به گزارش خبرنگار وسائل، محمدرضا فتحالله بیاتی، دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات در کرسی ترویجی «چارچوب نظری در باب فرهنگ اسلامی مبتنی بر دیدگاه شهید صدر(ره) و اندیشمندان» که ۷ آبان به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد، به ارائه پژوهش خود پرداخت و پس از آن، دکتر محمدهادی همایون و دکتر محمدرضا برزویی، به نقد و بررسی این پژوهش پرداختند.
تعریف فرهنگ
در ابتدای این نشست، محمدرضا فتحالله بیاتی در ارائه مطالب خود اظهار داشت: نگاه شهید صدر(ره) نگاه نظامسازانه است، و در بررسی ادبیات شهید صدر، تعریف فرهنگ اینگونه بیان شده که فرهنگ مجموعهای درهم تنیده از باورهای اساسی، برداشتهای مختلف از پدیدهها و عواطف و احساسات ناشی از آنهاست، که نزد عدهای از افراد به صورت عادت درآمده و به رفتارهای انسان جهت میدهد.
کسانی که میخواهند تعریف دینی از فرهنگ بیان کنند، دین را تعریف میکنند و کسانی که در فضای رشتههای علوم اجتماعی قصد تعریف فرهنگ را دارند، این تعریف را به گونهای ارائه میدهند که هیچ نسبتی با دین ندارد، واقعیت این است که واژه فرهنگ از قدیم وجود داشته است و واژه culture واژه نوپدیدی است که معادل فرهنگ را برای آن برگزیدهایم.
فرهنگ دینی و فرهنگ سکولار
اگر دین را که مجموعهای از باورها میدانیم، به معنای فرهنگ مطلوب در نظر بگیریم، و culture را به عنوان مجموعه درهم تنیده بر خواستههای اجتماعی درونی در نظر بگیریم، آنگاه ما یک فرهنگ مطلوب و یک فرهنگ موجود خواهیم داشت، فرهنگ موجود در صورتی که دارای منشأ دینی باشد، تبدیل به فرهنگ دینی میگردد و اگر منشأ دین نباشد، به فرهنگ سکولار تبدیل خواهد شد.
نقش فرهنگ در ایجاد جامعه اسلامی کامل
به عقیده شهید صدر(ره) جامعه اسلامی کامل زمانی به وجود میآید که برنامه و زمینه را با هم کسب کند و گیاه و کشتزار را با هم به دست آورد؛ در اینجا منظور از کشتزار همان فرهنگ است که شهید صدر در اینباره ۳ عنصر عقیده، مفهوم و عواطف را تشکیل دهنده زمینه میداند.
راهکاری برای حل مشکل تعریف فرهنگ
در ادامه، دکتر محمدهادی همایون، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) به بیان دیدگاههای خود پیرامون این مباحث پرداخت و گفت: درباره تعریف فرهنگ مشکلاتی وجود دارد که باید حل شود، و بنده اینگونه پیشنهاد میکنم که باید ابتدا به یک بحث نظری و یا یک سیر تاریخی مراجعه کنیم.
نیاز توجه به فرد و جمع در مبحث فرهنگ
موضوع فرهنگ و دین به خوبی در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است که مسأله بسیار جدی و مهم است و به طبع آن، مبحث فرهنگ خوب و فرهنگ بد پیش میآید، و برای هر ورودی به مسأله فرهنگ، بحث فرد و جمع مورد توجه قرار میگیرد که البته نیاز است در این پژوهش به آن توجه ویژه و خاصی شود.
از تألیفات بنتالهدی صدر غافل نباشیم
سپس آقای دکتر محمدرضا برزویی، در نقد و بررسی این پژوهش گفت: بنتالهدی صدر خواهر شهید صدر(ره) مظلومیت خاصی دارند و کمتر کسی به این موضوع توجه میکند، ایشان مصاحبههای زیادی با برادر خود داشته و کتب متعددی را به تألیف رساندهاند که جای خالی این مطالب در میان منابع این تحقیق دیده میشود و نیاز به توجه بیشتری دارد.
مشی بنتالهدی صدر، زینبوار بوده است، ایشان پس از آنکه برادرشان توسط رژیم بعث دستگیر میشود، هر شب در حرم امیرالمؤمنین علی(ع) به روشنگری پرداختند که این عمل موجب آزادی آیتالله صدر شد.
لزوم نسبت سنجی در فرهنگ
در رابطه با فرهنگ نیاز است که نسبت سنجی کافی صورت گیرد و این حلقه مفقوده برای سنجیدن نسبت دین و فرهنگ، تمدن است؛ ما در بحثهای فرهنگی ابتدا باید انواع فرهنگ را بیان کنیم و سپس رویکرد خود به فرهنگ را بگوییم.
یکی از معمولترین ادبیاتی که در لایههای فرهنگ وجود دارد، هسته و پوسته در لایههای فرهنگ است که برای هر هسته ۳ لایهی باورها، ارزشها و هنجارها وجود دارد و همچنین برای هر پوسته فرهنگ ۳ لایه نمادها، آیینها و فناوری شناخته میشود./201/0/ح