به گزارش خبرنگار وسایل، سید کاظم صدر برادرزاده امام موسی صدر یک شنبه 23 تیر در پنجاهمین درس گفتار امام موسی صدر با موضوع «الگوی توسعه اقتصاد شیعیان لبنان از دیدگاه امام موسی صدر» که در همین موسسه برگزار شد، به سخنرانی پرداخت که به شرح ذیل است:
درباره توسعه اقتصادی و اجتماعی شیعیان لبنان شد ابتدا باید در چهارچوب مکتب اسلام به اقدامات و رویدادهای لبنان مراجعه کنیم، امام موسی صدر همچون علمای ما دارای اندیشه اقتصادی بودند، شهید مطهری و شهید بهشتی بحث‌هایی درباره مسایل اقتصادی داشتند اما امام موسی صدر افزون بر نظریه آن را در عمل پیاده کردند.
امکانات تولیدی هر منطقه و اثرگذاری ان بر برنامه اقتصادی
برای مثال وقتی توسعه اقتصادی صدر اسلام را مطالعه می کنیم پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه ایشان نسبت به تجارت تاکید زیاد داشتند و عمده حدیث‌ها درباره اقدامات و مشارکت‌ها درباره تجاری است چراکه عربستان کشاورزی یا صنعت نداشت اما با توجه به اینکه بین قاره آسیا، افریقا و اروپا قرار گرفته بود موقعیت بسیار خوبی برای تجارت داشت، از این زاویه شناخت لبنان و‌امکانات آن اهمیت زیادی دارد که بدانیم چگونه شهید صدر در لبنان اقداماتی برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی آن انجام دادند.
درباره شخصیت امام موسی صدر:
نسب امام موسی صدر با سی و چند واسطه به امام موسی‌بن جعفر(ع) می‌رسد، او از نوادگان مرجعی همچون آیت‌الله سید صدرالدین صدر است که مدتی مدیریت حوزه‌های علمیه قم را بر عهده داشته است؛ امام موسی صدر پس تحصیل دروس فلسفه، فقه و اصول در حوزه علمیه قم و برای تکمیل تحصیلات حوزوی خود در دو‌مرحله به نجف می‌روند در قم و نجف پای درس علمای آن روز حاضر می‌شوند به عنوان مثال ایشان هم مباحثه آیت الله شبیری زنجانی و هم دوره‌ای آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله اردبیلی بودند.
ورود ایشان به دانشگاه درآن زمان نوعی بدعت بود، بر خلاف شهید بهشتی که وارد دانشگاه الهیات شدند ایشان وارد دانشگاه حقوق شدند که اقتصاد بخوانند از اینجا علاقه ایشان به رشته‌های اقتصادی درک می‌شود.
با وجود پیشرفت در فقه رشته اقتصاد را دنبال کرده و مجله مکتب اسلام را با مباحث اقتصادی منتشر می‌کنند، این در حالی بود که درباره این مجله نگاه اکثر علما به نظریه آیت الله بروجردی دوخته شده بود که بحمدالله ایشان تایید کردند.
امام موسی صدر افزون بر اینکه در لبنان بحث‌های اقتصادی را مطرح می‌کنند حتی در نجف کنار نوشتن دروس خارج هم به مباحث اقتصادی عنایت خاص داشتند طوری که مسائلی نظیر شرکت، سرقفلی، برند، حق‌تالیف، حق اختراج را مورد بحث قرار دادند.
ایشان از هر کاری برای کمک به دیگران دریغ نمی‌کردند به عنوان مثال در دوره تابستان که مردم به روستاها می‌رفتند، امام موسی صدر همراه خود کلی دارو می‌بردند که به روستائیان ارائه خدمت کنند، گرفتن مجوز دبیرستان یا گرفتن شناسنامه نمونه‌هایی از کمک‌های کوچکی بود که امام موسی صدر از آن دریغ نداشتند، یعنی اگر ایشان مجله مکتب اسلام را منتشر می‌کند یا وارد دانشگاه می‌شوند از این گروه کوچک غفلت نمی‌کنند.
شرایط لبنان بعد از جنگ جهانی دوم
لبنان پس از جنگ جهانی دوم گرفتار فرانسه بود، در این زمان مسلمانان لبنان می‌خواستند همراه با سوریه و اردون دولت اسلامی تشکیل بدهند، مسیحی‌ها چنین هدفی نداشتند، وقتی قانون اساسی لبنان نوشته شد مارونی‌های مسیحی لبنان عمده امتیازات را در لبنان به دست آوردند از جمله آنها پست ریاست جمهوری، ریاست ارتش، بانک مرکزی،
بندرها، تجارت و گمرک بود؛ با وجود اینکه جمعیت شیعیان بیش از یک سوم بود اما کمتر از یک پنجم امتیازات به شیعیان رسید.
لبنان کشوری بود که با پلیس اداره می‌شد ارتش بسیار کوچک و محدودی داشت، از همه مهمتر اینکه لبنان هنگام استقلال یک ساختاری طائفی با ۱۷ طایفه مسلمان و مسیحی داشت که هر کدام سهمی در سیاست و فعالیت‌های لبنان داشتند، عقب‌افتادگی مسلمانان و به خصوص بی‌سوادی و فقر در بین شیعیان لبنان بسیار شایع بود.
پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1967 لبنان تقریبا یک وضعیت آرام و باثباتی داشت، اما بعد از یک دوره حملات اسرائیل به لبنان شروع می‌شود و تحولات زیادی در لبنان صورت می‌گیرد، مقاومت فلسطین شروع و مرکز فعالیت فلسطینی‌ها علیه اسرائیل لبنان می‌شود، با توجه به اینکه جنوب لبنان هم مرز با اسرائیل است شعیان هم در جنوب و شمال غرب لبنان زندگی می‌کنند نتیجه مبارزه فلسطینی‌ها با اسرائیل سبب می‌شود که جنوب لبنان بیش از هر جایی مورد حمله قرار داده شد و خانواده‌های شیعه آواره و کشته شوند.
الگوی توسعه اقتصادی
در تاریخ اقتصادی لبنان با منکاتالیستها، فیزیوکرات‌ها، کلاسیک‌ها و نئوکلاسیک‌ها برخورد می‌کنید منکاتالیستها گروهی بودند که توسعه اقتصادی را در تجارت می‌دانستند که لازمه آن داشتن سرمایه برای خرید و فروش به موقع کالا بود، پس اینجا پول پرقدرت و معتبر بسیار اهمیت دارد، منکاتالیست اعتقاد داشتند که انباشتن ذخیره طلا سبب تقویت پول ملی و در نتیجه رونق تجارت می‌شود و تجارت توسعه اقتصادی را به همراه دارد.
فیوزکرات‌ها که در فرانسه اسکان داشتند اعتقاد داشتند که تجارت تولید ایجاد نمی کند بلکه کشاوری مولد است بنابراین زمین‌های کشاورزی ثروت است، کلاسیک‌ها که در انگلیس بودند به تولیدات ملی در بخش صنعت اعتقاد داشتند، اما در دوره‌های بعد روی استعداد و خلاقیت‌ها یعنی سرمایه انسانی تمرکز کردند، برای بارور شدن سرمایه انسانی نیاز به توسعه سرمایه اجتماعی و اقتصادی است.
در اکثر کشورهای اسیایی و افریقای وضعیت معیشتی خوب نیست، پیامبر(ص) در مهاجرت از مدینه به مکه چیزی نداشتند، محدود تجار مکه هم اموالشان مصادره شد، اما پس از ۸ سال مکه را فتح کردند باید دید سیاست‌های پیامبر(ص) چه بود که بدون هزینه مکه را فتح کردند؛ امام موسی صدر وقتی به لبنان رفت تنها بود ایده‌ای که او را یاری داد ایجاد ارتباط با طوایف مختلف لبنانی، جذب تعاون، ایجاد شبکه، ارزش و‌هنجارهایی بود که همه لبنانی‌ها را تشویق به تغییر و تحول می‌کرد.
ایجاد سرمایه انسانی نیاز یه آموزش دارد که ایشان نهادهای آموزشی را مورد توجه قرار دادند، جنوب لبنان پس از حملات اسراییل نیاز به بازسازی داشت در همین رابطه امام موسی صدر نهادهای حمایتی و عمرانی را ایجاد کردند، ایجاد نهادی مستقل و رسمی برای حقوق و مزایای شیعیان از دیگر اقدامات ایشان بود؛ اسراییل برای توجیه عدم پذیرش خود در آسیا تلاش می‌کرد لبنان را تجزیه کند امام موسی صدر برای مقابله با این طرح رژیم صهیونیستی نهاد امنیتی ایجاد کرد، همچنین برای تامین مالی نهادهای فرهنگی و اجتماعی موسسات خیریه را فعال می‌کردند، در ادامه متکدیان را شناسایی کرده کار کمک و مزایا برای آنان قرار می‌دادند، ساخت دارالایتام برای یتیمان، ساخت مدرسه برای دختران، ایجاد 12 تا 15 نهاد آموزشی در بیروت و بسیاری فعالیت‌های دیگر به نفع مردم سبب شد که مورد توجه مردم لبنان قرار گیرد.
احداث موسسه فنی
شاهکار ایشان احداث موسسه فنی بود که انواع حرف نظیر نجاری، تراشکاری جوشکاری را به دانش‌آموزان آموزش می‌دادند، ساخت مدرسه علمیه برای طلاب لبنانی، ایرانی و خارجی، ساخت باشگاه تفریحی و فرهنگی، همه این سرمایه گذاری‌ها خصوصی بود که به کمک خود شیعیان انجام دادند، زمانی که فقرای مسیحی و مسلمان را که تحت پوشش قرار دادند در نتیجه یکی از مسیحی‌ها که کارخانه یخ سازی داشتند ۳۰ درصد درآمد خود را به این موسسه اختصاص دادند.
برای توسعه اجتماعی، فرهنگی و دینی شیعیان نیاز به اعتلای وضعیت معیشتی آنها بود، یکی از رموز موفقیت امام موسی صدر سخنرانی‌های ایشان بود که مطابق با نیاز شیعیان صحبت می‌کردند و همین شیوه ایشان سبب جذب مردم شد، امام موسی صدر با فکر و قلب مردم ارتباط برقرار می‌کردند طوری که فکرآنها توسعه پیدا کند، همواره به روستاها سفر داشتند دامنه سخنرانی‌های ایشان به مرور افزایش یافت طوی که سی نهمین سال مراسم استقلال لبنان سخنرانی «میهن دوستی و ایمان» ایشان از رادیو لبنان پخش شد این سلسله سخنرانی‌ها در دانشگاه هم ادامه پیدا کرد.
فعالیت‌های آموزشی امام صدر
فعالیت‌های آموزشی نخستین فعالیت امام موسی صدر بود این سخنرانی‌ها جهان‌بینی و آموزههای اسلامی را به جامعه لبنان منتقل می‌کرد طوری که حتی در کلیساها هم از او برای سخنرانی دعوت می‌کردند، سخنرانی های ایشان در کلیساها اروپا افریقا یا دهکدهای صور همه در محتوا یکی بود.
برای رشد سرمایه‌های انسانی در بازار و جوامع دنبال ایجاد پیوند بود که طوایف آن را به ضرر خود نبینند، بنابراین با تمام روحانیون شیعه و مسیحی ارتباط دایمی داشتند، نمونه‌های این ارتباطات مراسم تاج گذاری پاپ درواتیکان بود که برای دو سال شرکت کردند.
ایجاد الفت و‌اخوت بین جامعه شیعه، قبایل یا عشایری که دچار اختلاف بودند از دیگر اقدامات او بود، از دیگر اقدامات او ایجاد نهادهای بسیار مهم نظیر سازمان یا مجلس اعلای شیعیان بود، جامعه شیعیان در مجلس اعلا نماینده و سخنگو نداشت با تلاش ایشان این مرکز تاسیس شد که با این مرکز توانست حقوق و‌مزایای شیعیان را مطالبه کند.
قذافی گروهی از فلسطینی ها را در لبنان داشت که مبارزه انها با اسراییل بی دقتی هایی را به دنبال داشت این دخالت ها سبب جنگ داخلی می‌شد که احتمال تجزیه لبنان را به دنبال داشت امام موسی صدر با ارتباطات قوی با سایر کشورها و قبایل مانع از اختلاف و سبب تقویت صلح و امنیت شدند.
امام موسی صدر در حمایت از محرومان شاخه دفاعی حرکت محرومین را ایجاد کردند، مدرسه جبل عامل و شخصیت دکتر چمران برمقاومت و‌جلوگیری از حملات اسراییل اثرگذار بود، توسعه اقتصادی تشکیل سرمایه انسانی با ایجاد تعاون ارتباط با گروه‌های مختلف بود حزب الله لبنان میوه عمل اوست امروز شیعیان لبنان در تمام تصمصمات لبنان اثرگذار هستند.