رسا ـ ارتباط اقتصاد اسلامی و اقتصاد جمهوری اسلامی چیست؟
من اقتصاد را به درختی که ریشه، بدنه، شاخه و برگ دارد تشبیه میکنم؛ ما درخت نظام سرمایه داری را تنها با هرس کردن قانونی شاخ و برگ آن٬ به جمهوری اسلامی ایران وارد کردیم اما ریشه و بدنه همان است؛ بانکداری اکنون بانکداری نظام سرمایه داری است؛ هر چند به صورت قانونی آن را حرس کردیم، اما از کوزه همان برون تراود که در اوست؛ ریشه و بدنهاش از آنجاست.
ربا تمام رفتارها و روابط اقتصادی نظام سرمایهداری را در تمام بازارها تحت الشعاع قرار داده است؛ ربا و نرخ بهره در تمام عناصر اقتصادی مانند نخ تسبیح تمام این عناصر اقتصادی را به یکدیگر متصل کرده است؛ حال ما قانوناً این نخ تسبیح را خارج کردهایم.
رسا ـ برای اصلاح این نظام اقتصادی چه باید کرد؟ آیا میتوان نخ اتصال اقتصاد فعلی را که همان رباست از آن خارج کرد؟
برای اصلاح سیستم و نظام اقتصادی لازم است سیستم و نظام اقتصاد اسلامی را کشف کنیم و رفتارها و عناصر و روابط اسلامی نخ تسبیح روابط اقتصادی ما باشد؛ وقتی بخواهیم نظام اقتصادی غرب را اسلامی کنیم، سه اتفاق ممکن است بیافتد؛ یا عملاً دچار رباخواری میشویم کما اینکه رییس کل بانک مرکزی در مصاحبهای صراحتاً گفت که ما باید تلاش کنیم ربا را از سیستم بانکی خود حذف کنیم، بنابراین خودشان هم معترفند که ربا در سیستم بانکی وجود دارد.
اتفاق دوم این است که ممکن است بانکداری یا عناصر اقتصادی ما که آن نخ تسبیح به هم متصلشان میکرد، از هم گسیخته بشوند، چون اصلش از اسلام برنخواسته و ساختار را بر اساس نظام اسلامی نچیدهایم. اتفاق سوم این است که هر دو اتفاق ذکر شده با هم بیافتد.
رسا ـ این از هم گسیختگی در مولفههای اقتصادی چه آثاری را به همراه خواهد داشت؟
ایران ششصد هزار میلیارد تومان نقدینگی دارد؛ یک بار سونامی میشود به سمت سکه و ارز یک بار سونامی میشود به سمت زمین یک بار سونامی میشود به سمت قاچاق؛ که الان واقعاً قاچاق بیداد میکند؛ چون همه متوجه شدهاند که سود بانک مرکزی کنترل میشود٬ سود ارز و طلا و زمین موقتاً کنترل شده پس فعلاً راهی جز قاچاق نیافتهاند.
متأسفانه به جای اینکه مشکل قاچاق را حل کنند، محدودیتهای اولویت در را هم برداشتهاند؛ وزیر صنعت و معدن اولویتهای در، یعنی واردات سگ و گربه و ماشینهای لوکس و انواع وسایل آرایشی را برداشتند تا از منابع ارزی محدود کشور بیشتر هزینه شود! با این اوضاع حمایت از واردات جایی نخواهد داشت.
رسا ـ چطور در عرصه اقتصادی موفق خواهیم بود؟
چرا ما در عرصه دفاعی موفق هستیم؟ چرا با اینکه دشمنان با هم متحد هستند و تمام سازمانهای بین المللی را در اختیار دارند و هر روز ما را به گزینه نظامی تهدید میکنند جرأت پرتاب حتی یک موشک به سمت ما را ندارند؟ چون در مسأله دفاع در زمان جنگ آمدیم مردم سالاری دفاعی اسلامی را پیدا و پیاده کردیم. در عرصه سیاسی هم این کار انجام شده است؛ مردم سالاری سیاسی پیاده شد و در فتنه 88 در حالی که هنوز خواص داشتند میلنگیدند، جابجایی نظریه خواص و عوام اتفاق افتاد و آنهایی را که عوام میخواندیم آمدند و کار را تمام کردند.
مردمی که سی سال پای درس مردم سالاری سیاسی امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب نشستند و ساختارها در این مسیر چیده شد که حالا میبینیم جریان مردم سالاری دفاعی و سیاسی با کاستیهای کمی در جریان است و حتی معتقدم که در جمهوری اسلامی جریان مردم سالاری فرهنگی نیز در جریان است، اما سیاستهای وزارت ارشاد متأسفانه جریان مردم سالاری فرهنگی را مخدوش میکند.
در ماههای رمضان و محرم و ایام فاطمیه در عاشورا و تاسوعا چه اتفاقی میافتد؟ چه چیزی مردم را به عرصه فرهنگی اصیل اسلامی میآورد؟ از جیبشان پول خرج میکنند از وقتشان٬ زن و بچه میگذارند؛ چرا در اقتصاد این اتفاقات نمیافتد؟
رسا ـ راهکار چیست؟
جریان سرمایه سالاری اقتصادی نظام سرمایهداری را در جامعه نهادینه کردهایم؛ لذا در اقتصاد کشور این اتفاقات نمیافتد. تنها راهش این است که نظام اقتصادی اسلام که مردم سالاری اقتصادی دینی است باید محقق شود. اگر این اتفاق بیافتد جمهوری اسلامی تنها الگوی بیبدیل مستضعفین و مردم جهان خواهد شد.
جمهوری اسلامی در عرصه سیاسی به جهانیان الگو ارائه داده است؛ در عرصه فرهنگی و دفاعی هم الگو داریم؛ بعد از شش جنگ رسمی با اسرائیل و آمریکا در عرصه دفاعی مواجه شدیم. جنگ ایران و عراق٬ جنگ 33 روزه٬ جنگ 22 روزه٬ جنگ 8 روزه٬ جنگ عراق و جنگ سوریه تئوریهای جمهوری اسلامی پیروز شد.
چرا ما در عرصه دفاعی موفق هستیم، ولی در عرصه اقتصادی موفق نیستیم؟ میگویند مردم در عرصه اقتصادی چیزی نمیفهمند! آیا مسائل اقتصادی پیچیدهتر است یا مسائل سیاسی؟ همه قبول دارند که پیچیدگی مسائل سیاسی از مسائل اقتصادی بیشتر است؛ چرا مردم ما در عرصه سیاسی راحت میفهمند و در 9 دی میآیند و قال قضیه را میکنند؟
چرا مردم در عرصه اقتصادی به آن رشد و بالندگی متناسب با جایگاه نظام اقتصاد اسلامی که در عرصه دفاعی و سیاسی نرسیدهاند؟ اصلاً نظام سرمایه داری کاری ندارد که مردم رشد و بالندگی پیدا کنند.
این تنها در نظام اقتصاد اسلامی است؛ مردم سالاری اقتصادی دینی به آن جریانی در اقتصاد گفته میشود که همه مردم در جهت تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام دائماً در رشد و بالندگی باشند؛ رشد و بالندگی تخصصی٬ رشد و بالندگی حق و تکلیف و رشد و بالندگی اخلاقی و اجتماعی انواع رشد و بالندگی است که من در این سیستم اقتصادی چه حقی و چه تکلیفی دارم.
در عرصه سیاسی و دفاعی مردم این رشد و بالندگی را دارند، لذا میبینیم که در عرصه سیاسی و دفاعی تا حد زیادی بیمه هستند و کاستیهای ما به خاطر این است که عرصههای موفق در شعاع سرمایهداری اقتصادی قرار میگیرند. راهکار این است که ما واقعاً به اسلام و اقتصاد اسلامی برگردیم و از الگوهای آن استفاده کنیم.
رسا ـ آیا واقعاً الگوی اقتصادی اسلامی وجود دارد که بتوانیم جایگزین نظام اقتصادی فعلی کنیم؟
همین الگوی پیشرفت اقتصادی کوثری که حضرت آیت الله جوادی آملی فرمودند و مدل آیت الله محمد علی شاه آبادی استاد عرفان حضرت امام(ره) هشتاد سال پیش نظام سرمایهداری و کمونیستی را آن زمان در مسائل اقتصادی نقد جدی کرده است. بانکهای آن زمان ایران را که بیشتر از دو سه تا نبودند به شدت مورد انتقاد قرار دادهاند و به نظر بنده اگر اگر الان بود شمشیر میکشید؛ آیت الله شاه آبادی خودش طرح و الگویی در سطح ملی داد؛ جای تمام بنگاههای درون ساختار ملی و بنگاههای تولیدی و توزیعی را مشخص کرد.
رسا ـ چرا از این الگوها استفاده نمیشود؟
اصلاً نگاهها به این سمت نمیآید. یک الگوی پیشرفت اقتصاد کوثری را یک مرجع تقلید بیان میکند، گاهی میگویند که آقایان اقتصاد نمیفهمند کاملاً درست میگویند؛ اقتصاد سرمایه سالاری نظام سرمایهداری را بله، نه اینکه نمیفهمند، حرفی که آقای جوادی آملی در آن طرح پیشرفت اقتصاد کوثری زد، هیچ بویی از نظام سرمایهداری نداشت؛ محض نظام اسلامی است؛ لذا میبینیم که آقایان کلاً این ادبیات را نمیفهمند٬ یا خود را به خواب میزنند.
این ادبیات برای کسانی که به دنبال حاکمیت شرایط فعلی هستند مضر است؛ منفعتشان در معرض خطر قرار میگیرد. پنج شش حرف اساسی ایشان دارد؛ من مدل اجراییاش را هم طراحی کردهام؛ ایشان الگویش را داد من مدل اجرایی آن را هم طراحی کردهام که چگونه این حرفهای اساسی باید وارد جامعه شود به هر حال این ظرفیت در حوزه هست.
البته در حوزه دو گرایش وجود دارد و آن آقایان تلاش میکنند تا برای حفظ شرایط موجود از حوزویان استفاده کنند؛ از آن تیم و تیپ خوب استفاده میکنند و به بقیه هم ممکن است امکانات و بودجه بدهند و بگویند آفرین تحقیق کنید و کتاب و مقاله بنویسید ولی هر چه هست همانجا بماند که عملاً هم اینطور شده است. زبان حال این است و زبان قال چیز دیگری است و من معتقدم که ظرفیت خوب و عمیقی در حوزه وجود دارد.
اساساً به فرض اینکه حوزه علمیه هم تهی از اقتصاددان برجستهای باشد، نظام٬ حاکمیت و دولت موظف هستند به حوزه امکانات بدهند تا حوزه مطالب مفیدی از اقتصاد اسلامی را در اختیار آنان قرار دهد؛ افراد اهل نماز٬ روزه٬ واجبات و عبادات خاص هستند، ولی به صحبت مرجع تقلیدی که درباره اقتصاد راهنماییشان میکنند گوش نمیکنند.
با اجرای اقتصاد پیشرفت کوثری، تمام برنامه اقتصادی ما زیر و رو میشود؛ آنهایی که میگویند اقتصاد ما به هم میریزد و اقتصاد اسلامی دارای مشکلاتی است بیایند و سئوالات خود را مطرح کنند تا جواب بگیرند؛ سخنان اسمیت٬ کینز و دیگران که از نظام سرمایهداری برایشان میگویند حجت شرعی و تامشان میشود؛ اما چرا به سخنان مرجع تقلیدی که الگوی پیشرفت اقتصادی را در مقابل دو نظام منحوس و پلید سرمایهداری و کمونیستی ارائه میدهد سر تعظیم فرود نمیآورند.
رسا ـ درباره اقتصاد مقاومتی که ابلاغ رهبر معظم انقلاب است چه فعالیتی صورت گرفته است؟
رهبر معظم انقلاب یک سال و اندی است که سیاستهای اقتصاد مقاومتی را ابلاغ فرمودند و بنده سئوالم این است که با فرض اینکه ایشان این سیاستها را ابلاغ نمینمودند، آیا آقایان در تولید٬ مصرف٬ توزیع و صنعت حرفهایی غیر از این داشتند؟ پس چرا رهبری سیاستهای اقتصاد مقاومتی را اعلام کردند.
متأسفانه هر کسی میآید حرفهای خود را رنگ و روغن میزند و آن را به اسم اقتصاد مقاومتی ارائه میدهد که جای تأسف دارد.
رسا ـ در شرایطی که علمایی همچون حضرت آیت الله جوادی آملی به سیستم بانکداری در کشور انتقاد شدید دارند از نظر اقتصاد اسلامی بانکها چه تغییراتی را باید داشته باشند؟
در نظام اسلامی لازم نیست نهاد پولی مانند بانکهای امروزی باشد؛ مرحوم آیت الله شاه آبادی نهاد سرمایه٬ نهاد پولی و دیگر نهادهای بازار را هشتاد سال پیش بسیار متفاوت از نظام موجود طراحی کرده است؛ هر چند آن یک ایده کامل نیست، ولی اگر کارهایی که طی سیصد تا چهارصد گذشته روی نظریات آدام اسمیت انجام دادند در طول این هشتاد سال که هیچ بلکه در مدت هشت سال روی نظریات آیت الله شاه آبادی انجام میدادند مشکلات اقتصادی این کشور حل شده بود.
رسا ـ خوب اگر چنین طرحهایی وجود دارد و میتوان روی آن ها کار کرد چرا کاری انجام نشده و نمیشود؟
الان اتفاقات عجیبی میافتد؛ از کنار برجستهترین ایدههای بزرگانمان راحت میگذریم. حوزه و خبرگزاریها باید چنان فریاد کنند که چرا وقتی یک مرجع تقلید حرفی میزند، به این راحتی از کنارش رد میشوند؛ باید اینها را واقعاً حوزه به طور جدی به محاکمه بکشد.
حضرت آیت الله جوادی آملی هم نفی کرد و هم اثبات کرد؛ گفت سیستم اقتصادی کشور بیمار است و از سوی دیگر الگوی پیشرفت اقتصادی کوثری را ارائه داد؛ چرا نمیآیید زیر پایش زانو بزنند که ما چطور باید این کار را انجام دهیم؟ چطور الگوی پیشرفت اقتصاد کوثری را مدلهای اجراییش را در کشور طراحی کنیم و اجرا کنیم؟
رسا ـ چه باید کرد که به این الگوهای اقتصادی ارائه شده از سوی علما توجه شود؟
رسانهها و مطبوعات باید کمک کنند و اجازه ندهند که مسئولان دولتی به علما بیتوجه باشند؛ این افراد در محضر مراجع حاضر میشوند و مشروعیت عمومی میگیرند لیکن هیچ توجهی به نظرات این آقایان ندارند.
رسا ـ در مورد الگوهای ارائه شده بفرمایید.
یکی از شاخصهای پیشرفت، اقتصاد کوثری است. حضرت آیت الله جوادی آملی در این برنامه اقتصادی تصریح دارد که شما مزدوری را با اشتغال اشتباه گرفتهاید؛ منظور اسلام از اشتغال، داشتن شغل با کرامت است؛ ولی الان اشتغال بیشتر با کراهت است و این اشتغال با کراهت است که عزت نفس انسان را میکشد. یکی از چیزهای دیگر این بود که خام فروشی رفتار غیر عاقلانه است، سفیهانه و جاهلانه است؛ کسی مگر میآید که از سرمایه خود بفروشد و خرج زن و بچه بکند یا از درآمدها این کار را میکند؟
اکنون کشور نفت خام میفروشد، گاز فروشی و معادن خام فروشی رفتار سفیهانه است؛ انسان سفیه این کار را میکند شما باید اینها را تبدیل به درآمد کنید و آن را بفروشید تا درآمد ایجاد کنید. همین حرفها را آیت الله شاه آبادی هشتاد سال پیش میزد؛ آیت الله شاه آبادی میفرماید: «بعضی از افراد به ظاهر متدین میگویند، الحمدلله خدا غربیها را خر ما قرار داد که میآیند برای ما تولید میکنند و ما استفاده میکنیم؛ آنها را خر و حمال ما قرار داد؛ آنها خر و حمال ما هستند یا آن کسی که پنبه را یک قران میفروشد و بعد ششصد قران پارچه را میخرد؟ حالا شما بگویید خر و حمال آنها هستند یا اینها که خام فروشی میکنند؟»
متأسفانه مطالب مورد مطالعه اقتصاددانان ما همه از آن طرف آبها بوده است؛ هیچ وقت هم حاضر نیستند که مطالب اسلامی را قبول کنند. به یکی از نمایندگان مجلس در جلسهای گفتم که شما چه نگاهی به ولایت فقیه دارید؟ اگر ایشان را کارشناس میدانید طبیعی است که فرمایشاتشان را تحلیل کنید و هر کدام با موازین فهم و عقلتان همخوانی دارد را بپذیرید و هر کدام را هم که مطابقتی با خرد شما ندارد را بایگانی کنید.
البته نگاه درست این است که ولی فقیه نایب عام امام زمان(عج) است؛ ولی فقیه ممکن است دستورات خود را از امام زمان(عج) بگیرد ولی اکنون فرض را بر این میگذاریم که ایشان ارتباطی با امام زمان(عج) ندارند ولی این را قبول داریم که هر شیعه امام زمان، اگر عنایت به درگاه امام زمان ببرد، عنایتی از طرف امام زمان به او خواهد شد؛ زیرا توسلات به امام زمان در دعای فرج و دعای عهد را قبول داریم و با فایده میدانیم؛ وقتی سرپرست جامعه اسلامی یعنی ولی فقیه به درگاه امام زمان(عج) توسل میکند، به طریق اولی به او عنایت خواهد شد؛ در سال 88 رهبری در نماز جمعه با توسل به درگاه امام زمان(عج) باعث شد تا با یاری ایشان فتنه 88 خاتمه یابد.
گلایههای رهبر معظم انقلاب در سالهای اخیر درباره عدم اجرای دستورات و سیاستهای ابلاغی ایشان نشان میدهد که دولتمردان ما اعتقادشان بر این است که باید نظرات رهبر معظم انقلاب بررسی شود و ببینند که آیا صلاح میدانند انجام شود یا نه. مقام معظم رهبری از اجرای سیاستهای ابلاغی اصل 44 ناراضی بودند؛ نماینده مجلسی در پاسخ من که گفتم تمام دیدگاههای رهبر معظم انقلاب در مصوبه مجلس نیامد گفت: من به همراه افرادی دیگر اینقدر رفتیم و آمدیم و قاعدتاً رهبری هم دید که ما اینقدر فهممان نمیرسد همینها را گفتند؛ البته در ادامه به او گفتم که با استناد میگویم که تمام نگاههای رهبری در اصل 44 قانون نیامده و بعضی از بخشهایی که آمده نیز کنار گذاشته شده است. در این مسیر رهبر معظم انقلاب مدل اجرایی ارائه دادند که کسی به دنبال مدل اجرای ایشان هم نرفت.
به نماینده مجلس شورای اسلامی مورد نظر گفتم رهبری در یکی از بندهایش میفرماید که برای نجات سه دهک اول و برای تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی باید اقدام به تأسیس تعاونیهای فراگیر ملی بکنید؛ سه واژه عجیب تعاونی، فراگیر و ملی بسیار عجیب است که در الگوی اقتصاد کوثری حضرت آیت الله جوادی آملی نیز وجود دارد.
رهبر معظم انقلاب بعد از آن فرمودهاند دولت موظف است سی درصد از منافع واگذاری خود برای تأسیس تعاونیهای فراگیر ملی سرمایهگذاری کند؛ گفتم کدامیک از شما رفتید از رهبری بپرسید که منظور شما از تعاونی فراگیر ملی چیست و ما چگونه باید آن را اجرا کنیم؟ البته واضح است که مدل اجرایی رهبر معظم انقلاب با مدل سرمایهداری غربی که اینها خواندهاند همخوانی ندارد.122/202/ق