پرسشهای اصلی:
· پرسش اساسی: آیا فقه، توانایی مدیریت اجتماعی و اداره فرد و جامعه را دارد یا نه؟
· نقش فقه در مراحل 5 گانه انقلاب اسلامی چیست؟
مفاهیم:
· فقه سنتی: فقه به لحاظ منبع شناخت و پایه های اصلی آن، کهتوسط وحی نازل و از طریق پیامبر و اوصیای او بیان گردیده است.
· فقه پویا: که همواره باید ثابت و پایدار باشد.
§ فقه پویای منفی: تشریع و بیان احکام بر ساس رای و تفکر شخصی و بر پایه مصلحت اندیشی ملاک های غیر مبتنی بر شرع و عقل
§ فقه پویای مثبت: به کارگیری اجتهاد در منابع معتبر شرعی برای استنباط حکم شرعی موضوعات با بررسی شرایط زمان صدور، آن دو ویژگی های موضوع و سنجش ابعاد قضایا
· فقه حکومتی: نگرش کل نگر و ناظر بر تمام ابواب فقه است استنباط فقهی بر اساس فقه اداره نظام اجتماعی است لذا گستردگی آن تمام ابعاد و مسائل فقهی است از جنبه حوزه اقتصاد، فرهنگ، حقوق، سیاست، امور بین الملل و...
تفاوت فقه حکومتی با
· فقه سیاسی: فقه حکومتی نگاه حاکم و وصفی محیط بر تمام مباحث فقه است حال آنکه فقه سیاسی بخشی جزئی از فقه با مصادیق ؟ است که می تواند مصادیق فردی و عینی حکومتی داشته باشد.
· فقه سنتی: در فقه حکومتی احکام با نگرش حکومتی است در فقه فردی موضوعات و مسائل با نگاه فرد به عنوان یک عضو مورد بررسی است.
· فقه پویا: رابطه عموم و خصوص من وجه زیرا فقه پویا پاسخ به مسائل جدید فردی و اجتماعی است.
جایگاه و رسالت فقه در جامعه بشری: رسالت فقه تبیین قوانین و باید و نبایدهای دین در صحنه زندگی فردی و اجتماعی انسان مدیریت اجتماعی در جهت دستیابی به پیامدهای دین مداری و التزام به شریعت و کسب کمالات روحی و معنوی و رسیدن به قرب الهی و اتمام حوزه های بشری می باشد.
مدیریت فقهی: الگویی است که در فضای حکومت دینی، الگوی مطلوب و آرمانی مدیریت جامعه دینی محسوب می شود. که در دو ساحت است
· مدیریت و رهبری جامعه از طریق مدیریت افراد
· مدیریت فقهی از طریق مدیریت برنامه ها و پروژه‌ها
مدیریت فقهی انقلاب اسلامی: مدیریت فقهی ایده فقه تئوری کامل اداره انسان و جامعه از گهواره تا گور است.
فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی
· سه مرحله ای
§ ایجاد انقلاب اسلامی
§ استقرار انقلاب اسلامی
§ توسعه انقلا اسلامی
· چهار مرحله ای
§ انقلاب سیاسی
§ انقلاب فرهنگی
§ انقلاب اقتصادی
§ تمدن اسلامی
· فرآیند پنج مرحله ای (ابتکار رهبر انقلاب)
§ ایجاد انقلاب اسلامی
§ ایجاد نظام اسلامی
§ ایجاد دولت اسلامی
§ ایجاد کشور اسلامی
§ ایجاد تمدن اسلامی
کارآمدی فقه در مدیریت اجتماعی
· دیدگاه سلبی: بیگانگی مقوله سرپرستی اجتماعی با متولد فقه عدم ارتباط میان معیشت و سعادت، سعادت به عهده ی فقه و تکامل معیشت به عهده ی اجتماع و مدیریت اجتماعی است.
· دیدگاه حداقلی: ارتباط کلی بین فقه و اجتماع آن ها اصل ارتباط معیشت و فقه را می پذیرند اما نقش فقه را در برنامه ریزی اجتماعی و سرپرستی تکامل معیشت و هدایت تکامل زندگی اجتماعی بی اثر می دانند.(فقه فقط جنبه نظارتی دارد نه برنامه دهی، برنامه ریزی و مدیریت)
· دیدگاه حداکثری: نقش فقه در مدیریت جامعه، هدایت و تکامل زندگی اجتماعی نقشی فراگیر و مثبت دارد. معتقدند رسالت فقه در حوزه معیشت است و فقه شالوده ی اصلی مدیریت اجتماعی است.
فقه حکومتی از دیدگاه حضرت امام: حکومت در نظر مجتهد واقعی، فلسفه عملی فقه در تمام زوایای زندگی بشریت است. حکومت نشان دهنده جنبه عملی فقه در برخورد با تمامی معضلات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، نظامی، عبادی، اقتصادی و... است. بنابراین ضرورت، بالندگی و نشاط حکومت مستلزم آزادی اجهاک رونق، توسعه و تکامل فقه هنگام با پیشرفت و توسعه حکومت خواهد بود.
تاثیر گذاری و تاثیر پذیرفته و انقلاب
· تاثیر گذاری اساسی فقه سنتی بر انقلاب اسلامی و ایجاد آن
· تاثیر پذیری فقه سنتی از انقلاب اسلامی در دوره گذار از مرحله فقه سنتی به مرحله فقه پویا
· تاثیر پذیری ثانویه فقه از انقلاب اسلامی در دوره گذار از مرحله فقه پویا به مرحله فقه حکومتی
· تاثیر گذاری فقه حکومتی بر انقلاب اسلامی و تبیین ضرورت صدور انقلاب به جهان و ایجاد انقلاب جهانی
· تاثیر پذیری انقلاب اسلامی از فقه حکومتی و ایجاد انقلاب جهانی اسلامی
فقه سنتی ایجاد انتصاب اسلامی استقرار انقلاب اسلامی فقه پویا توسعه انقلاب اسلامی
فقه حکومتی ایجاد انقلاب و اداره جهان بر مبنای فقه حکومتی
سیر نظور فقه در فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی
· زمان حضور معصومانعلیه السلام با تکیه بر روایات احکام بیان می شود.
· در زمان غیبت: تبیین احکام توسط علماء فقها و شکل گیری دوران مکاتب و دوره های فقهی و اصولی گوناگون
· دوران غیبت تا قبل از انقلاب اسلامی: ادامه جریان فقهی در محیطی تحقیر آمیزدر یک خط مستقیم توسط علماء با رویکرد فردگرایانه که در بطن خود سیاست را نیز در بر می گرفت.
· پس از پیروزی انقلاب اسلامی: با ایجاد شرایط ویژه تاریخی و حاکمیت دینی، مسائل جدید و کلانی در عرصه اجتماع و حکومت در فراروی اندیشه دوران فقه قرار گرفت. در این زمان با استفاده به لزوم استفاده از علوم متخصص دیگر در حیطه موضوع شناسی و با لحاظ تاثیر زمان و مکان ر اجتهاد و استنباط احکام شرعی، بستری گسترده برای فقه گشوده شد. در واقع با انتقال انقلاب از مرحله ایجاد به مرحله استقرار باید فقه پویا نرم افزار حکومت را معطوف به تمدن توانایی بر نظام سازی شکل می داد لذا فقه حکومتی با تفاوت های اساسی و بنیادین شکل گرفت.
فقه حکومتی از منظر مقام معظم رهبریمدظله العالی: فقه اسلامی مشتمل بر اموری است که همه جوانب زندگی انسان را در بر می گیرد: فردیاً، اجتماعیاً، سیاسیاً، بلبادیاً، نظامیاً، اقتصادیاً، فقه اکبر این است. با این رویکرد، اساس استنباط مباحث فقهی بر مبنای مسائل اجتماعی و حکومتی است تا برون داد آن بتواند پیش از پیش در او حکومت دین بر جامعه کارا و کار آمده باشد.
ساز و کار دستیابی به فقه حکومتی
· برنامه ریزی بلند مدت: گذار از فقه سنتی به فقه حکومتی و همکام سازی فقاهت با نیاز های جاری
· شجاعت و جسارت فقهی: در عین برخورداری از تسلط فقهی و تدین
· تحول در نگرش: با پیچیده شدن مسائل امروزی چگونگی مراجعه و نوع نگرش به مبانی و روش های استنباط نیازمند زیرکی ویژه و بازنگری در تمام ابواب فقهی اس
· تحول در روش و ابداع روش های نوین
· شناخت شرایط و مسائل جامعه
· تلاش در آفاق و گستره های نوین: در موجه عرصه ها و آفاق جدید و مناطق مفول مانده و کشف نشده
· تحول در انتظارات: پیروزی انقلاب، زمنیه تحول مسائل و موضوعات تحول انتظارات و خواسته، تحول دیدگاه های واندیشه ها در حوزه حکومت دینی
· ایجاد بستر های مناسب برای پژوهش و عرضه ی آرای فقهی نوین
· رفع توهم بیگانگی فقاهت و سیاست
· عدم ارتباط فقه شیعه با سیاست و حکومت در دوران غیبت با پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر طرف شده و این خلاء پر شده و رو به تکامل و تحول قرار گرفت.
نتیجه: حکومت دینی با محوریت فقه و کارگزاری فقیه عادل با فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی شکل گرفت اکنون با قضیه شرایط بایسته است فقه حکومتی باشد تا انشا الله بتوان فقه حکومتی عنوان نرم افزار مدیریتی انقلاب سیر تکاملی داشته باشد تا انشا الله بتوان فقه حکومتی در سطح حکومت بین الملل و جهانی اجرا سازی گردد.