وسائل – محمد رواس قعله چی در کتاب «مباحثی در اقتصادی اسلامی از اصول فقهی» به بررسی تطبییقی اقتصادی غربی و اسلامی میپردازد.
به گزارش خبرنگار وسائل؛ خداوند متعال شریعت خود را که بر رسولش حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل کرد، آخرین شریعت خود برای مردم قرار داد. این شرعیت الهی مختص به قشر و یا جامعه خاصی نیست بلکه به همه جهانیان اعم از عرب و عجم اختصاص دارد. هر آن چه که انسان در طول زندگانی خود به آن احتیاج دارد در این شریعت الهی وجود دارد بر این اساس شاهد نظم و برنامه گسترده اسلام برای انسانها هستیم.
اقتصاد ستون حیات دنیا است و اسلام نیز به این مساله اهمیت وافری قائل شده است تا امت اسلامی و مسلمانان نسبت به سایر امتها و مردم جهان از نظر اقتصادی در جایگاه مطلوبی باشند.
با تولد علوم مختلف، علم اقتصاد نیز به دنیا آمد و شکل و شیوههای خاصی به خود گرفت و از سوی دیگر با نزول شریعت اسلامی باید بین علم اقتصاد و قوانین الهی پیوندی برقرار میشد بر این اساس دانشمندان اقتصاد که علوم اقتصادی کشورهای غربی را مطالعه کرده بودند و سر رشتهای از علوم اسلامی داشتند سعی در جمع این دو کردند، اما نتایج ضعیفی از آن برداشت ساختند به ویژه آن که شریعت اسلامی قوانین ویژهای برای اقتصاد دارد که بعضا با قوانین بین المللی اقتصاد در مغایرت است.
کتابهای بسیاری در این زمینه نوشته شده است، اما متاسفانه ضعف و خطاهای بسیاری دارند و علمای اسلامی نیز که تصمیم گرفتند وارد این موضوع شوند به دلیل مهارت اندک در مسائل اقتصادی نتوانستند آن چنان که شایسته و لازم است اقتصاد اسلامی را به گونه صحیح و بدون خطا تبیین کنند.
کسانی که میپندارند اسلام موجب پیشرفت و تکامل افکار سیاه دوران جاهلیت شده به طور یقین خطا کار است، زیرا پیشرفت زمانی محقق میشود که یک عملی از ابتدا آغاز و حال یا پیشرفت به صورت اندک و یا سریع صورت گیرد نه آن که یک اقدام ناقص و سیاه را پیشرفت دهیم.
خداوند متعال با نزول آیات مختلف اصول و ارزشهای دوران جاهلیت را باطل و مبانی جدیدی را تعریف کرد که به طور مثال به آیات ۲۷۸ سوره بقره «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (ای کسانی که ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و آنچه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید؛ اگر ایمان دارید!) و آیه ۹۰ سوره مائده «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» (ای کسانی که ایمان آوردهاید! شراب و قمار و بتها و ازلام [= نوعی بختآزمایی]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید!) که به حرمت ربا، قمار، بت و شراب اشاره کرده است، نام برد.
ما در کتاب «مباحثی در اقتصادی اسلامی از اصول فقهی» به بیان ریشههای تفکرات اقتصادی اسلامی در دوران خلفا میپردازیم.
ریشههای تفکر اقتصادی اسلامی، اهداف اقتصادی اسلامی، ویژگیهای اقتصادی اسلامی، تولید، توزیع محصولات تولید شده، استهلاک و انفاق محصولات تولیدی، مالکیت مال، اخلاق در تعاملات اقتصادی در اسلامی، واجبات مترتب بر ملکیت، تامین و بانکها از سرفصلهای این کتاب است.
نویسنده در این کتاب موضوعاتی نظیر ریشههای فکر اسلامی در قرآن، سنت، اجماع و شریعت اسلامی، رشد اقتصادی به نسبت افراد، دولت و کشاورز، اهداف تولید، ارتباط تولید با توزیع، مفهوم، حقیقت و انوع راس المال، انواع و حکم کار، دخالت مستقیم دولت در کار، واجبات و حقوق کار، توزیع محصولات محصولات تولید شده، توزیع ثروتهای طبیعی غیر قابل ملکیت و قابل ملکیت، زکات، صدقه، نفاق واجب، کفاره، نذر، انفاق، انواع انفاق، اقسام مال، انواع ملکیت، تملک، شروط متعاقدین، شروط محل عقد، سود بدون تضمین، غش، اکل مال بدون اجازه صاحبش، تسامح و تساهل، صدقه و امانت، جزیه، فلسفه و تعریف تامین، تامین اجتماعی، تامین تعاونی، حکم شرعی تامین، انواع بانک به نسبت وظایف و شیوه عمل، بانکهای ربوی و اسلامی، شرکتهای مضاربه، مفهوم و ارکان رشد اقتصادی و زیاده راس المال مورد بحث و بررسی قرار میدهد.
کتاب «مباحثی در اقتصادی اسلامی از اصول فقهی» نوشته دکتر محمد رواس قلعه چی از محققان و پژوهشگران موضوعات فقهی در کویت است.
این کتاب ۱۷۶ صفحهای از سوی انتشارات «دار النفائس» بیروت برای اولین بار در سال ۱۹۹۱ میلادی چاپ و منتشر شد. کتاب «مباحثی در اقتصادی اسلامی از اصول فقهی» تا سال ۲۰۰۰ میلادی چهار بار تجدید چاپ شده است.