با چالشهای فقه معاصر راه نواندیشان دینی است، تصریح کرد: در واقع آنان میخواهند با مکانیزمهای درون متنی و اجتهاد رایج مسائل زنان را حل کنند که در این مسیر مورد به مورد پیش میروند و بازنگری مجدد با توجه به آگاهیهایی که امروز درباره زنان وجود دارد، با عمل به این راهکار محقق میشود.
وی افزود: فقیه نواندیش دینی با بازخوانی آیات و حفظ چارچوبها و قواعد اصولی از معیار قرآن برای سنجش روایات استفاده میکند؛ این روش جزئی و درون متنی و راه نواندیشان دینی است. یک راه دیگر تبیین است که مفید نیست؛ ما میخواهیم با حفظ فهم گذشتگان به مسائل امروز جامعه پاسخگو باشیم.
با همین علم اصول و فقه سنتی میتوان پاسخگوی همه چالشها بود
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: بین راهکار دوم و سوم، ترجیح بر راهکار سوم است که با بهره گیری از قرآن و شواهد درون دینی میخواهند ما را به فهم جدیدی از دین برسانند؛ در این راستا فهم و تعامل ما باید جدید باشد به شکلی که مکانیزمهای رایج حفظ شوند. بنابراین خراب کردن بنیانها در حوزههای مختلف توصیه نمیشود چراکه با همین علم اصول و فقه سنتی میتوان همه چالشها را پاسخگو بود.
زهرا شجاعی، فعال حوزه زنان در ادامه به بررسی تحولات زمان و ضرورت بازپژوهی حقوق زنان پرداخت، گفت: فقه و اجتهاد پویا باید جلوتر از زمان و یا مطابق با آن حرکت کند تا بتواند پاسخ نیازها را بدهد و در این راستا مجتهد باید از تأثیر پذیری آثار معرفتی در خود به شدت جلوگیری کند از طرفی مادامی که خاستگاه اجتماعی و تربیت خانوادگی در ذهن و اندیشه فقیه باشد از رسیدن به هدف اصلی باز خواهد ماند.
تفکرات سطحی به زنان مربوط به جامعه جهانی است
وی با تأکید بر این مطلب که این تفکرات سطحی نسبت به زنان، محدود به فقها و جامعه اسلامی نیست، تصریح کرد: در واقع این مسأله مربوط به جامعه جهانی است و فرهنگ جهانی در آن دخیل است و حتی در شرایط فعلی شکلهای مختلف و غالب بودن فرهنگ گذشته در جوامع جهان امروز دیده میشود و به همین دلیل نیاز است تا از ظرفیتهای فقه در این مسیر استفاده شود.
بها دادن به زنها نباید منحصر در ایام انتخابات باشد
این فعال حوزه زنان با انتقاد نسبت به این مسأله که تفکرات و دیدگاهها درباره زنان نیاز به اصلاح دارد، بیان داشت: بها دادن به زنها نباید فقط تا پای صندوقهای رأی و حضور در راهپیمائیها و تظاهرات باشد؛ نباید توجه به حقوق زنان فقط در سطح انتظار و توقع باقی بماند و باید در عرصه اجرایی نیز بروز داشته باشد. برای برقراری عدالت جنسیتی نیاز به یک برنامه جامع و عزم ملی است.
در بخش پایانی این نشست عباس شیخ الاسلامی با موضوع «درآمدی به حقوق زنان از منظر فقه و حقوق جدید، تعارضات و تقارنات» به ارائه بحث پرداخت، گفت: در این راستا در گام نخست نیاز است تا فقه و حقوق به یکدیگر نزدیک شوند؛ از طرفی نیاز به توجه به آیات اساسی قرآن درباره زنان وجود دارد و نباید فقط در کلمه «وضربوهن» متوقف شد با توجه به اینکه قرآن آیات فراوانی درباره حقوق زنان دارد که به دفاع از حق آنان پرداخته است.
براساس این گزارش، اولین نشست از این سلسله نشستها ۸ آذر در تهران برگزار شده است و سومین نشست از این مباحث ۱۳ دی ماه سال جاری در قم برگزارخواهد شد.
گفتنی است، مشروح این نشست به زودی در پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل منتشر خواهد شد./201/241/ح
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان